آثار جهاد با نفس
1- سلامتى عقل. قال على علیه السلام: «مخالفة الهوى شفاء العقل»(76) مخالفت با هواى نفس مایه شفاى عقل و خرد است.
2- دستیابى به خیر دنیا و آخرت. قال الرضاعلیه السلام «سألنى رجل عما یجمع خیر الدنیا والاخرة فقلت خالف نفسك(77)» امام رضاعلیه السلام فرمود: مردى از من پرسید: كدام عمل است كه باعث حصول خیر دنیا و آخرت است؟ گفتم: به مخالفت با نفس خود بپرداز كه خیر دنیا و آخرت تو در آن است.
3- بى نیازى درونى و تضمین رزق. قال الباقرعلیه السلام «ان اللَّه عزوجل یقول و عزّتى و جلالى و عظمتى و بهائى و علوّ ارتفاعى لا یؤثر عبد مؤمن هواى على هواه فى شئ من امر الدنیا. الاّ جعلت غناه فى نفسه و همّته فى آخرته و ضمنت السموات والارض رزقه و كنت له من وراء تجارة كل تاجر»(78)
امام باقرعلیه السلام فرمود: «خداوند متعال مى فرماید: به عزت و جلال و عظمت و اُبهّت و بلندى شأن خودم سوگند كه بنده اى در امور زندگى خواست مرا برخواست خود ترجیح ندهد، جز آن كه من بى نیازى درونى به او عطا مى كنم و همّت وى را در رابطه با امور اخروى بلند گردانم و پشتوانه كسب و تجارت وى خواهم بود و آسمان و زمین روزى وى را تضمین مى كنند.
4- حفظ ایمان. قال على علیه السلام: «رأس الدین مخالفة الهوى»(79) اساس دین مخالفت با هواى نفس است.
5 - گوارا شدن زندگى. قال على علیه السلام: «و طلبت العیش فما وجدته الاّ بترك الهوى فاترك الهوى لیطیب عیشكم»(80) در جستجوى زندگى شتافتم و آن را جز در ترك هواى نفس نیافتم.
آثار پیروى از هواى نفس در قرآن
از نظر قرآن كریم هواپرستى آثار و پیامدهاى بسیار خطرناكى دارد كه به بعضى از آن ها اشاره مى شود:
1. سرچشمه غفلت وبى خبرى: « وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ »(81) و از كسانى كه قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم، اطاعت نكن همان هایى كه از هواى نفس پیروى كردند.
2. سرچشمه كفر و بى ایمانى: « فَلَا یَصُدَّنَّكَ عَنْهَا مَن لَّا یُؤْمِنُ بِهَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ »(82) و هرگز نباید افرادى كه به قیامت ایمان ندارند و از هوس هاى خویش پیروى كردند تو را از آن (قیامت) باز دارند كه هلاك خواهى شد.
3. بدترین گمراهى: « وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَیْرِ هُدًى مِّنَ اللَّهِ »(83) آیا گمراه تر از آن كس كه پیروى هواى نفس كرده و هیچ هدایت الهى را نپذیرفته پیدا مى شود؟
4. انحراف از راه حق: « فَاحْكُم بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَىٰ فَیُضِلَّكَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ »(84) در میان مردم به حق داورى كن و از هواى نفس پیروى مكن كه تو را از راه خدا منحرف مى سازد.
5. فساد و تباهى نظام هستى: « وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِیهِنَّ »(85) و اگر حق از هوس هاى آن ها پیروى كند، آسمان ها و زمین و تمام كسانى كه در آن هستند تباه خواهند شد.
6. اعراض از معجزات و تكذیب انبیا: « وَإِن یَرَوْا آیَةً یُعْرِضُوا وَیَقُولُوا سِحْرٌ مُّسْتَمِرٌّ *وَكَذَّبُوا وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ »(86) و هرگاه معجزه اى را ببینند، اعراض كرده، مى گویند: این سحرى مستمر است آن ها آیات خدا را تكذیب كرده و از هواى نفس خود پیروى كردند.
7. عدم اجابت سخن پیامبر: « فَإِن لَّمْ یَسْتَجِیبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّمَا یَتَّبِعُونَ أَهْوَاءَهُمْ »(87) اگر تو را اجابت نمى كنند بدان كه از هواى نفسشان پیروى مى كنند.
8. عدم اجراى عدالت: « فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَىٰ أَن تَعْدِلُوا »(88) از هواى و هوس پیروى نكنید كه از حق منحرف خواهید شد.
9. سقوط انسان از مقام والا: « وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ »(89) اگر مى خواستیم مقام او را با این آیات و علوم و دانش ها بالا مى بردیم، ولى او به پستى گرایید و پیروى از هواى نفس كرد.
10. محرومیت از ولایت و نصرت حقّ: « وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم بَعْدَ الَّذِی جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِن وَلِیٍّ وَلَا نَصِیرٍ »(90) اگر از هواى نفس مردم پیروى كنى بعد از آن كه علم براى تو حاصل شده دیگر هیچ كمكى و یاورى از طرف خداوند براى تو نخواهد بود.
آثار پیروى از هواى نفس در احادیث
1. بیمارى همیشگى: قال على علیه السلام: «من لم یداو شهوته بالترك لها لم یزل علیلاً»(91) كسى كه با ترك شهوت، خود را درمان نكند همیشه بیمار خواهد بود.
2. كورى و كرى باطنى: قال على علیه السلام: «ان اطعت هواك اصمّك و اعماك»(92) اگر از هواى نفس پیروى كنى؛ كرى و كورى باطنى نصیبت خواهد شد.
3. پیروزى دشمن: قال الجوادعلیه السلام: «من اطاع هواه اعطى عدوّه مناه»(93) كسى كه ازهواى نفس خودپیروى كندآرزوى دشمن خودرا برآورده است.
4. اسارت عقل: قال على علیه السلام: «كم من عقل اسیر تحت هوى امیر»(94). در بسیارى از موارد عقل آدمى اسیر هواى نفس اوست و هواى نفس او امیر بر عقل اوست.
5. دورى از حق: قال على علیه السلام: «انّ اخوف ما اخاف علیكم اثنان اتباع الهوى و طول الامل امّا اتباع الهوى فیصّد عن الحق و طول الامل فینسى الاخرة»(95) مهم ترین امرى كه از آن بر شما مى ترسم دو چیز است: پیروى از هواى نفس و آرزوى دراز امّا پیروى از هواى نفس شما را از حق باز مى دارد امّا آرزوى دراز موجب فراموشى آخرت است.
6. مردود شدن اعمال سالم: قال الكاظم علیه السلام: «یا هشام قلیل العمل من العاقل مقبول مضاعف و كثیر العمل من اهل الهوى و الجهل مردود»(96) امام كاظم علیه السلام فرمود: اى هشام! عمل اندك، از انسان عاقل دو چندان محسوب مى شود؛ ولى اعمال زیاد از آدم هواى پرست و جاهل مردود است.