درجات روزه
روزه داراى سه مرتبه و درجه است: 1. روزه عوام مردم 2. روزه خواص 3. روزه خواص الخاص.
درجه اوّل: عبارت است از نگهدارى جسم از مفطرات، مانند غذا خوردن و آشامیدن و... . درجه دوّم: عبارت است از نگهدارى چشم، گوش، زبان، دست، پا و سایر جوارح از گناه. لذا امام صادق علیه السلام مى فرماید: «اذا صمت فلیصم سمعك و بصرك و شعرك و جلدك و عدّد اشیاء غیر هذا و قال لا یكون یوم صومك كیوم فطرك»(276). درجه سوّم عبارت است از: نگه داشتن فكر و قلب از افكار دنیوى و به تعبیر دیگر نگه داشتن نفس از تفكر و اندیشه در ماسوى اللَّه.
اخلاق روزه داران
روزه دارى تنها به معناى نخوردن و ننوشیدن نیست بلكه روزه كامل داراى شرایطى است كه باید مراعات شود امام صادق علیه السلام در این زمینه مى فرماید: روزه دار باید به امور ذیل توجه داشته باشد:
1. دروغ نگوید 2. چشمش را از گناه حفظ كند 3. دعوا نكند 4. حسادت نورزد 5. غیبت نكند 6. با حق مخالفت نكند 7. خشمگین نشود 8. فحش ندهد 9. سرزنش نكند 10. طعنه نزند 11. مجادله ننماید 12. ستم ننماید 13. دیگران را به زحمت نیاندازد 14. از یاد خدا غافل نشود 15. توجه به نماز زیاد داشته باشد 16. زیاد سكوت كند 17. بردبار باشد 18. راستگو باشد 19. از افراد بد دورى جوید 20. از موسیقى اجتناب نماید 21. از دشمنى پرهیز كند 22. سخن چینى نكند 23. آماده قیامت باشد 24. زاد و توشه دیدار خداوند را مهیا كند 25. در عبادات و رفتار روزانه، خضوع و خشوع را انتخاب كند 26. اسرار خود را حفظ كند 27. دل را پر از اطاعت خدا نماید 28. بدن خود را از حرام و نجس ها پاك كند 29. دلى ترسان و امیدوار به خدا داشته باشد(277).
زكات
زكات، یكى از عباداتى است كه پرداخت آن به قصد قربت نیاز دارد و اثر تربیتى عمیقى در روح انسان مى گذارد. لذا قرآن كریم بعد از آن كه دستور گرفتن زكات را به پیامبر اكرم مى دهد در بیان فلسفه آن مى فرماید: تو با این كار، آن ها را پاك مى كنى و رشد و نمو مى دهى« خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّیهِم بِهَا »(278) یعنى آن ها را از رذایل اخلاقى، از دنیا پرستى و دنیا دوستى پاك مى كنى و نهال نوع دوستى و سخاوت و توجه به حقوق مستمندان را در آن ها پرورش مى دهى. اگر مسلمانان این فریضه الهى را بر پا كنند فقر و بدبختى از میان جوامع اسلامى از بین مى رود.