درس ها و نکته ها
آیه شریفه فوق درس ها و نکته هاى متعدّدى دارد، که باید آنها را فرا گرفت.
1. معاد جسمانى
برخى از معتقدان به جهان آخرت مى گویند: «در روز قیامت روح انسان حاضر شده و مورد بازخواست قرار گرفته، و سپس پاداش داده مى شود، یا مجازات مى گردد. امّا جسم انسان، که نابود شده، قابل بازگشت نیست. و در یک جمله، معاد روحانى است، نه جسمانى!».
این سخن به شهادت آیات فراوانى از قرآن مجید، از جمله آیه مورد بحث، باطل است. چرا که انسان با این جسم خاکى عبادت کرده، یا مرتکب گناه شده است، و روح به اتّفاق این جسم به طور مشترک، بندگى یا معصیت کرده اند، پس باید هر دو با هم در جهان آخرت پاداش گرفته یا مجازات شوند. راستى مگر منکران معاد جسمانى قرآن نمى خوانند، یا مرتکب تفسیر به رأى شده اند؟ به آیات 78 تا 81 سوره یس توجّه فرمایید:
«(وَضَرَبَ لَنَا مَثَلا وَنَسِىَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ یُحْىِ الْعِظَامَ وَهِىَ رَمِیمٌ * قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِى أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّة وَهُوَ بِکُلِّ خَلْق عَلِیمٌ * الَّذِى جَعَلَ لَکُمْ مِّنَ الشَّجَرِ الاَْخْضَرِ نَاراً فَإِذَا أَنْتُمْ مِّنْهُ تُوقِدُونَ * أَوَلَیْسَ الَّذِى خَلَقَ السَّماوَاتِ وَالاَْرْضَ بِقَادِر عَلَى أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلَى وَهُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِیمُ); و براى ما مثالى زد و آفرینش خود را فراموش کرد و گفت: چه کسى این استخوان ها را زنده مى کند در حالى که پوسیده است؟! بگو: همان کسى آن را زنده مى کند که نخستین بار آن را آفرید; و او نسبت به هر مخلوقى داناست. همان کسى که براى شما از درخت سبز، آتش آفرید و شما به وسیله آن، آتش مى افروزید. آیا کسى که آسمان ها و زمین را آفریده، قادر نیست همانند آنان را بیافریند؟! آرى (مى تواند)، و او آفریدگار آگاه است».
نتیجه این که معاد تنها روحانى نیست، بلکه هم روحانى است و هم جسمانى.
2. تفسیر عرفانى
برخى از عرفا براى آیه شریفه، تفسیرى عرفانى ارائه کرده اند. هر چند نمى توان آن را کاملاً به آیه مذکور نسبت داد، امّا طرح آن به عنوان یک احتمال اشکالى ندارد. آنها مى گویند: «اگر مى خواهید مؤمن واقعى شوید باید از چهار صفت اجتناب ورزید: صفت خودخواهى و کبر و غرور که طاووس نماد آن است را در خود ذبح کنید. هوسرانى و هوسبازى که خروس نماد آن است را از بین ببرید. بازیگرى و خودنمایى که کبوتر نماد آن است را در خود بکشید.
آرزوهاى طولانى که کلاغ نماد آن است را در وجود خود نابود کنید. اگر این چهار صفت رذیله را در وجود خود ذبح کنید مؤمن واقعى خواهید شد و به مرحله اطمینان و یقین مى رسید».(67)