4. شناخت ابزارها و شیوه‌های إعمال دشمنی
گام چهارم برای مقابله با دشمن، شناخت ابزارها و شیوه های إعمال دشمنی است. مردم ساده‌اندیش می‌پندارند بروز دشمنی فقط به آن است كه كشوری بر سر مردم كشور دیگر بمب یا موشك بیندازد. البته برخی دشمنان ما، دشمنی خود را از این راه بروز می‌دهند؛ اما آنان هیچ‌گاه از این طریق موفق نخواهند شد؛ ولی در میان دشمن، سیاستمداران پخته تری هستند كه می‌دانند
﴿ صفحه 89 ﴾
با این شیوه‌ها راه به جایی نخواهند برد، از‌این‌رو، آنان می‌کوشند تا دشمنی خود را از راه‌های بسیار پیچیده تری اجرا كنند، كه برای رویارویی با چنین دشمنانی، ضروری است ابزارها و شیوه‌های دشمنی دشمنان جامعة اسلامی شناخته شود. آنان برای چیرگی بر دیگران، گاهی به‌عنوان كمك اقتصادی، اقتصاد كشوری را به نابودی می كشانند و به‌رغم برخورداری آن كشور از ثروت‌های طبیعی فراوان، آن را تبدیل به كشوری توسعه‌نیافته می‌كنند. در مسائل فرهنگی نیز آنان با شیوه های بسیار پیچیده ای می‌کوشند طرح‌های خود را به اجرا درآورند؛ برای نمونه، با سوءاستفاده از مفاهیم فرهنگی خودی و تحریف آنها، مقاصد فرهنگی خودشان را محقق سازند.
دشمنان این مرز و بوم، هرچند كه همواره درصدد راه‌اندازی توطئه‌های گوناگون در كشور بوده‌اند، اما با عنایتی كه خداوند متعال در حق مردم مسلمان ایران دارد، تمام این توطئه‌ها خنثی شد؛ اما باید توجه داشت كه دشمن، هیچ‌گاه از پای نمی‌نشیند و با حربه‌ها و ابزار جدید به میدان می‌آید و با بهره‌گیری از تجربه‌های پیشین، اقدامات خصمانة دیگری را پی می‌ریزد و توطئه‌هایی را شكل می‌دهد. از‌این‌رو، هماكنون دشمن با ابزار نوینی جوانان كشور را آماج توطئه‌های خود قرار داده است. دشمن هماكنون فعالیت خود را عمدتاً در دو بخش متمركز كرده است: یك بخش مربوط به حوزة فكر و نظر است، كه دشمن در این عرصه می‌کوشد در افکار، اندیشه‌ها و باورهای مردم اثر بگذارد و ایمان جوانان را هدف قرار دهد؛ اما بخش دیگر، مربوط به حوزة عمل است؛ در این بخش دشمن تلاش می‌كند زمینه‌هایی فراهم آورد تا
﴿ صفحه 90 ﴾
جوانان كشور ما به فسادهای اخلاقی گرفتار آیند. البته این دو بخش از فعالیت‌های دشمن، در تعامل با یكدیگر هستند و تأثیر و تأثر متقابل دارند؛ ازیك‌سو، هرچه فساد اخلاقی بیشتر شود، زمینه برای ضعف ایمان فراهم می‌شود و درواقع، انجام کارهای ناپسند و گناه بسیار به شک و تردید در دین و آن‌گاه انکار دین منتهی می‌شود: ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِینَ أَسَاؤُوا السُّوأَی أَن كَذَّبُوا بِآیَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا یَسْتَهْزِؤُون؛(68) «سپس سرانجام كسانی كه اعمال بد مرتكب شدند به جایی رسید كه آیات خدا را تكذیب كردند و آن را به مسخره گرفتند». از سوی دیگر، ضعف در عقیده و باورها زمینه را برای گستاخی در گناه و مفاسد بیشتر فراهم می‌کند.
5. طراحی و مدیریت رویارویی با دشمن
تاكنون مشخص شد قبل از هرگونه برخورد با دشمن باید چهار نوع معرفت كسب كرد: شناخت دشمن، شناخت کارگزاران داخلی آن، شناخت انگیزه های دشمنی و شناخت ابزارها و شیوه های رفتاری دشمن. پس از كسب این چهار نوع معرفت، باید مدیریت دفاع را در پیش گرفت و شیوة مبارزه با دشمن را طراحی کرد. در یك جامعة اسلامی، این‌گونه نیست كه بخش دفاع كاملاً از بخش فرهنگ جدا باشد؛ بلكه اینها در هم تنیده شده است و به هم مربوط است. كسانی كه وظیفة سیاست‌گذاری كلان برای جامعة اسلامی را دارند، باید آگاهی بسیاری از فرهنگ جامعة خود و نیز دشمن داشته باشند. بر
﴿ صفحه 91 ﴾
سیاست‌گذاران لازم است در گسترش آگاهی‌های مردم از دشمنان، کارگزاران داخلی آنان، انگیزه ها و شیوه های دشمنی و آن‌گاه روش‌های مبارزه با آنها بكوشند. این امر باید در سطوح مختلف اجتماع به‌وسیلة رسانه ها، و در سطوح عالی تر در دانشگاه ها و مجامع علمی دنبال شود تا كشور بتواند در تمام مراحل از خود دفاع كند.
حضرت امام رحمه الله ثابت كرد بهترین و لازم ترین مسائل سیاسی را می‌توان با ساده ترین بیان به مردم آموزش داد و بدون استفاده از اصطلاحات پیچیدة علمی یا واژه های بیگانه، مشت دشمنان را باز و نقشه هایشان را افشا كرد. ایشان با سخنرانی های خود، آن‌چنان مردم را تربیت كرد كه خودشان دشمن‌شناس شدند؛ به‌طوری‌كه توطئه های دشمن را از لحن كلام و رفتارشان تشخیص می دادند و کارگزاران داخلی آنان را هم با همان شواهد شناسایی می كردند. افسوس كه چنین روشی، آن‌چنان كه باید و شاید، گسترش نیافت و عمق لازم را بعد از رحلت امام رحمه الله پیدا نكرد. البته ممكن است بعضی از مسئولان كشور به دلیل برخی مصالح نتوانند مسائلی را بی پرده برای مردم بیان کنند؛ اما باید به آن كسانی كه می توانند توطئه های دشمن را افشا كنند، اجازة افشاگری داد و حتی آنان را تشویق كرد.
4. موانع كسب و ارتقای بصیرت
از آنجا كه در راه كسب و ارتقای بصیرت همواره موانع و تهدیداتی وجود دارد، از‌این‌رو، بایسته است گروهی کارشناس گرد هم آیند و خطرهای پیش روی
﴿ صفحه 92 ﴾
نظام اسلامی و به‌ویژه نسل آیندة ما را بررسی و دسته‌بندی کنند تا به دلیل کمی بصیرت در دام لغزشگاه‌ها و کمینگاه‌های دشمن گرفتار نشویم. در اینجا به برخی موانع كسب و ارتقای بصیرت اشاره می‌شود.