2. تفسیر عرفانى
برخى از عرفا براى آیه شریفه، تفسیرى عرفانى ارائه کرده اند. هر چند نمى توان آن را کاملاً به آیه مذکور نسبت داد، امّا طرح آن به عنوان یک احتمال اشکالى ندارد. آنها مى گویند: «اگر مى خواهید مؤمن واقعى شوید باید از چهار صفت اجتناب ورزید: صفت خودخواهى و کبر و غرور که طاووس نماد آن است را در خود ذبح کنید. هوسرانى و هوسبازى که خروس نماد آن است را از بین ببرید. بازیگرى و خودنمایى که کبوتر نماد آن است را در خود بکشید.
آرزوهاى طولانى که کلاغ نماد آن است را در وجود خود نابود کنید. اگر این چهار صفت رذیله را در وجود خود ذبح کنید مؤمن واقعى خواهید شد و به مرحله اطمینان و یقین مى رسید».(67)
3. آثار ایمان به معاد
ایمان به معاد مشکلات جوامع انسانى را حل کرده، و آثار فراوانى در زندگى شخصى و اجتماعى انسان خواهد داشت. سختى هاى زندگى ما انسان ها، به خاطر عدم ایمان به معاد و حساب و کتاب است.
قبل از انقلاب جهت تبلیغ به تهران رفته، و روزهاى پنجشنبه و جمعه منبر مى رفتم. فکر کردم کار فرهنگى ریشه دارى انجام دهم. بدین منظور هر روز جمعه یک حدیث با ترجمه و ذکر منبع و شرح مختصرى نوشته و فتوکپى آن را گرفته، در اختیار حضّار مجلس ـ که عموماً جوان بودند ـ گذاشته، سپس پیرامون آن سخن مى گفتم. بعداً پیشنهاد شد که مسابقه اى جهت حفظِ احادیثِ مطرح شده، برگزار و به برندگان آن جوایزى داده شود. روز امتحان تعیین، و عدّه زیادى شرکت کردند. قرار شد شرکت کنندگان، چهل حدیث با اعراب و ترجمه و ذکر منبع آن بنویسند. بسیارى از شرکت کنندگان برنده شدند. و جالب اینکه تعدادى از شرکت کنندگان حدیث را با یک رنگ، اعراب آن را با رنگ دیگر، و ترجمه و منبع آن را با رنگ هاى متفاوت نوشتند. جایزه ها را، که به وسیله تاجر نیکوکارى تهیّه شده بود، تقسیم کردیم. سپس براى ارائه گزارشى از چگونگى مسابقه و نفرات برنده و اهداى جوایز، به آن فرد نیکوکار پیشنهاد دادیم که نام ایشان را هم به عنوان تهیّه کننده جوایز بنویسیم، او فکرى کرد و گفت: «ننویسید! اگر اینجا بنویسید مى ترسم آنجا که باید بنویسند، نوشته نشود!».
این جملات، تراوش فکر یک انسان معتقد به معاد بود. او مى ترسید که با این کار عملش شائبه ریا پیدا کند، و مورد پذیرش خداوند قرار نگیرد.
تأثیر ایمان به معاد در زندگى حضرت على(علیه السلام)
معاد در زندگى اولیاى الهى ظهور و بروز فراوانى دارد، چرا که ایمان آنان به معاد فوق العاده بالاست.
براى این منظور به خطبه 224 نهج البلاغه، که حاوى دو داستان عجیب و برخورد حاکى از شدّت ایمان امام على(علیه السلام) به معاد است، اشاره مى کنیم. حضرت در ابتداى خطبه و قبل از پرداختن به آن دو جریان، در جملات زیبا و تکان دهنده اى چنین مى فرماید:
«واللهِ لاََنْ اَبیتَ عَلى حَسَکِ السَّعْدانِ مُسَهَّداً، اَوْ اُجَرَّ فِى الاَْغْلالِ مُصَفَّداً، اَحَبُّ اِلَىَّ مِنْ اَنْ ألْقَى اللهَ وَرَسُولَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ ظالِماً لِبَعْضِ الْعِبادِ، وَغاصِباً لِشَىْء مِنَ الْحُطامِ، وَکَیْفَ اَظْلِمُ اَحَداً لِنَفْس یُسْرِعُ اِلَى الْبِلى قُفُولُها، وَیَطُولُ فِى الثَّرى حُلُولُها؟!; سوگند به خدا اگر شب را بر روى خارهاى «سعدان» بیدار به سر برم! و یا در غل ها و زنجیرها بسته و کشیده شوم، برایم محبوب تر است از اینکه خدا و رسولش را روز قیامت در حالى ملاقات کنم که به بعضى از بندگان ستم کرده، و چیزى از اموال دنیا را غصب نموده باشم. چگونه به کسى ستم روا دارم، آن هم براى جسمى که تار و پودش به سرعت به سوى کهنگى پیش مى رود (و از هم مى پاشد) و مدّت هاى طولانى در میان خاک ها مى ماند».