شناسه کتاب
﴿ صفحه 1﴾
رساترین دادخواهی و روشنگری جلد اول
شرح خطبه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبه فدکیه
آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی
تدوین و نگارش:
عباس گرایی
﴿ صفحه 2 ﴾
مصباح یزدی، محمدتقی، 1313 -
رساترین دادخواهی و روشنگری جلد اول (شرح خطبه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبه فدکیه)/ محمدتقی مصباح یزدی؛ تدوین نگارش: عباس گرایی. - قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1391.
ج. (انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)؛ 1006؛ کلام و عقاید؛ 101.)
کتابنامه ص 578-569، همچنین به صورت زیرنویس.
1. فاطمه زهرعلیهاالسلام ، 8؟ قبل از هجرت ـ 11ق. 2. شرح خطبه فدکیه. الف. گرایی، عباس، گردآورنده. ب. عنوان.
5ر6م/2/27 BP
﴿ صفحه 3 ﴾
رساترین دادخواهی و روشنگری: (جلد اول) شرح خطبه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبه فدکیه
مؤلف: آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی
تدوین و نگارش: عباس گرایی
ناشر: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
نوبت و تاریخ چاپ: اول، زمستان 1391
چاپ: نگارش
شمارگان: 2000 قیمت: 17000 تومان
مرکز پخش: قم، خیابان شهداء، کوی ممتاز، پلاک 38
تلفن و نمابر: 37742326 - 025
2-786-411-964-978 :شابک
منبع:سایت www.mesbahyazdi.org
﴿ صفحه 17 ﴾
مقدمه پژوهش
حقیقت اصیل‌ترین، جاودانه‌ترین و زیباترین راز هستی و نیاز آدمی است كه سلسلة مؤمنان و عالمان صادق چه جان‌ها كه در راه آن نباخته، و جاهلان و باطل‌پرستان چه توطئه‌‌ها و ترفندها كه برای محو و مسخ آن نساخته‌اند. چه تلخْ‌واقعیتی است مظلومیت حقیقت، و چه شیرینْ‌حقیقتی است این وا‌‌‌‌قعیت كه در مصاف همیشگی حق و باطل، حق سربلند و سرفراز است و باطل از بین‌رفتنی و نگونسار. این والا و بالانشینیِ حقیقت، گذشته از سرشت حق، وام‌دار كوشش‌های خالصانه و پایان‌ناپذیر حقیقت‌جویانی است كه در عرصة نظر و عمل كمر همت محكم بسته و از دام و دانة دنیا رسته‌اند، و در این میان، نقش و تأثیر ادیان و پیامبران الهی، و به‌ویژه اسلام و پیامبر اكرم(صلى الله علیه وآله) و جانشینان برحق و گرامی او(علیهم السلام)، برجسته‌ترین است.
دانشمندان نام‌آور شیعه رسالت خطیر و بی‌نظیر خویش را بهره‌گیری از عقل و نقل و غوص در دریای معارف قرآن و برگرفتن گوهر ناب حقیقت از سیرة آن پیشوایان و
﴿ صفحه 18 ﴾
عرضه آن به عالم بشری و دفاع جانانه در برابر هجوم ظلمت‌پرستان حقیقت‌گریز دانسته و در این راه دیده‌ها سوده و جان‌ها فرسوده‌اند. اكنون در عصر بحران معنویت كه دشمنان حقیقت و آدمیت هر لحظه با تولید و انتشارِ فزون از شمارِ آثار نوشتاری و دیداری و به‌كارگیری انواع ابزارهای پیشرفتة سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در عرصه‌های گوناگون برای سیطره بر جهان می‌كوشند، رسالت حقیقت‌خواهان و اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی، به‌ویژه عالمان دین، بس عظیم‌تر و سخت دشوارتر است.
در جهان تشیع، پژوهشگران حوزوی در علوم فلسفی و كلامی، تفسیری و حدیثی، فقهی و اصولی و نظایر آن كارنامة درخشانی دارند، و تأملات ایشان بر تارك پژوهش‌های اسلامی می‌درخشد. در زمینة علوم طبیعی و تجربی و فناوری‌های جدید نیز پژوهشگران ما تلاش‌هایی چشمگیر كرده، گام‌هایی نویدبخش برداشته و به جایگاه درخور خویش در جهان نزدیك شده‌اند، و می‌روند تا با فعالیت‌های روزافزونشان مقام شایستة خویش را در صحنة علمی بین‌المللی بازیابند. ولی در قلمرو پژوهش‌های علوم اجتماعی و انسانی تلاشهای دانشمندان این مرز و بوم آن‌گونه كه شایستة نظام اسلامی است به بار ننشسته و آنان گاه به ترجمه و اقتباس نظریات دیگران بسنده كرده‌اند. در این زمینه كمتر می‌توان ردّ پای ابتكارات و به‌ویژه خلاقیت‌های برخاسته از مبانی اسلامی را یافت و تا رسیدن به منزلت مطلوب راهی طولانی و پرچالش در پیش است. از این روی، افزون بر استنباط، استخراج، تفسیر و تبیین آموزه‌های دینی و سازماندهی معارف اسلامی، كاوش در مسائل علوم انسانی و اجتماعی از دیدگاه اسلامی و تبیین آنها از مهم‌ترین اهداف و اولویت‌های مؤسسات علمی به‌ویژه مراكز پژوهشی حوزه‌های علمیه است.
﴿ صفحه 19 ﴾
مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله) در پرتو تأییدات رهبر كبیر انقلاب اسلامی و حمایت‌های بی‌دریغ خلف صالح وی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای «مد ظله العالی» از آغازِ تأسیس بر اساس سیاست‌ها و اهداف ترسیم شده از سوی حضرت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی «دامت بركاته» به امر پژوهش‌های علمی و دینی اهتمام داشته و در مسیر برآوردن نیازهای فكری و دینی جامعه، به پژوهش‌های بنیادی، راهبردی و كاربردی پرداخته است. معاونت پژوهش مؤسسه برای تحقق این مهم، افزون بر برنامه‌ریزی و هدایت دانش‌پژوهان و پژوهشگران، در زمینة نشر آثار محققان نیز كوشیده و بحمدالله تاكنون آثار ارزنده‌ای را در حد توان خود به جامعة اسلامی تقدیم كرده است.
كتابِ پیش روی، شرح خطبة نورانی حضرت فاطمه(علیها السلام) (معروف به فدکیه) است که از 22 مرداد 1389(مصادف با آغاز ماه مبارک رمضان) تا 25 خرداد ماه 1390 توسط استاد فرزانه، حضرت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی «دامت بركاته» در دفتر مقام معظم رهبری ایراد شده است. این مجموعه با تلاش پژوهشگر ارجمند حجت‌الاسلام عباس گرایی و تحت نظارت اولیة حجت‌الاسلام محمدحسین فاریاب نگارش یافته است. معاونت پژوهش، دوام عمر پربركت استاد علامه مصباح یزدی، و توفیق روزافزون پژوهشگر و ناظر محترم این اثر را از خداوند متعال خواستار است.
معاونت پژوهش
مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)
﴿ صفحه 20 ﴾
﴿ صفحه 21 ﴾
مقدمه نگارنده
صدایی همچون بال و پر زدن کبوتران، سکوت خلوت تنهایی‌اش را شکست و ترسی بر دلش نشاند. چه کسی می‌توانست باشد؟ زنان زمینی، ازدواج او با مردی آسمانی را به بهانة فقیر بودنش برنتافته، و یاری‌خواهی او را در این لحظة حساس بی‌پاسخ گذاشته بودند. پس چه کسی به خلوت او راه یافته بود؟ برق اندیشه‌های گوناگون ذهنش را به هر سویی می‌بُرد و چرخش نگاهش به دنبال پناهی می‌گشت که این بار سکوتْ با صدایی آرامش‌بخش شکست: «نترس خدیجه! ما فرستادگان پروردگار، و خواهران تو هستیم!» چهره‌های روحانی و زیبای آن آسمانیان قدری او را آرام کرد. صدای دل‌نشین ادامه داد: «من ساره‌ام و این آسیه، همان که هم‌نشین تو در بهشت خواهد بود، و این مریم مقدس است و آن دیگری کلثوم خواهر موسی(علیه السلام)». چهار بانوی بهشتی در چهار سوی خدیجه نشستند و چیزی نگذشت که فضای خانه غرق در نور شد و هر پرتوی از آن نور، شادی‌کنان به سویی پر کشید. گویی بر یکدیگر سبقت
﴿ صفحه 22 ﴾
می‌گرفتند تا مژدة آمدن بانوی آسمانی را به تک‌تک اهل زمین برسانند. حوریانی از بهشت با جام‌هایی بلورین، مملو از آب حوض کوثر و با حوله‌هایی سپیدتر از شیر و خوش‌بوتر از مشک و عنبر، با آمدن خویش بر شکوه آمدن فاطمه افزودند. وه چه باشکوه است آمدن زهرا، بانوی درخشنده! وای، چه زیباست قدوم فاطمه، جداکننده دوستان خویش از آتش! این صدیقه طاهره، زکیه محدَّثه، راضیة مرضیه، منصورة مبارکه است که لب به سخن گشوده و چه زیبا می‌گوید: «شهادت می‌دهم که خدایی جز خدای یگانه نیست و پدرم، رسول خدا، سرور همة انبیا، و همسرم علی، سرور همة اوصیا، و فرزندانم، سرور همة نوادگان هستند». او آمده با دنیایی از علم، معرفت و پاکی. چرا سخن به توحید نگشاید، درحالی‌که در عالم نور معلم ملائکه بوده است، و با تهلیل او دیگران توحید را آموختند؟(1)
هنوز مادر نمونه و فداکار او در بهت نور فرزندش و شهادت او به توحید، نبوت و امامت مانده بود که چشمان زیبای زهرا(علیها السلام) به چشمان او دوخته شد و با لبخندی شیرین فرمود: «سلام مادر!» فاطمه با سلام خویش جان تازه‌ای به مادر بخشید و سپس رو به چهار بانوی آسمانی کرد و با ذکر نام هریک، به آنان سلام کرد و شور و شعفی در دل آنان به پا ساخت. صدای بانوان بهشتی خدیجه را به خود آورد: «خدیجه! دختر پاک و مبارکت را بگیر که در او و نسل او برکت قرار داده شده است».(2)
آری، این فاطمه(علیها السلام) است، که از عرش آمده تا چند بهار میهمان فرشیان باشد و نوری گردد بر سر راه آنان تا بهشت. او آمده تا یاوری باشد برای پدر بزرگوار خویش در
﴿ صفحه 23 ﴾
امر هدایت خلق، و شبِ قدری باشد برای نزول قرآن‌های ناطق (مَنْ عَرَفَ فَاطِمَةَ حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَکَ لَیْلَةَ الْقَدْر؛(3) «کسی که فاطمه را آن‌گونه که حقِ شناخت اوست بشناسد، شب قدر را درک کرده است»).
آن‌گاه که اثبات حقانیت امام خویش را جز با بذل همة هستی خویش امکان‌پذیر ندید، انقلابی فاطمی را رقم زد که تا خورشید و ماه طلوع و غروب می‌کنند، نور آن، هدایتگر هر حقیقت‌جویی است. گوشه‌ای از انقلاب فاطمه(علیها السلام) خطبة مبارک او در مسجدالنبی است که هدفی جز دفاع از حریم ولایت و امامت نمی‌جوید و حقیقتاً چراغی است برای شناخت ماهیت حوادثی که پس از رحلت رسول گرامی اسلام(صلى الله علیه وآله) رخ داد.
این خطبة شریف ازجمله خطبه‌های مشهوری است که علمای شیعه و اهل‌سنت با سندهای پرشمار آن را نقل کرده‌اند. ازجمله منابع مکتوبی که اکنون در دسترس است، می‌توان به این منابع اشاره کرد:
1. بلاغات النساء، اثر احمدبن‌ابی‌طاهربن‌طیفور (280ق)؛
2. دلائل الإمامة، اثر محمدبن‌جریر (طبری آملی صغیر، 310ق)؛(4)
3. الشافی فی الإمامة، اثر علی‌بن‌الحسین موسوی (سید مرتضی، 436ق)؛
4. الإحتجاج، اثر احمدبن‌علی‌بن‌ابی‌طالب (ابومنصور طبرسی، قرن ششم)؛
5. شرح نهج البلاغه، اثر ابن‌ابی‌الحدید (656ق)؛
6. الطرائف، اثر سیدعلی‌بن‌طاووس حسینی حلی (664ق).
﴿ صفحه 24 ﴾
سخنان صدیقة کبری(علیها السلام) را در این خطبه می‌توان در شش محور تشریح کرد: ایشان در بخش اول از سخنان خویش به مسئلة خداشناسی پرداخته، معارفی عمیق حول صفات و افعال الهی بیان می‌فرماید؛ مسئلة نبوت و ویژگی‌ها و اهداف آن، بخش دوم سخنان ایشان را به خود اختصاص می‌دهد؛ بخش سوم بر محور قرآن کریم و بیان معارف اساسی آن می‌گردد؛ در بخش چهارم، بانوی دو عالم(علیها السلام) ضمن معرفی خود و بیان خدمات رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین(علیه السلام)، به آسیب‌شناسی جامعة اسلامی پس از رحلت پیامبر اسلام می‌پردازد و نحوة شکل‌گیری انحراف در جامعة اسلامی را تشریح می‌کند؛ در بخش پنجم به مسئلة تصرف فدک اشاره کرده، ادلة باطل مخالفان را برای اقدام به این کار نقد می‌کند؛ و سرانجام در بخش ششم رو به‌سوی انصار، از آنان برای دفاع از حق یاری می‌طلبد و با این بیان، حجت را بر همة آنان تمام می‌کند.
اکنون زانوی ادب در محضر حضرت استاد علامه آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی دامت‌برکاته می‌زنیم، تا با بیان شیوای خویش که ریشه در معرفتی ناب و قلبی پاک دارد، ما را با معارف بیان‌شده در خطبة آن بزرگ‌بانوی عالم(علیها السلام) آشنا سازد. مجموعة پیش رو حاصل سخنرانی‌‌های حضرت استاد در شرح خطبة حضرت زهراست که از ابتدای ماه مبارک رمضان 1431هجری قمری، مصادف با 22 مرداد 1389 هجری شمسی آغاز شد و پس از آن در جلسات هفتگی درس اخلاق ایشان تا 25 خرداد 1390 هجری شمسی ادامه یافت. حضرت استاد، با تسلط بی‌نظیر خویش بر معارف قرآنی، علوم عقلی و علوم اجتماعی، ما را از سویی با اعتقادات ناب فاطمی آشنا می‌کنند، و از سوی دیگر با تحلیل نکات عبرت‌آموز انقلاب فاطمی، در تشخیص وظیفة زمانة خویش یاری می‌رسانند.
﴿ صفحه 25 ﴾
در اینجا شایسته است برای همة عزیزانی که در به ثمر نشستن این اثر کوشیدند الطاف خاصة بانوی دو عالم، حضرت صدیقة طاهره(علیها السلام) را مسئلت کنیم؛ به‌ویژه جناب حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسین فاریاب که با دقت‌نظر خویش بر ارزش این اثر افزودند. عاجزانه از محضر بزرگ‌بانوی عالم، زهرای مرضیه(علیها السلام) تقاضامندیم نام همة ما را در زمرة خادمان خود و فرزندان پاک و طاهرش(علیهم السلام) ثبت کند و بدین بهانه ما را مشمول شفاعت خویش قرار دهد.
چه بگوییم بانو که دستمان خالی است و تلاشی که شایستة بارگاه ملکوتی حضرتت باشد در توان ما ضعیفان نیست. پس همان را می‌گوییم که برادران یوسف گفتند:
یا أَیُّهَا الْعَزیزُ مَسَّنا وَأَهْلَنَا الضُّرُّ وَجِئْنا بِبِضاعَةٍ مُزْجاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْکَیْلَ وَتَصَدَّقْ عَلَیْنا إِنَّ اللَّهَ یَجْزِی الْمُتَصَدِّقین ؛(5) ای عزیز، ما و خاندان ما خسارت‌دیده‌ایم، و متاع کمی با خود آورده ایم. پس تو از کرم خویش پیمانه‌مان را کامل کن و بر ما تصدق و بخشش نما، که خداوند بخشندگان را پاداش می دهد.
عباس گرائی
اول ربیع‌الأول 1434مصادف با24/10/1391
﴿ صفحه 26 ﴾
﴿ صفحه 27 ﴾