فصل چهاردهم: آخرین برگ زندگانى ابراهیم(علیه السلام)
مرگ قانونى است که در مورد ممکنات هیچ استثنایى ندارد، و دامنگیر پیامبران بزرگى چون حضرت محمّد(صلى الله علیه وآله) و حضرت ابراهیم(علیه السلام) نیز مى شود. و گرچه ظاهرى تلخ و دوست نداشتنى دارد، امّا آن هم در حقیقت نعمتى از نعمت هاى پروردگار است. این ادّعا در مباحث آینده روشن خواهد شد.
در مورد چگونگى مرگ حضرت ابراهیم(علیه السلام) و سایر جزئیّات آن روایات مختلفى وجود دارد، که به سه نمونه آن قناعت مى شود. در هر یک از این روایات، علاوه بر فضیلت یا فضایلى که در مورد آن حضرت به چشم مى خورد، نکات تربیتى مهمّى نیز وجود دارد، که با دقّت و تأمّل قابل استفاده است. به این روایات توجّه بفرمایید:
الف) دوست، دیدار دوستش را دوست دارد!
طبق روایتى که از حضرت على(علیه السلام) نقل شده، آن حضرت فرمود:
«هنگامى که خداوند متعال اراده کرد جان ابراهیم خلیل(علیه السلام) را بگیرد، ملک الموت را به سوى او روانه کرد. مأمور پروردگار خدمت آن حضرت رسید و عرض کرد: السلام علیک یا ابراهیم. حضرت در پاسخش فرمود: علیک السلام اى ملک الموت! آیا مرگ من قطعى و اجبارى است، یا مى توانم بین مردن
و ماندن یکى را انتخاب کنم؟ فرشته مرگ گفت: اختیارى است. ابراهیم گفت: آیا دیده اى دوستى جان دوستش را بگیرد؟! ملک الموت در پاسخ عاجز ماند و به سوى خداوند بازگشت، و عرض کرد: خدایا! شنیدى دوستت ابراهیم چه گفت. چه جوابش دهم؟ فرمود: اى فرشته مرگ! به سمت ابراهیم بازگرد و به او بگو: آیا تا کنون دیده اى دوستى از دیدار دوستش کراهت داشته باشد؟ هر دوستى علاقمند به ملاقات دوستش مى باشد!».(141)
ب) بهترین مقدار عمر انسان!
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «ساره از همسرش خواست تا دعا کند خداوند فرزندى به آنها بدهد. حضرت ابراهیم(علیه السلام) دعا کرد و خداوند اجابت نمود. سى سال پس از دعاى ابراهیم(علیه السلام) خداوند به آنها فرزندى عنایت کرد. ساره به شوهرش گفت: سنّت زیاد و اجلت نزدیک شده، از خداوند بخواه مرگت را به تأخیر بیندازد، و عمرت را طولانى گرداند. تا در کنارت زندگى نموده، و چشممان به دیدار تو روشن گردد. ابراهیم(علیه السلام) این مطلب را از خداوند تقاضا کرد. خداوند وحى کرد: هر مقدار عمر مى خواهى طلب کن، که به تو خواهم داد. حضرت این خبر را به اطّلاع همسرش رساند. ساره گفت: از خداوند بخواه تو را از دنیا نبرد، مگر زمانى که تو خود تقاضاى مرگ کنى. ابراهیم(علیه السلام) دعا کرد و خداوند اجابت فرمود. ابراهیم(علیه السلام) این مطلب را به همسرش خبر داد. ساره گفت: شکر خداوند را در مورد این نعمت بجاى آور، بدین منظور غذایى تهیّه کن و فقرا و نیازمندان را اطعام نما. حضرت ابراهیم(علیه السلام) به شکرانه این نعمت مردم را دعوت کرد. در میان میهمانان پیرمرد نابیناى ضعیفى بود که همراه راهنمایش بر سر سفره نشسته بود. نابینا دستش را دراز کرد و لقمه اى برداشت تا
آن را بخورد. امّا از فرط ضعف و ناتوانى لقمه را به سمت چپ و راست دهان و در نهایت به سمت پیشانى اش برد و موفّق نشد داخل دهانش بگذارد. همراهش دست او را گرفت و لقمه را به سمت دهانش برد. سپس لقمه دیگرى برداشت و آن را به چشمش زد! ابراهیم(علیه السلام) که چگونگى غذا خوردن آن پیرمرد نابینا را مشاهده مى کرد، از همراه او علّت را پرسید. عرض کرد: آنچه مى بینى همه از ضعف و پیرى و ناتوانى اوست! ابراهیم(علیه السلام) با خود گفت: آیا من هم در سنّ پیرى همچون او خواهم شد؟ پس از دیدن این صحنه رقّت بار، دست به دعا برداشت و گفت: «اَللّهُمَّ تَوَفَّنى فِى الاَْجَلِ الَّذى کَتَبْتَ لى، فَلا حاجَةَ لى فِى الزّیادَةِ فِى الْعُمْرِ بَعْدَ الَّذى رَأَیْتُ;(142) بارخدایا! جانم را در همان زمان که تو مقدّر کرده اى بگیر، که پس از دیدن این صحنه علاقه اى به عمر اضافه ندارم!».