فواید و آثار روزه
1. تقویت اخلاص: قالت فاطمه علیها السلام: «فرض اللَّه الصیام تثبیتاً للاخلاص»(268) خداوند روزه را واجب كرد تا اخلاص را در انسان ها تثبیت كند.
2. رهایى از عذاب الهى: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «الصوم جنة من النار»(269) روزه سپر آتش جهنم است.
3. پاداش برتر: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «الصوم لى و انا اجزى به»(270) روزه مال من است و من پاداش روزه را خواهم داد. یا این كه من پاداش روز هستم.
4. سیاه شدن روى شیطان: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «الصوم یسّود وجهه (الشیطان)»(271) روزه صورت شیطان را سیاه مى كند.
5. تندرستى: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «اغزوا تغنموا و صوموا تصحّوا سافروا تستغنوا»(272) به جنگ بروید تا غنیمت و بهره ببرید و روزه بگیرید تا سلامت بدن یابید و به مسافرت روید تا بى نیاز شوید.
6. آمرزش: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «یا جابر هذا شهر رمضان من صام نهاره و قام ورداً من لیله و عفّ بطنه و فرجه و كفّ لسانه خرج من ذنوبه كخروجه من الشهر فقال جابر یا رسول اللَّه ما احسن هذا الحدیث فقال رسول اللَّه یا جابرو ما اشدّ هذا الشروط».(273) اى جابر! این ماه مبارك رمضان است؛ هر كس روزه بگیرد و شب را به دعا بپردازد و عفت شكم و فرج داشته باشد و زبانش را نگه دارد، از گناهان خود بیرون مى رود، همان طورى كه از ماه رمضان خارج مى شود. جابر عرض كرد اى پیامبر خدا! این سخن چقدر نیكوست. پیامبر فرمود: چقدر رعایت شرایط روزه كامل، دشوار است.
7. همدردى با مستمندان: قال الصادق علیه السلام: «انما فرض اللَّه عزوجل الصیام لیستوى الغنىّ و الفقیر... و ان یذیق الغنىّ مسّ الجوع و الالم لیرقّ على الضعیف و یرحم الجائع»(274) خداوند روزه را بر مسلمانان واجب ساخت تا فقیر و غنى همسان گردند... و خداوند اراده كرد به اغنیا سختى گرسنگى و درد تشنگى را بچشاند تا آنان به ضعیفان و گرسنگان ترحّم كنند.
8 . از بین رفتن شهوات نفسانى: قال الصادق علیه السلام قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: « فالصوم یمیت مراد النفس و شهوة الطبع فیه صفاء القلب و طهارة الجوارح و عمارة الظاهر و الباطن و الشكر على النعم و الاحسان الى الفقراء و زیادة التضرع و الخشوع و البكاء و حبل الالتجاء الى اللَّه و سبب انكسار الشهوة و تخفیف الحساب و تضعیف الحسنات و فیه من الفوائد مالا یحصى »(275) روزه، خواست هاى نفسانى و طبیعت شهوانى را تضعیف مى كند و موجب صفاى قلب و پاكى جوارح بدن مى گردد و مایه آبادانى ظاهر و باطن انسان مى شود و نیز باعث شكر نعمت و احسان به فقرا و عامل كثرت تضرع و خشوع و ناله به درگاه پروردگار است ، همچنین سبب تمسك و روى آوردن به ریسمان محكم الهى و مایه شكسته شدن و تخفیف در حساب و مضاعف گشتن حسنات مى شود.
در این روایت چهارده فائده و اثر ارزشمند براى روزه بیان شده است كه مجموعه اى از فضایل نفسانى است.
درجات روزه
روزه داراى سه مرتبه و درجه است: 1. روزه عوام مردم 2. روزه خواص 3. روزه خواص الخاص.
درجه اوّل: عبارت است از نگهدارى جسم از مفطرات، مانند غذا خوردن و آشامیدن و... . درجه دوّم: عبارت است از نگهدارى چشم، گوش، زبان، دست، پا و سایر جوارح از گناه. لذا امام صادق علیه السلام مى فرماید: «اذا صمت فلیصم سمعك و بصرك و شعرك و جلدك و عدّد اشیاء غیر هذا و قال لا یكون یوم صومك كیوم فطرك»(276). درجه سوّم عبارت است از: نگه داشتن فكر و قلب از افكار دنیوى و به تعبیر دیگر نگه داشتن نفس از تفكر و اندیشه در ماسوى اللَّه.
اخلاق روزه داران
روزه دارى تنها به معناى نخوردن و ننوشیدن نیست بلكه روزه كامل داراى شرایطى است كه باید مراعات شود امام صادق علیه السلام در این زمینه مى فرماید: روزه دار باید به امور ذیل توجه داشته باشد:
1. دروغ نگوید 2. چشمش را از گناه حفظ كند 3. دعوا نكند 4. حسادت نورزد 5. غیبت نكند 6. با حق مخالفت نكند 7. خشمگین نشود 8. فحش ندهد 9. سرزنش نكند 10. طعنه نزند 11. مجادله ننماید 12. ستم ننماید 13. دیگران را به زحمت نیاندازد 14. از یاد خدا غافل نشود 15. توجه به نماز زیاد داشته باشد 16. زیاد سكوت كند 17. بردبار باشد 18. راستگو باشد 19. از افراد بد دورى جوید 20. از موسیقى اجتناب نماید 21. از دشمنى پرهیز كند 22. سخن چینى نكند 23. آماده قیامت باشد 24. زاد و توشه دیدار خداوند را مهیا كند 25. در عبادات و رفتار روزانه، خضوع و خشوع را انتخاب كند 26. اسرار خود را حفظ كند 27. دل را پر از اطاعت خدا نماید 28. بدن خود را از حرام و نجس ها پاك كند 29. دلى ترسان و امیدوار به خدا داشته باشد(277).