ك) كسب آگاهی از مراحل مختلف مقابله با ترفندهای دشمن
امروزه تجاوزهایی كه به كشورهای دیگر، و به‌ویژه كشورهای اسلامی، صورت می‌گیرد، ساز‌و‌کارهای بسیار پیچیده‌ای دارد كه تنها افراد متخصص و ژرف‌نگر در این مسائل، متوجه توطئه های دشمن و راهكار مبارزه با آنها می‌شوند. ازاین‌رو، بحث دشمن‌شناسی در كسب بصیرت اهمیت فراوانی دارد. در اینجا، کوشیده می‌شود تا راهكارهای مقابله با دشمن در ضمن چندین مرحله بررسی شود.
1. شناسایی دشمن
به‌منظور مقابله با ترفندهای دشمن، باید گام‌هایی برداشت؛ نخستین گام، شناخت عمیق دشمن است. در گذشته، شناخت دشمن بسیار آسان‌تر بود؛ كسانی كه شمشیر به دست می‌گرفتند و به مرزهای كشوری تجاوز می كردند، دشمنی خود را آشکارا نشان می‌دادند؛ ولی امروزه دشمنی ها انواع گوناگونی یافته است، و كمتر می‌شود كه دشمنان چهرة خود را در مخالفت با مردم كشوری آشكارا نشان دهند؛ مثلاً اظهار دارند كه قصد براندازی فلان نظام را دارند یا در مجلس خود، رسماً بودجه ای برای براندازی یك نظام تصویب كنند. این روش‌ها، شیوه‌های نابخردانه‌ای است كه در میان سیاست‌مداران عالم كمتر رخ می‌دهد؛ بلكه آنان اغلب، با شیوه‌های پیچیده‌ای، دشمنی خود
﴿ صفحه 69 ﴾
را عملی می‌سازند. آنان گاهی در ظاهر، دشمنی خود را بروز نمی‌دهند و حتی خود را طرف‌دار و پشتیبان آن ملت نشان می دهند.
به‌هرروی، إعمال دشمنی شیوه های مختلفی دارد و كسانی كه در این روزگار با كشورهای اسلامی و به‌ویژه با ام‌القرای جهان اسلام، ایران، دشمنی می ورزند، بسیار متفاوت عمل می‌كنند و با چهره های گوناگون وارد عرصه می‌شوند. شناسایی چنین افرادی، نیازمند فن و مهارت ویژة خود می‌باشد. برای نمونه، در آن زمان كه حضرت امام «رضوان‌اللّه علیه» فرموده بودند: «هرچه فریاد دارید سر امریكا بكشید»،(51) بسیاری از سیاست‌مداران كاركشته و حتی انقلابی كشور، تعجب كردند و فكر می كردند كه این، تعبیر مبالغه آمیزی است؛ چراكه در آن زمان، هنوز ابرقدرت شرق بود و در داخل كشور ما هم گروهك هایی وابسته به آن بودند. این جملة امام رحمه الله، كه فریادها را متوجه امریكا می‌كرد، فرمایشی مبتنی بر بصیرت الهی و فراست خدایی بود كه در ایشان موج می‌زد. ایشان در آن شرایط هم، دشمن اصلی را بهتر از دیگران می شناخت. بنابراین دشمن شناسی خود، مسئلة مهمی است و چنین نیست كه كسانی كه درس‌هایی را در رشتة علوم سیاسی خوانده باشند، بهتر بتوانند دشمن را بشناسند؛ این مسئله مبتنی بر این است كه هم فرد تجربه های سیاسی متعدد و هم فراستی الهی و خدادادی داشته باشد. پس، نخستین گام برای دفاع و پیشگیری از خطراتی كه از ناحیة دشمنان وارد می‌شود، شناسایی دشمن است.
﴿ صفحه 70 ﴾
2. شناسایی عناصر نفوذی دشمن در داخل كشور
گام دوم در مقابله با ترفندهای دشمنان، شناسایی کارگزاران و عناصر نفوذی دشمن در داخل جامعة اسلامی است. هم تجربه‌ها در طول تاریخ و هم تجربه های دوران اخیر در كشورها نشان می‌دهد كه دشمن خارجی بدون ارتباط با عوامل داخلی موفقیتی نخواهد داشت. در صدر اسلام هم دشمنان اسلام از چنین ترفندهایی استفاده می‌كردند: وَفِیكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ؛(52) «و در میان شما افرادی هستند كه به سخنان آنها كاملاً گوش فرا می‌دهند». در این آیة شریفه، قرآن كریم به مسلمانان هشدار می‌دهد كه دشمن در میان شما افراد چندچهره و خبرچین را گمارده تا اسرارتان را به دشمنان خارجی و بیگانه اطلاع دهند؛ اینان در ظاهر، اظهار ایمان، همراهی و همگامی می كنند، اما در دل، دشمن سرسخت شما هستند. یكی از بزرگ‌ترین بلاهایی كه هم خود رسول خداصلی الله علیه و آله و هم امیرالمؤمنین علیه السلام گرفتار آن بودند، وجود چنین افراد منافقی در جامعة اسلامی بود كه مردم ساده‌دل آنها را خودی تلقی می كردند؛ اما در همان زمان هم كسانی بودند كه با فراستی كه داشتند، به ماهیت چنین كسانی پی برده بودند و آنها را دشمنان خطرناكی می‌دانستند كه خطرشان از دشمنان خارجی هم بیشتر است.
در فرمایش‌های امیرالمؤمنین علیه السلام خطر کارگزاران داخلی و نیروهای چندچهره بسیار بیش از دشمنان بی نقاب دانسته شده است. آن حضرت در نامة خود به محمد‌بن‌ابی‌بكر چنین می‌گویند:
﴿ صفحه 71 ﴾
وَلَقَدْ قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِصلی الله علیه و آله إِنِّی لَا أَخَافُ عَلَی أُمَّتِی مُؤْمِناً وَلَا مُشْرِكاً أَمَّا الْمُؤْمِنُ فَیَمْنَعُهُ اللَّهُ بِإِیمَانِهِ وَأَمَّا الْمُشْرِكُ فَیَقْمَعُهُ اللَّهُ بِشِرْكِهِ وَلَكِنِّی أَخَافُ عَلَیْكُمْ كُلَّ مُنَافِقِ الْجَنَانِ عَالِمِ اللِّسَانِ یَقُولُ مَا تَعْرِفُونَ وَیَفْعَلُ مَا تُنْكِرُونَ؛(53) پیامبر اسلامصلی الله علیه و آله به من فرمودند: بر امت اسلام، نه از مؤمن و نه از مشرك هراسی دارم، زیرا مؤمن را ایمانش باز داشته و مشرك را خداوند به دلیل شرك او نابود می‌سازد، من بر شما از مرد منافقی می‌ترسم كه درونی دوچهره و زبانی عالمانه دارد، گفتارش دل‌پسند و رفتارش زشت و ناپسند است.
بر اساس این فرمایش، آن چیزی كه پیامبرصلی الله علیه و آله همواره از آن بیمناك بوده‌اند، وجود كسانی در جامعة اسلامی بوده است كه در دل نفاق دارند؛ چراكه اینان به اسم حمایت از اسلام، حرف‌های فریبنده می‌زنند، ولی درواقع، به آن اعتقادی ندارند. در زمان حاضر نیز ممكن است كسانی از تشیّع و انقلاب سخن گویند، اما عملشان مخالف گفتارشان باشد. چنین كسانی همان امر معروف را به زبان می‌آورند، اما در عمل، مرتكب منكر می‌شوند. اینان چون چهره‌ای به‌ظاهر اسلامی و فریبنده دارند، مردم فریب آنها را می خورند. در ظاهر، اهل نماز و روزه هستند و از اسلام و انقلاب هم حمایت می كنند؛ ولی در باطن، دلشان با كفار و دشمنان اسلام است.
بنابراین گام دوم برای مقابله با دشمنان یك نظام، شناسایی عناصر داخلی
﴿ صفحه 72 ﴾
و عناصر نفوذی دشمن در آن نظام است، كه كاری دشوار و نیازمند فراست است؛ چراكه بسیاری از مردمی كه خود، اهل صداقت، پاكی و درستی هستند، باور نمی كنند كه در میان آنها یك عده از عناصر چندچهره و خطرناك باشند. بحمداللّه جامعة اسلامی ما بعد از انقلاب به بركت رهنمودهای حضرت امام رحمه الله آن‌چنان ارتقای سطح شناخت و معرفت پیدا كرده است كه اكثریت‌قریب‌به‌اتفاق جامعة ما، دشمنان خود را، در هر لباسی و زیر هر نقابی که باشند، می شناسند؛ ولی متأسفانه هنوز هم افراد ساده‌دلی هستند كه فریب بعضی از چهره ها و قیافه های ظاهرالصلاح را می خورند.