اخلاص، عامل والایى عمل
با توجه به آنچه ذكر شد، آنچه به عمل انسان ارزش مى‌دهد و باعث نجات انسان از دامهاى نهان و آشكار شیطان مى‌گردد، اخلاص و توجه به خداوند متعال است؛ از این جهت حتى مقدس‌ترین و بزرگترین كارها، اگر براى خداوند انجام نگیرد ارزش و بهایى ندارد: به تعبیر روایات و آیات، از بهترین اعمال جهاد است [تا آنجا كه خداوند فرمود:
«فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِینَ دَرَجَةً وَكُلاًّ وَعَدَاللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْراً عَظِیماً»(62)
خداوند مجاهدان فداكار با مال و جان را برنشستگان بلندى وبرترى بخشید وهمه اهل ایمان را وعده نیكو (ورود به بهشت) داد و مجاهدان را بر نشستگان به اجر و ثوابى بزرگ برترى داده است.]
حال جهاد با این والایى و شكوه، اگر بدون توجه به خداوند وبا انگیزه غیر الهى انجام گیرد هیچ ارزشى ندارد: طبق برخى نقلها، در یكى از جنگهاى صدر اسلام شخصى، در میدان جنگ، با رشادت تمام جنگید و در نهایت كشته شد. مبارزه و شهامت آن مرد تحسین
﴿صفحه 85 ﴾
دیگران را برانگیخت. از این روى به پیامبر(صلى الله علیه وآله) گفتند: آن مرد كه با آن رشادت و شهامت جنگید، در نزد خداوند مقام بس والایى دارد. پیامبر در جواب فرمودند: او در راه خداوند شهید نشد، بلكه در راه الاغش كشته شد. (چون الاغ او، از ترس و وحشت، به میان سپاه دشمن فرار كرده بود و آن مرد براى دست‌یابى به الاغش با دشمن مى‌جنگید!)
بله هر جهاد و مبارزه و كشته‌شدنى انسان را به كمال نمى‌رساند. آن شهادتى انسان را به كمال مى‌رساند كه همراه با یاد خداوند باشد، بسان شهداى عزیز ما كه در هنگام جنگ نذر مى‌كردند كه شهید شوند. گاه چهل شب جمعه و یا شب چهارشنبه به مسجد جمكران مى‌رفتند و درخواست و آرزویشان شهادت بود. این شهادت‌ها چون همراه با یاد و توجه به خداست ارزش دارد.
ارزش و والایى و یا پستى اعمال و رفتار به نیّت انسان بستگى دارد: اگر نیّت انسان پاك و عمل براى خداوند انجام گیرد، آن عمل ارزش دارد؛ حال هر چند یاد خداوند فزونى گیرد و محبت و معرفت الهى بیشتر شود، بر ارزش عمل افزون مى‌گردد. در مقابل اگر عمل بدون معرفت و محبت به خدا و بدون یاد و توجه به او انجام گیرد، بسان جسدى بى‌روح و بى‌خاصیت است.
نقطه‌ها و قسمت‌هاى زمین، وقتى از یكدیگر سؤال مى‌كنند، نمى‌گویند: كسى بر روى تو جهاد كرد و یا بر روى تو انفاق كرد یا نه، بلكه مى‌پرسند كسى بر روى تو یاد خدا داشت یا نه. پس اگر عمل انسان با توجه به خداوند انجام گیرد عبادت به شمار مى‌آید، جهاد، نماز و انفاق او عبادت مى‌شود. تحصیل علم، تدریس، مباحثه و حتى شنیدن سخنرانى عبادت مى‌شود. اما اگر اخلاص نباشد، نه تنها عمل او عبادت نیست، بلكه وسیله‌اى است براى جلب توجه دیگران! پس آنچه مهمّ و قابل توجه است ـ تا آنجا كه قطعات زمین نیز اهمیتش را درك كرده‌اند ـ توجه به خداوند و حضور در پیشگاه الهى است.
وقتى ما قرآن مجید را ورق مى‌زنیم، صفحه‌اى را نمى‌یابیم كه در آن از ذكر و تسبیح خداوند سخن نگفته باشد. از جمله خداوند مى‌فرماید:
﴿صفحه 86 ﴾
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ امَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثیِراً»(63)
اى كسانى كه به خداوند ایمان آورده‌اید، خداوند را زیاد یاد كنید.
در جاى دیگر، خداوند متعال پس از ذكر دلایلى كه در خلق آسمان و زمین و گردش شب و روز براى خردمندان است، در معرّفى خردمندان مى‌فرماید:
«الَّذِینَ یَذْكُرُونَ اللَّهَ قِیَاماً وَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَكَّرُونَ فىِ خَلْقِ السَّموَاتِ وَالاَْرْضِ...»(64)
كسانى كه در حالت ایستاده و نشسته و خفته خداوند را یاد كنند و دائم در آفرینش آسمان و زمین مى‌اندیشند.
امام صادق(علیه السلام) مى‌فرمایند: حضرت موسى‌بن عمران(علیه السلام) به خداى متعال عرض كرد:
«یارَبِّ تَمُرُّ بى‌حالاتٌ أَسْتَحیْى أَنْ أَذْكُرَكَ فیها، فَقالَ: یا مُوسى، ذِكْرى عَلى كُلِّ حال حَسَنٌ»(65)
خداوندا، حالاتى براى من پیش مى‌آید كه حیا مى‌كنم تو را یاد كنم (شاید منظور هنگام قضاى حاجت باشد) خداوند در جواب فرمود: اى موسى، ذكر من در هر حال نیكوست.
از این جهت حتى براى رفتن به حاجتگاه و هنگام قضاى حاجت نیز دعاهایى وارد شده است، براى اینكه انسان در آن حال نیز از عبادت خداوند غافل نشود؛ چرا كه خداوند راضى نمى‌شود كه حتى یك لحظه از عمر ما بدون توجه به او و عبادت سپرى شود و كمال انسانى در سایه عبادت و بندگى خداوند حاصل مى‌گردد. پس باید تلاش كنیم و در پى این باشیم كه در هر حال ولو توجّهى ضعیف به خداوند متعال داشته باشیم. یاد خداوند و توجه به او اكسیرى است كه به هر جنس بى‌ارزش كه زده شود، بالاترین قیمت‌ها را پیدا مى‌كند؛ این اكسیر به زندگى ما ارزش مى‌بخشد.
﴿صفحه 87 ﴾
درس بیست و نهم : بندگى و عبادت، بزرگترین سرمایه انسان
طفیلى بودن جهان براى انسان
شرافت و كرامت انسان كامل
بهشت جایگاه مؤمنان و دوستان اهل بیت
صاحبان بهشت
الف) مقام انبیاء و پیامبر معظّم اسلام
ب) مقام صالحان
ج) مقام صدّیقین
مقام عصمت ویژه برگزیدگان خدا
اهمیّت صداقت در ایمان و راه دست‌یابى به آن
﴿صفحه 88 ﴾
﴿صفحه 89 ﴾
بندگى و عبادت، بزرگترین سرمایه انسان
«یا أَباذَرٍّ؛ ما مِنْ شابٍّ یَدَعُ لِلّهِ الدُّنْیا وَلَهْوَها وَأَهْرَمَ شَبَابَهُ فى طاعَةِ اللّهِ إِلاّ أَعْطاهُ اللّهُ أَجْرَ إِثْنَیْنِ وَسَبْعِینَ صِدِّیقاً.»
اى ابو ذر؛ هر جوانى كه براى خداوند دنیا و لهو آن را ترك كند و جوانى خود را در اطاعت خداوند به پیرى رساند، خداوند نیز به او اجر و ثواب هفتاد و دو صدّیق عطا مى‌كند.