اسرار حج
بدون شک ثواب هاى عظیم و فوق العاده اى که براى حج در روایات آمده، و همچنین کیفرهاى سختى که براى ترک آن در قرآن مجید و روایات اسلامى ذکر شده، همه به خاطر اسرار و فلسفه هاى مهمّى است که این عبادت بزرگ اسلامى دارد.
قرآن مجید در یک جمله کوتاه و بسیار پر معنا، درباره حج مى فرماید: «(لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ); تا شاهد منافع گوناگون خویش (در این برنامه حیات بخش) باشند!».(109)
این منافع، فراوان است که در روایات معصومین(علیهم السلام) به آن اشاره شده، از جمله:
1. آثار تربیتى و اخلاقى
تربیت نفوس، و تهذیب اخلاق، و تقویت پایه هاى تقوا و خلوص است. تعبیرى که در احادیث گذشته آمده بود که حجِّ مقبول سبب مى شود انسان از تمام گناهانش خارج شود و همانند روزى گردد که از مادر متولّد شده، دلیل روشنى براى تأثیر حج بر پاکى دل و صفاى روح و زدودن آثار گناهان یک عمر است. البتّه این فایده بزرگ اخلاقى هنگامى به دست مى آید که زائران بیت اللّه الحرام به اسرار اعمال و مناسکى که انجام مى دهند، به دقّت توجّه داشته باشند، تا هر قدمى که برمى دارند قدمى به سوى خدا و معبود و محبوب حقیقى باشد، و این عبادت بزرگ و پرمحتوا براى آنان به منزله «تولّد دوباره» گردد.
کسانى که با توجّه به اسرار این عبادت، و با نهایت خلوص نیّت، این مراسم بزرگ روحانى را انجام مى دهند، آثار عمیق آن را در درون جان خود تا پایان عمر احساس مى کنند، و هر زمان به یاد خاطره هاى این سفر روحانى و صحنه هاى مملوّ از روحانیّت و صفا و اخلاص بیفتند، روح تازه اى در آنها دمیده مى شود (این، اثر تربیتى و اخلاقى حج است).
2. آثار سیاسى
«آثار سیاسى» که در کنار آثار تربیتى حج قرار دارد، بسیار مهم است; چرا که حج ـ اگر همان گونه که اسلام دستور داده و ابراهیم بت شکن، جهانیان را به آن فراخوانده انجام شود ـ سبب عزّت مسلمین، و تحکیم پایه هاى دین، و وحدت کلمه، و مایه قدرت و شوکت در برابر دشمنان، و برائت از مشرکین جهان خواهد شد، و این کنگره عظیم الهى، که هر سال در کنار خانه خدا تشکیل مى شود، بهترین فرصت را به مسلمانان براى بازسازى نیروهاى خویش، و تقویت پایه هاى اُخوّت و برادرى، و خنثى کردن توطئه ها و نقشه هاى دشمنان اسلام در طول یکسال مى دهد.
ولى متأسّفانه همان گونه که گروهى از مسلمین به عمق فلسفه اخلاقى حج نمى رسند، از فلسفه سیاسى آن نیز بى خبرند. تنها به ظواهر قناعت مى کنند، و از روح این عبادت بزرگ غافلند، و به گفته یکى از سیاستمداران بیگانه: «واى به حال مسلمانان اگر معناى حج را نفهمند، و واى به حال دشمنان اسلام اگر مسلمین معناى حج را بفهمند!».(110)