تاریخ پیامبران(علیهم السلام)
بخش مهمّى از قرآن، پیرامون تاریخ انبیا و پیامبران و امّت هاى گذشته سخن مى گوید. سرگذشت حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسى، عیسى، سلیمان، داوود و دیگر پیامبران(علیهم السلام) و اقوام عاد و ثمود و مانند آن از جمله مباحثى است که خداوند متعال برخى را بطور مفصّل و برخى دیگر را به صورت مختصر و گذرا مورد بحث قرار داده است.
سؤال: هدف قرآن از بیان تاریخ انبیا و امّتها چه بوده است؟ آیا به منظور سرگرمى خوانندگان قرآن بیان شده، یا خداوند متعال قصد نگارش تاریخ آنان را داشته، یا هدف چیز دیگرى است؟
جواب: قرآن مجید در پاسخ به این سؤال، در آیه شریفه 111 سوره مبارکه یوسف مى فرماید: «(لَقَدْ کَانَ فِى قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لاُِّوْلِى الاَْلْبَابِ); به راستى در سرگذشت آنها عبرتى براى صاحبان اندیشه بود»; آرى، هدف از توصیف و تبیین تاریخ انبیا و اولیا و امّت هاى پیشین، بیان درس هاى عبرتى است که در جاى جاى سرگذشت آنها وجود دارد، و براى امروز و فرداى بشر تا دامنه قیامت مفید و مؤثّر است. این درس هاى عبرت را باید با دقّت مطالعه کرد، و با تأمّل به آن اندیشید، و در نهایت آنها را در زندگى فردى و اجتماعى پیاده کرد، تا تجربیّات گذشتگان چراغى روشن فراسوى زندگى آینده ما باشد.
ابراهیم(علیه السلام) در قرآن
در میان تاریخ انبیا که قرآن مجید به آن پرداخته، فرازهایى است که درخشندگى خاصّى دارد، و سراسر آموزنده و پرمایه و عبرت انگیز است; به عنوان نمونه مى توان به تاریخ حضرت نوح(علیه السلام)، و سرگذشت قهرمان توحید حضرت ابراهیم(علیه السلام)، و زندگى پرفراز و نشیب حضرت موسى(علیه السلام)، و داستان تولّد اعجازآمیز و حوادث پس از ولادت حضرت عیسى(علیه السلام)، و تاریخ اسلام اشاره کرد.
در این کتاب قصد داریم تاریخ زندگانى ابراهیم(1) بت شکن(علیه السلام) را مرور کنیم، که هم قدرت نمایى پروردگار در آن به عیان دیده مى شود، و هم درس هاى توحید در آن موج مى زند، و هم ما را به یاد جهان آخرت مى اندازد، و هم به سوى مبحث مهمّ امامت رهنمون مى گردد، و هم فلسفه اعمال و مناسک حج را براى ما روشن مى سازد.
محورهاى مورد بحث
مسائل مربوط به زندگى حضرت ابراهیم(علیه السلام) فراوان است، که با استفاده از قرآن مجید و روایات اسلامى و تواریخ معتبر، در این کتاب پیرامون چهارده موضوع، در چهارده فصل بحث خواهیم کرد:
1. ولادت حضرت ابراهیم(علیه السلام) و دوران کودکى.
2. دوران جوانى حضرت ابراهیم(علیه السلام) و ایمان قوى به خداوند.
3. گفتگوهاى آن حضرت با ستاره پرستان، ماه پرستان و خورشیدپرستان.
4. گفتگوى آن حضرت با عمویش آزر، درباره بت پرستى.
5. گفتگوهاى آن حضرت با نمرود، سلطان و حاکم آن دوران.
6. داستان بت شکنى آن حضرت و به آتش افکندن وى.
7. هجرت ابراهیم(علیه السلام) از سرزمین بابل به سوى مصر و مکّه.
8. معاد و جهان پس از مرگ.
9. بناى خانه کعبه.
10. ابراهیم(علیه السلام) و ذبح فرزندش اسماعیل(علیه السلام).
11. مناسک حج.
12. امامت ابراهیم(علیه السلام).
13. شخصیّت ممتاز ابراهیم(علیه السلام).
14. آخرین برگ زندگى ابراهیم(علیه السلام).
محورهاى چهارده گانه فوق عمده ترین مسائل مربوط به زندگانى این پیامبر بزرگ خداوند است که بحث و بررسى دقیق آن، هم زوایاى مختلف زندگى آن حضرت را روشن ساخته، و ما را با آن آشنا مى کند، و هم درس هاى عبرت و نکات آموزنده فراوان، و مطالب اعتقادى و علمى و اجتماعى و کلامى و مدیریّتى مهمّى را در اختیار ما قرار خواهد داد. با استعانت از خداوند متعال، و به منظور جلب رضاى او و در جوار حرم کریمه اهل بیت حضرت معصومه(علیها السلام)، به بحث درباره موضوعات چهارده گانه، مى پردازیم.
پیشاپیش از خوانندگان محترمى که با انتقادات سازنده خویش به اصلاح و ارائه بهتر این کتاب کمک مى کنند، و نیز همه عزیزانى که به نوعى در آماده کردن این اثر ارزشمند یار و یاورم بوده اند، تقدیر و تشکّر مى کنم و امیدوارم خداوند به ما و شما توفیق پیروى از سیره و گفتار پیامبران بزرگش، به خصوص حضرت ابراهیم(علیه السلام) و بویژه خاتم پیامبران حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) را عنایت فرماید.
آمین یا ربّ العالمین
حوزه علمیه قم ـ ابوالقاسم علیان نژادى
19/2/1388