مفهوم دشمن اسلام
دشمن اسلام کیست؟ جبههی استکبار، از صهیونیسم تا آمریکا، تا کمپانیهای نفتی، تا قلم به مزدان و روشنفکرانی که برای آنها کار میکنند، در سرتاسر جهان مجهزّند. هیچ وقت جبههی مقابل اسلام، اینقدر به همهی ابزارها مجهزّ نبوده است. دنیای اسلام، در مقابل دشمن اسلام و مسلمین، با این دو خصوصیّت قرار دارد مجهزّ بودن بیش از همیشه و حسّاسیّت نسبت به اسلام بیش از همیشه. این دشمن چه کار خواهد کرد؟ (بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام و میهمانان خارجی شرکت کننده در کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی 24/5/1374)
مفهوم جهاد و مبارزه با دشمن
جهاد یعنی مبارزه. در زبان فارسی، جنگ و ستیزهگری معنای مبارزه را نمیدهد. میگویی من دارم مبارزه میکنم: مبارزهی علمی میکنم، مبارزهی اجتماعی میکنم، مبارزهی سیاسی میکنم، مبارزهی مسلّحانه میکنم؛ همهی اینها مبارزه است و معنا دارد. مبارزه یعنی تلاش پُرنیرو در مقابل یک مانع یا یک دشمن. اگر هیچ مانعی در مقابل انسان نباشد، مبارزه وجود ندارد. در جادهی آسفالته، انسان پایش را روی گاز بگذارد و با باک پر از بنزین سفر کند؛ این را مبارزه نمیگویند. مبارزه آنجایی است که انسان با مانعی برخورد کند، که این مانع در جبهههای انسانی، میشود دشمن؛ و در جبهههای طبیعی، میشود موانع طبیعی. اگر انسان با این موانع درگیر شود و سعی کند آنها را از میان بردارد، این میشود مبارزه. جهاد در زبان عربی عیناً به همین معناست؛ یعنی مبارزه. جهاد در قرآن و حدیث هم به همین معناست؛ همهجا به معنای جنگ مسلّحانه نیست. البته یک جا جنگ مسلّحانه تطبیق میکند، یک جا هم با جنگ غیر مسلّحانه تطبیق میکند. (بیانات در دیدار اعضای هیأت دولت 20/8/1383)
دشمن خارجی و دشمن درونی
دو خطر عمده، اسلام را تهدید میکند که یکی خطر دشمنان خارجی و دیگری خطر اضمحلال داخلی است. دشمن خارجی یعنی کسی که از بیرون مرزها، با انواع سلاحها، موجودیّت نظام را با فکرش و دستگاه زیربنایی عقیدتیاش و قوانینش و همه چیزش هدف قرار میدهد، که شما در جمهوری اسلامی این را چشم دیدیدو گفتند که ما می خواهیم نظام جمهوری اسلامی را از بین ببریم. دشمنانی بودند از بیرون و تصمیم گرفتند که این نظام را از بین ببرند از بیرون یعنی چه نه از بیرون کشور از بیرون نظام ولو در داخل کشور.
دشمن و آفت دوّم، آفت «اضمحلال درونی» است؛ یعنی در درون نظام، که این مال غریبهها نیست؛ این مال خودیهاست. خودیها ممکن است در یک نظام، بر اثر خستگی، بر اثر اشتباه در فهم راه درست، بر اثر مغلوب احساسات نفسانی شدن و بر اثر نگاه کردن به جلوههای مادّی و بزرگ انگاشتن آنها، ناگهان در درون، دچار آفتزدگی شوند. این، البتّه خطرش بیشتر از خطر اوّلی است. این دو نوع دشمن ـ آفت برونی و آفت درونی ـ برای هر نظامی، برای هر تشکیلاتی و برای هر پدیدهای وجود دارد. اسلام برای مقابله با هر دو آفت، علاج، معیّن کرده و جهاد را گذاشته است. جهاد مخصوص دشمنان خارجی نیست «جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ» (4) منافق، خودش را در درون نظام قرار میدهد. لذا با همهی اینها باید جهاد کرد. جهاد، برای دشمنی است که میخواهد از روی بیاعتمادی و دشمنی با نظام، به آن هجوم بیاورد. همچنین، برای مقابله با آن تفکّک داخلی و از هم پاشیدگی درونی، تعالیم اخلاقی بسیار باارزشی وجود دارد که دنیا را به طور حقیقی به انسان میشناساند و میفهماند که: «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ»؛ (5) یعنی این زر و زیورها؛ این جلوهها و این لذّتهای دنیا اگر چه برای شما لازم است؛ اگرچه شما ناچارید از آنها بهره ببرید؛ اگرچه زندگی شما وابسته به آنهاست و در این شکّی هم نیست و باید آنها را برای خودتان فراهم کنید؛ امّا بدانید که مطلق کردن اینها و چشم بسته به دنبال این نیازها حرکت کردن و هدفها را به فراموشی سپردن، بسیار خطرناک است. (بیانات در دیدار سپاه پاسداران و نیروی انتظامی، به مناسبت سوّم شعبان 6/11/1371)