تأثیر انذار در افراد حق طلب
از نظر قرآن كریم انذار و ترسانیدن تنها در افرادى كه روح حقیقت طلبى و حق جویى در آن هاست اثر مى كند و در افراد معاند و لجوج تأثیر ندارد. قرآن مى فرماید: « إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن یَخْشَاهَا »(136). همانا كسانى كه خشیت الهى دارند آن ها را مى ترسانى و نیز مى فرماید: « لِّیُنذِرَ مَن كَانَ حَیًّا »(137) پیامبر به وسیله قرآن، كسانى را كه حیات انسانى دارند و قلب آن ها سالم و پاك است مى ترساند. این حقیقت شبیه مطلبى است كه در آغاز سوره بقره آمده است: «ذلك الكتاب لا ریب فیه هدى للمتقین» با این كه قرآن براى همه مردم هدایت است «هدى للناس»(138) امّا كسانى كه تقواى قلبى و پاكیزگى دل دارند، از حقایق و معارف قرآن بهره مى برند. در جاى دیگر به پیامبر گوید: «قُلْ إِنَّمَا أُنذِرُكُم بِالْوَحْیِ»(139) بگو من تنها به وسیله وحى شما را انذار مى كنم. اگر در دل سخت شما اثر نمى كند جاى تعجب نیست و دلیل بر نقصان وحى آسمانى نمى باشد. بلكه به خاطر آن است كه افراد كر و ناشنوا وقتى سخنان حق را مى شنوند و انذار مى شوند توجه نمى كنند و شنوایى معنوى ندارند؛ گوش شنوا لازم است تا سخن خدا را بشنود نه گوش هایى كه پرده هاى گناه وغفلت و غرور بر آن ها افتاده وشنوایى حق را به كلى از دست داده اند «وَلَا یَسْمَعُ الصُّمُّ الدُّعَاءَ إِذَا مَا یُنذَرُونَ»(140) ولى آنها كه گوششان كر است هنگامى كه انذار مى شوند سخنان را نمى شنوند.
موعظه
قرآن كریم، یكى از روش هاى مؤثر در تربیت روحى انسان ها را موعظه مى داند و در بسیارى از آیات به آن سفارش نموده گرچه خود قرآن كتاب موعظه و اندرز است كه از ناحیه پروردگار براى شفاى بیمارى هاى درونى انسان و كسب فضایل اخلاقى آمده است «یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَاءٌ لِّمَا فِی الصُّدُورِ»(141) اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده و درمان آن چه در سینه هاست؛ گرچه از این موعظه قرآن فقط اهل تقوا و بهره مند مى شوند«و موعظة للمتقین» این تعبیر در چهار مورد از قرآن آمده است: بقره 66، آل عمران 138، مائده 46، نور 34.
محور موعظه توحید در اعتقاد و اخلاص در عمل
محور موعظه توحید در اعتقاد و اخلاص در عمل
لقمان حكیم براى تربیت فرزندش او را موعظه مى كند«اذ قال لقمان لابنه و هو یعظه» زمانى كه لقمان به فرزندش گفت و حال اینكه او را موعظه مى كرد این چنین موعظه نمود«یَا بُنَیَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ»(142) پسرم! براى خدا شریكى مگیر، زیرا شرك ستمى بزرگ است.
پیامبر گرامى اسلام مأمور به موعظه نمودن است «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَىٰ وَفُرَادَىٰ»(143) یعنى بگو: كه من شما را به یك موضوع پند مى دهم و آن این كه چه دو نفر باشید چه یك نفر براى خداوند كار كنید.