شناسه کتاب
﴿ صفحه 1﴾
رساترین دادخواهی و روشنگری
جلد دوم
شرح خطبه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبه فدکیه
آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی
تدوین و نگارش:
عباس گرایی
﴿ صفحه 2 ﴾
مصباح یزدی، محمدتقی، 1313 -
رساترین دادخواهی و روشنگری جلد دوم (شرح خطبه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبه فدکیه)/ محمدتقی مصباح یزدی؛ تدوین نگارش: عباس گرایی. - قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1392.
ج. (انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)؛ 1051؛ کلام و عقاید؛ 104.)
کتابنامه ص 304-301، همچنین به صورت زیرنویس.
1. فاطمه زهراعلیهاالسلام ، 8؟ قبل از هجرت ـ 11ق. 2. شرح خطبه فدکیه. الف. گرایی، عباس، گردآورنده. ب. عنوان.
5ر6م/27 BP
﴿ صفحه 3 ﴾
رساترین دادخواهی و روشنگری: (جلد دوم) شرح خطبه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبه فدکیه
مؤلف: آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی
تدوین و نگارش: عباس گرایی
ناشر: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
نوبت و تاریخ چاپ: اول، زمستان 1392
چاپ: نگارش
شمارگان: 2000 قیمت: 11000تومان
مرکز پخش: قم، خیابان شهداء، کوی ممتاز، پلاک 38
تلفن و نمابر: 37742326 - 025
9-831-411-964-978 :شابک
﴿ صفحه 13 ﴾
مقدمه معاونت پژوهش
حقیقت اصیل ترین، جاودانه ترین و زیباترین راز هستی و نیاز آدمی است که سلسله مومنان و عالمان صادق چه جان ها که در راه آن نباخته، و جاهلان و باطل پرستان چه توطئه ها و ترفندها که برای محو و مسخ آن نساخته اند. چه تلخ واقعیتی است مظلومیت حقیقت، و چه شیرین حقیقتی است این واقعیت که در مصاف همیشگی حق و باطل، حق سربلند و سرافراز است و باطل از بین رفتنی و نگونساز. این والا و بالا نشینی حقیقت، گذشته از سرشت حق، وام دار کوشش های خالصانه و پایان ناپذیر حقیقت جویانی است که در عرصه نظر و عمل کمر همت محکم بسته و از دام و دانه دنیا رسته اند، و در این میان، نقش و تاثیر ادیان و پیامبران الهی، و به ویژه اسلام و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و جانشینان بر حق و گرامی او علیهم السلام، برجسته ترین است.
دانشمندان نان آور شیعه رسالت خطیر و بی نظیر خویش را بهره گیری از عقل و نقل و غوص در دریای معارف قرآن و برگرفتن گوهر ناب حقیقت از سیره آن پیشوایان و عرضه آن به عالم بشری و دفاع جانانه در برابر هجوم ظلمت پرستان
﴿ صفحه 14 ﴾
حقیقت گریز دانسته و در این راه دیده ها سوده و جان ها فرسوده اند. اکنون در عصر بحران معنویت که دشمنان حقیقت و آدمیت هر لحظه با تولید و انتشار فزون از شمار آثار نوشتاری و دیداری و به کارگیری انواع ابزارهای پیشرفته سخت افزاری و نرم افزاری در عرصه های گوناگون برای سیطره بر جهان میکوشند، رسالت حقیقت خواهان و اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی، به ویژه عالمان دین، بس عظیم تر و سخت دشوارتر است.
در جهان تشیع، پژوهشگران حوزوی در علوم فلسفی و کلامی، تفسیری و حدیثی، فقهی و اصولی و نظایر آن کارنامه درخشانی دارند، و تاملات ایشان بر تارک پژوهش های اسلامی می درخشد. در زمینه علوم طبیعی و تجربی و فناوری های جدید نیز پژوهشگران ما تلاش هایی چشمگیر کرده، گام هایی نوید بخش برداشته و به جایگاه درخور خویش در جهان نزدیک شده اند، و میروند تا با فعالیت های روزافزونشان مقام شایسته خویش را در صحنه علمی بین المللی بازیابند. ولی در قلمرو پژوهش های علوم اجتماعی و انسانی تلاشهای دانشمندان این مرز و بوم آن گونه که شایسته نظام اسلامی است به بار ننشسته و آنان گاه به ترجمه و اقتباس نظریات دیگران بسنده کرده اند. در این زمینه کمتر می توان رد پای ابتکارات و به ویژه خلاقیت های برخاسته از مبانی اسلامی را یافت و تا رسیدن به منزلت مطلوب راهی طولانی و پر چالش در پیش است. از این روی، افزون بر استنباط، استخراج، تفسیر و تبیین آموزه های دینی و سازماندهی معارف اسلامی، کاوش در مسائل علوم انسانی و اجتماعی از دیدگاه اسلامی و تبیین آنها از مهم ترین اهداف و اولویت های موسسات علمی به ویژه مراکز پژوهشی حوزه های علمیه است.
موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره در پرتو تاییدات رهبر کبیر
﴿ صفحه 15 ﴾
انقلاب اسلامی و حمایت های بی دریغ خلف صالح وی، حضرت آیت الله خامنه ای مدظله العالی از آغاز تاسیس بر اساس سیاست ها و اهداف ترسیم شده از سوی حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی «دامت برکاته» به امر پژوهش های علمی و دینی اهتمام داشته و در مسیر برآوردن نیازهای فکری و دینی جامعه به پژوهش های بنیادی راهبردی و کاربردی پرداخته است. معاونت پژوهش موسسه برای تحقق این مهم افزون بر برنامه ریزی و هدایت دانش پژوهان و پژوهشگران، در زمینه نشر آثار محققان نیز کوشیده و بحمدالله تاکنون آثار ارزنده ای را در حد توان خود به جامعه اسلامی تقدیم کرده است.
کتاب پیش روی، ادامه شرح خطبه نورانی حضرت فاطمه علیها السلام (معروف به فدکیه) است، به همراه شرح خطبه آن حضرت در بستر بیماری، که از 22 مرداد 1389 (مصادف با آغاز ماه مبارک رمضان) تا 25 خرداد 1390 توسط استاد فرزانه، حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی «دامت برکاته» در دفتر مقام معظم رهبری ایراد شده است. این مجموعه با تلاش پژوهشگر ارجمند حجت الاسلام عباس گرایی و تحت نظارت اولیه حجت الاسلام محمد حسین فاریاب نگارش یافته است. معاونت پژوهش دوام عمر پربرکت استاد علامه مصباح یزدی، و توفیق روزافزون پژوهشگر و ناظر محترم این اثر را از خداوند متعال خواستار است.
معاونت پژوهش
موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره
﴿ صفحه 17 ﴾
مقدمه نگارنده بر جلد دوم
باز نور خیره کننده او بود که نه تنها اهل مدینه، بلکه خورشید و ماه را نیز حیرت زده می کرد. آسمانی بودن او را نه تنها عبادت، وقار، متانت، حیا و عملش فریاد می کرد، بلکه امواج خروشان جان پاکش این حقیقت را از کسی پنهان نمی داشت. دریا دریا نور بود که می جوشید و می خروشید و می تابید و عالم معنا را مملو از شور می کرد و به مرزهای ظلمانی طبیعت گام می نهاد. باز او بود که چون صبح و غروب های دیگر برای علی علیه السلام می درخشید. آری، زهرا، این بانوی درخشنده، هر صبح خورشید و هر غروب ماه را منتظر خویش می گذاشت تا در کنار او نورافشانی کنند.(1). کیست که عظمت فاطمه علیها السلام را نشناسد؟
اکنون او با این همه سرمایه، قدیسه ای گشته آشنا!
اما آنان را که به زهد و تقدس مشهور گردند خطری در کمین است؛ خطر مردود شدن در امتحان آبرو. آیا آن هنگام که درخت حق تشنه آبروست، با سرمایه خویش آن را سیراب خواهند کرد یا با گوشه چشم، مریدانی را می نگرند
﴿ صفحه 18 ﴾
که اگر گام به پیش نهند، دیگر آنان را عارف و سالک نمی خوانند و به دنیاطلبی متهمشان می کنند؟ مگر نبودند کسانی که در نبرد علی علیه السلام با دنیای زشت نفاق، عبای تقدس را محکم تر به خود پیچیدند و به بهانه زهد و تقوا وارد معرکه نشدند؟ مگر نبودند کسانی که وقتی فرزند علی علیه السلام پس از قرن ها علم مبارزه با طاغوت را بر دوش کشید، از ترس اتهام دنیا طلبی به محراب مسجد بسنده کردند و در حمایت از او حتی سخنی بر زبان نیاوردند؟
آری؟ آن هنگام که انسان سرمایه ای به دست می آورد، سنت امتحان الهی او را رها نمی کند و میدان هزینه کردن آن را فراهم می سازد. در دنیایی که لحظه ای از آن را خالی از امتحات نمی توان یافت، معرکه امتحان آبرو نیز برای خود میدانی و برنده و بازنده ای دارد. سرمایه، تنها مال و جان نیست؛ بلکه آبرو نیز سرمایه ای است که اگر ارزشمندتر از آن دو نباشد، بی شک پایین تر از آنها نیست؛ مهم این است که کجا هزینه شود.
اما بانوی داستان ما معصومه ای است که چشمان پاکش را تنها به نگاه خدای خویش دوخته و جز به رضای او نمی اندیشد؛ از این رو در میدان امتحان آبرو نیز همه سرمایه خویش را نثار جبهه حق می کند.
فاطمه علیها السلام دامنی پر از وجهه اجتماعی داشت که بخشی از آن ثمره توصیف کمالاتش از زبان رسول خدا صلی الله علیه و آله بود؛ اما پس از رحلت پدر، هنگامی که دریافت امام حق علیه السلام، جاه طلب و دنیاخواه خوانده شده و به پشتوانه ای از جنس آبرو نیاز است، همه را یک جا به پای او ریخت و تا جان در بدن داشت نگذاشت لحظه ای بی پشتیبان بماند.
دنیای سیاست به سبب حضور پررنگ نیرنگ بازان چهره نیکویی ندارد و کمتر زاهدی به حضور در آن عرصه حاضر می شود؛ اما نباید فراموش کرد که این
﴿ صفحه 19 ﴾
عرصه، تنها شایسته بندگان خوب و برگزیده خداست، نه کسانی که دلی بیمار و پر از هواهای پوچ و بیهوده دارند؛ از این رو اگر کسی چون امام علی بن موسی الرضا علیه السلام ورود به این عرصه را می پذیرد، مطابق اصل رفتار می کند و جای این پرسش نیست که چرا به این وادی گام نهاد. پرسش هنگامی باید طرح شود که ولی و بنده شایسته خدا از ورود به این عرصه امتناع می ورزد. فاطمه علیها السلام با همه توان می کوشید نشان دهد تنها فرد شایسته این عرصه علی علیه السلام است و اوست که می تواند این مرکب را به مقصد سعادت برساند. در این مسیر نیز همه سرمایه خویش را فدای علی علیه السلام کرد. نمونه ای از این فداکاری بانوی دو عالم علیه السلام خطبه مبارک فدکیه اوست که هدفی جز دفاع از حریم ولایت و امامت را نمی جوید.
چنان که در مقدمه جلد نخست بیان کردیم، خطبه شریف فدکیه زهرای مرضیه علیها السلام را می توان در شش محور معرفی کرد. حضرت در بخش نخست از سخنان خویش به مسئله خداشناسی پرداخته و معارفی ژرف حول صفات و افعال الهی بیان فرموده اند. مسئله نبوت و ویژگی ها و اهداف آن، بخش دوم سخنان ایشان را به خود اختصاص می دهد. بخش سوم کلام حضرت علیها السلام بر قرآن کریم و بیان معارف اساسی آن استوار می گردد. استاد فرزانه، حضرت علامه آیت الله مصباح یزدی مد ظله العالی این سه محور را در جلد نخست کتاب تفسیر کرده اند.
حضرت فاطمه علیها السلام در محور چهارم خطبه خویش با معرفی خود و بیان خدمات رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیر مومنان علیه السلام، به آسیب شناسی جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می پردازد و چگونگی شکل گیری انحراف در جامعه اسلامی را تشریح می کند صدیقه کبری علیها السلام در بخش پنجم از خطبه شریف خویش به مسئله تصرف فدک اشاره می کند و دلایل باطل مخالفان را برای اقدام به این کار به چالش می کشد. سرانجام در بخش ششم از انصار برای دفاع از حق یاری
﴿ صفحه 20 ﴾
میخواهد و با این بیان حجت را بر همه آنان تمام می کند. پس از پایان یافتن خطبه صدیقه کبری علیها السلام، بحث و گفت و گویی میان حضرت و شخصی که متصدی حکومت شده بود در می گیرد که به لحاظ اهمیت این گفت و گو، بخش هفتم کتاب به بیان نکات مهم آن اختصاص می یابد.
فداکاری دختر پیامبر علیهما السلام، در اینجا پایان نمی گیرد و ایشان تا واپسین لحظه عمر شریف خویش، در دفاع از حقیقت پایمردی می کند؛ حتی هنگامی که براثر نامردی ها در بستر شهادت می افتد، خطبه ای ماندگار از خویش به یادگار می گذارد. استاد فرزانه، حضرت آیت الله مصباح دام ظله العالی به شرح و تفسیر این خطبه نیز پرداخته اند و خطبه مزبور، بخش هشتم کتاب را تشکیل داده است.
در جلد دوم کتاب، بار دیگر در برابر استاد علامه، حضرت آیت الله مصباح یزدی دام ظله العالی زانوی ادب می زنیم تا شخصیت فرزانه ایشان، که به تعبیر مقام معظم رهبری خلا عزیزانی چون علامه طباطبایی و شهید مطهری رحمهما الله را در زمان ما پر کرده است، (2) با شرح محورهای باقی مانده از خطبه فدکیه ما را با هدف بزرگ صدیقه کبری علیها السلام و وظایفی که در این عصر و زمانه بر دوش ماست بیشتر آشنا سازد.
عباس گرایی
نیمه شعبان1434
مصادف با 7/4/1392
﴿ صفحه 21 ﴾