تشخیص حق از باطل با آگاهی از اوضاع و احوال زمانه
«العالم بزمانه لا تهجم علیه اللّوابس»؛ (8) کسی که زمانه را میشناسد، یعنی وقتی اوضاع و احوال محیط خود و محیط پیرامونی اش و محیط جهان را میداند و میفهمد جریانهای گوناگون جهانی کی هایند، کجایند، اهدافشان چیست، چه جور با هم مواجه میشوند، دچار اشتباه نمیشود؛ در قضایای گوناگون، قضاوت اشتباه نمیکند و دچار اشتباه نمیشود. این آشنایی، برای همه لازم است؛ برای روحانی هم لازم است، برای دانشگاهی هم لازم است؛ برای معلّم حوزه هم لازم است، برای معلّم دانشگاه هم لازم است؛ این یک چیز مهمّی است. وقتی انسان جریانات گوناگون را میشناسد، میتواند پدیده ها را استنتاج کند، که این پدیده چیست، چه شد که این اتّفاق افتاد، در تحلیل، دچار خطا و اشتباه نمیشود.
البّته دشمن مرتّب دارد تحلیل باران میکند. این تعداد رسانه هایی که آمارش را چندی پیش اینجا آوردند و به ما دادند، اصلاً دهشت آور است. اینها غیر از رسانه های اینترنتی است ـ اینترنت که دیگر یک دنیای بی مرز و خارج از محدوده ای است ـ منظور، همین ماهواره ها و رادیوها و تلویزیونهاست. تحلیلهایی که در این رسانه ها مرتّباً با هدف مقابله با جمهوری اسلامی و نظام اسلامی و ملّت ایران داده میشود، سرسام آور است. حالا آنهایی که انبوه تولید میکنند، میدانند هم که مردم به همه ی اینها گوش نمیدهند. میگویند هر مقداری که میشود، باید تلاش کرد. راست را با دروغ مخلوط میکنند، می آیند یک تحلیل غلط و معیوب از این در می آورند؛ «و لكن یؤخذ من هذا ضغثٌ و من هذا ضغثٌ فیمزجان». امیر المؤمنین علیه السلام میفرماید: اگر حق به طور خالص و بی شائبه خودش را نشان بدهد، کسی دچار اشتباه نمیشود؛ اگر باطل بدون آمیختگی با حق، خودش را نشان بدهد، کسی دچار باطل نمیشود؛ «فلو أنّ الباطل خلص من مزاج الحقّ لم یخف على المرتادین و لو أنّ الحقّ خلص من لبس الباطل انقطعت عنه السن المعاندین و لكن یؤخذ من هذا ضغثٌ و من هذا ضغثٌ فیمزجان». (9) یک لقمه از حق، یک لقمه از باطل را مخلوط میکنند، یک غذایی که ظاهرش نشان نمیدهد مسموم است، در اختیار کسی که بی اطّلاع است، میگذارند؛ این تحلیل در ذهنها اثر میکند. گاهی اوقات تحلیلهایی که در بعضی از محافل دانشگاهی، دانشجویی و استادی از بعضی از مسائل میشود، آدم میبیند این بر اثر بی اطّلاعی است؛ کسی هیچ تقصیری هم ندارد. بنابراین اساتید باید در جریان مسائل قرار بگیرند. (بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاهها 2/6/1390)
موقعیت و فرصت شناسی
غالباً کشورها و جوامع از ندانستن موقعیّت و نشناختن فرصت، ضربه میخورند. وقتی دشمنی کمین میگیرد و ما نمیدانیم که او کمین گرفته است، نمیشناسیم؛ یا اگر چنانچه اطّلاع پیدا کردیم، علاج را زود و بهنگام ارائه نمیدهیم؛ آن وقت ضربه میخوریم. (بیانات در جمع خانواده شهدا و ایثارگران استان کرمانشاه 21/7/1390)
خدا، رسول اکرم ا و جامعه ی اسلامی معیار تشخیص دشمن
همه ی آحاد مردم وظیفه دارند که فضا را فضای سالم قرار بدهند؛ فضایی که در آن، محبّت بر خصومت فائق و غالب باشد. این، در اسلام بسیار مهم است. انسان، ترکیبی از دوست داشتن و دشمن داشتن است. هم احساس محبّت و هم احساس بغض و عداوت، در وجودتان هست. این، طبیعی هر انسان است که یک روح دوست داشتن و یک روح دشمن داشتن و کینه ورزیدن، در او وجود دارد. اسلام، تکلیف اینها معیّن کرده و گفته است روح خصومت و دشمنی شما، مخصوص به دشمنان خدا و نظام اسلامی و مردم است. ببینید آن کسانی که با خدا و رسولش و جامعه ی اسلامی و ملّت مسلمان دشمنند، چه کسانی هستند؛ دشمنی را متوجّه آنها کنید تا مابقی وجود شما، دوستی و محبت نسبت به آحاد جامعه باشد. (بیانات در خطبه های نماز جمعه ی تهران 28/7/1368)