همّت مردانه سلمان در پذیرش اسلام
به راستى سلمان فارسى نه تنها افتخار ایرانیان، و یا عرب و عجم و با تمام مسلمانان دنیا است بلكه او افتخار بشریت است، همّت مردانه و عشق حقیقت طلبى او را دنیا مى ستاید. اینك داستان چگونگى گرایش او به اسلام را در اینجا بخوانید تا مفهوم همّت بلند و عشق به كمال را از سیماى این مرد خدا مشاهده كنید:
از امام هفتم حضرت موسى بن جعفر(علیه السلام) اشخاصى سؤال كردند كه ما را به چگونگى مسلمان شدن سلمان خبر بده، حضرت فرمود: «پدرم مرا خبر داد كه روزى على(علیه السلام) و سلمان و ابوذر و گروهى از قریشیان كنار قبر رسول خدا(صلى الله علیه و آله) جمع بودند، على(علیه السلام) به سلمان فرمود: «ما را به كیفیت و منشأ اسلام خود خبر بده.» سلمان عرض كرد: اى على! اگر غیر تو این سؤال را از من مى كرد جوابش را نمى دادم ولى چون تو این پرسش را كردى به دیده منّت جوابت را مى گویم، در این موقع، چنین گفت:
من مردى از اهالى شیراز و رعیّت زاده بودم، پدر و مادرم خیلى مرا دوست داشتند، روزى كه روز عید (به نظر اهالى) بود من با پدرم در بیابان سیر مى كردیم، نزدیك صومعه اى رسیدیم، شنیدم عابدى در میان صومعه مى گوید: «اشهد انْ لا اله الّا اللَّه و اَنَّ عیسى روح اللَّه و اَنَّ محمّداً حبیبُ اللَّه»؛ تا نام محمد (صلى الله علیه و آله) را شنیدم، محبّت و عشق او در گوشت و خون من وارد شد و طورى فریفته و دلداده این نام شدم كه تا مدتى مایل به غذا نبودم. آن روز مادرم به من گفت: چرا تو را در این حال مى بینم، چرا آفتاب را سجده نمى كنى؟ آنقدر در این باره گفت، تا ساكت شد، وقتى كه به خانه ام مراجعت كردم در میان اطاق چشمم به نامه اى افتاد كه از سقف آویزان بود، به مادرم گفتم: این نامه كیست؟ مادرم گفت: وقتى كه ما از مراسم عید برگشتیم، این نامه را آویخته به سقف دیدیم، دست به آن نزن، اگر به آن دست بزنى پدرت تو را به قتل مى رساند.
در كمین این نامه بودم تا شب فرا رسید پدر و مادرم خوابیدند، بلند شدم نامه را گرفتم، دیدم در میان نامه چنین نوشته شده است: «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم هذا عهدٌ مِن اللَّهِ اِلى آدمَ اَنَّه خالقٌ مِنْ صُلبِهِ نبیّاً یُقالُ لَهُ محمّدٌ یَأمُرُ بِمكارِمِ الاَخلاقِ، و یَنهى عن عبادَةِ الاَوثانِ یاروز به اَئْتِ وصىَّ عیسى ، فَآمِنْ واتْرُكِ المَجوسیَّةَ؛ به نام خداوند بخشنده مهربان، این (نمودار) عهدى است كه بین خداوند و حضرت آدم بود كه خداوند از نسل آدم، پیامبرى به نام محمد(صلى الله علیه و آله) به وجود بیاورد، كه به مكارم اخلاق فرمان مى دهد و از پرستش بتها نهى مى كند، اى روزبه! نزد وصى عیسى(علیه السلام) بیا، ایمان به او بیاور، مرام مجوسیّت را ترك كن.»
تا این كلمات را در آن نامه خواندم بر اثر شدّت احساسات، صیحه زدم (بر زمین افتادم) پدر و مادرم از حال من مطلع شدند، مرا گرفتند و در چاه عمیقى مرا زندانى نمودند و گفتند: اگر از مرامت منصرف نشوى تو را خواهیم كشت. گفتم: هر كارى مى كنید، انجام دهید، محبت محمّد (صلى الله علیه و آله) از سینه من بیرون نخواهد رفت.
به خدا سوگند قبل از خواندن آن نامه، اصلاً لغت عربى نمى دانستم از آن روز كه آن نامه به دستم آمد، خداوند زبان عربى را به من آموخت. مدتى طولانى در چاه زندانى بودم، هر وقت پدر و مادرم مختصر نانى براى من مى آوردند، خیلى در فشار بودم تا آنكه دست هایم را به سوى آسمان بلند كردم و گفتم: اى خدایى كه محبّت محمّد(صلى الله علیه و آله) و وصىّ او را در دل من جا دادى، به حقّ او مرا از این محنت ها خلاص كن، و به محبوب و مقصدم مرا نایل گردان. ناگاه دیدم شخصى كه لباس سفید در تن داشت نزد من آمد دست مرا گرفت و از چاه بیرون آورد و به صومعه راهنمایى كرد (و غایب شد) كنار صومعه گفت: «اشهد انْ لا اله الّا اللَّه و اَنَّ عیسى روح اللَّه و اَنَّ محمَّداً حبیب اللَّه(2848).
عابد سر از صومعه بیرون كرد و گفت: تو روزبه هستى؟ گفتم: آرى؛ وقتى كه مرا شناخت با عزّت و احترام مرا پیش خود خواند، مدت دو سال با كمال صمیمیّت و صفا در خدمت عابد بودم تا آنكه بیمار شد و به من گفت: نزدیك است از دنیا برود. گفتم پس از تو به كجا بروم، مرا راهنمایى كن. گفت: عابدى در انطاكیه هست به آنجا مى روى و سلام مرا مى رسانى و این لوح(2849) را به او مى دهى (لوحى به من داد) وقتى كه از دنیا رفت، بدن او را غسل داده و كفن كرده و دفن نمودم، لوح را برداشتم، طبق آدرس او به انطاكیه آمدم، تا به معبد رسیدم و كنار معبد گفتم:
«اشهد ان لا اله الّا اللَّه و اَنَّ عیسى روح اللَّه و اَنَّ محمّداً رسول اللَّه». عابد سر از صومعه بیرون آورد و گفت: اى روزبه! تو هستى؟ گفتم: آرى. به من اجازه داد نزد او رفتم، با كمال صمیمیت مدت دو سال در خدمتش بودم تا ایّام احتضارش فرا رسید، به من گفت: من به زودى از دنیا مى روم. گفتم: پس از تو به كجا بروم، مرا راهنمایى كن. گفت: كسى را سراغ ندارم مگر عابدى را كه در «اسكندریه» است برو آنجا و سلام مرا به او برسان و این لوح را به او بده (لوحى به من داد). هنگامى كه از دنیا رفت بدنش را غسل دادم و كفن نموده و دفن كردم، سپس طبق آن آدرس روانه اسكندریه شدم، وقتى كه كنار صومعه رسیدم، گفتم: «اشهد ان لا اله الّا اللَّه و اَنَّ عیسى روح اللَّه و اَنَّ محمّداً رسول اللَّه». عابد سر از معبد بیرون آورد و گفت: تو روزبه نام دارى؟ گفتم: آرى. مرا پیش خود خواند، و مدت دو سال نیز با كمال صفا و صمیمیّت نزد او بودم تا آنكه عمر او به سر آمد و به من گفت: من به زودى از دنیا مى روم. گفتم: بعد از تو من به كجا بروم؛ گفت: كسى را سراغ ندارم كه چون من باشد، ولى حضرت محمّد بن عبدالمطلب(صلى الله علیه و آله) ظهورش نزدیك شده وقتى به محضر او رسیدى سلام مرا به او برسان و این لوح را به او بده (لوحى به من داد). هنگامى كه از دنیا رفت، بدنش را غسل داده و كفن نموده و دفن كردم و لوح را برداشتم و از معبد بیرون آمده و به راه افتادم. در راه به قافله اى برخوردم، با قافله به راه خود ادامه دادم، به اهل قافله گفتم: اگر شما به من غذا بدهید، من حاضرم در راه خدمت شما را بكنم، آنان پذیرفتند، در مسیر خود رهسپار بودیم تا هنگام ناهار دیدم گوسفندى را آوردند و به قدرى بر او چوب زدند تا مُرد، از گوشت آن كباب درست كردند، مرا دعوت به آن نمودند ولى من از آن غذا نخوردم؛ سپس مشغول آشامیدن شراب شدند و مرا دعوت به شراب خوارى كردند، من اجابت نكردم؛ هر چه اصرار كردند، سرپیچى نمودم، تا اینكه دیدم دست بردار نیستند، و مرا تهدید به قتل مى كنند؛ براى حفظ جان خود، پیشنهاد كردم كه مرا به بردگى و غلامى بگیرید. سپس مرا بفروشید و از بهاى من استفاده كنید و به این حساب مرا مجبور به شراب خوارى ننمایید، آنان این پیشنهاد مرا پذیرفتند و سندهایى در این مورد تنظیم كرده و مرا به یك یهودى فروختند.
پس از ایّامى آن یهودى احساس كرد كه من عاشق و دل داده محمد(صلى الله علیه و آله) هستم، درصدد آزار من برآمدند، به طورى كه تلى بزرگ از خاك و ریگ در حیاط منزلش بود؛ شبى به من گفت باید تا صبح این خاك ها را بیرون بریزى وگرنه تو را به قتل مى رسانم. تا توانستم از آن ریگ ها به بیرون بردم ولى نزدیك صبح دیدم چیزى از تل به خارج برده نشد، به سوى خدا متوجه شدم و او را به آن عشقى كه در دلم نسبت به محمّد (صلى الله علیه و آله) بود سوگند دادم كه در حقّ من لطفى كند. خداوند به من عنایت كرد، باد سختى را فرستاد، تمام ریگ ها را از حیاط بیرون ریخت، وقتى كه صبح شد و صاحب خانه دید به طور كلّى تل ریگ برداشته شده خیلى تعجّب كرد، به من گفت: تو جادوگر هستى مى ترسم كه این شهر، از سحر تو خراب شود. مرا به بیرون شهر برد و به یك زنى فروخت. آن زن كه از دودمان سلیم بود خیلى نسبت به من محبّت كرد، باغى بزرگ را تحت اختیار من قرار داد و گفت: از این باغ محافظت كن و مجاز هستى كه از محصول این باغ همه رقم استفاده كنى.
تا روزى دیدم هفت نفر به طرف باغ مى آیند و روى سر آنها ابر قرار گرفته، تا سایه بر آنها بیفكند، با خود گفتم: حتماً محبوب من پیامبر در میان این هفت نفر است وگرنه ابر بر این ها سایه نمى افكند! وقتى كه وارد باغ شدند، نزد صاحب باغ رفتم و تقاضاى طبقى از خرما كردم. او عوض یك طبق، شش طبق خرما به من داد، طبقى از آنها را به نیّت صدقه آوردم، و نزد آنان گذاشتم و گفتم بفرمایید این صدقه است. دیدم یكى از آنان فرمود: اى زید بن حارثه! اى ابوذر! اى مقداد! شما بخورید ولى خودش نخورد و حمزه و عقیل و على(علیه السلام) و جعفر را از خوردن منع كرد.(2850) با خود گفتم این هم یك علامت دیگر بر اینكه در میان این چند نفر یكى از اینها پیامبر است.(2851) پس نزد صاحب باغ آمدم، و طبق دیگرى از خرما تقاضا كردم. او عوض یك طبق، شش طبق در اختیارم گذاشت، یكى از آنها را به نیّت هدیه نزد آنها گذاشتم و گفتم: هدیه است، میل بفرمایید.
دیدم یكى از آنها (كه رسول خدا بود) بسم اللَّه گفت و فرمود: «بخورید»، همگى از آن خوردند، با خود گفتم: این هم یك علامت دیگر، بر این كه در میان این هفت نفر، پیامبر(صلى الله علیه و آله) وجود دارد. اطراف آنان مى گشتم و در فكر فرو رفته بودم. ناگاه رسول اكرم(صلى الله علیه و آله) به من متوجه شد و فرمود: «مى خواهى «مهر نبوّت» را زیارت كنى؟»
گفتم: آرى. پیراهن مبارك را از دوش كنار زد، دیدم روى شانه آن حضرت علامتى است مثل مهر و مختصر مویى هم روى آن روییده شده است. روى قدم هاى آن حضرت افتادم و پایش را بوسیدم. به من فرمود: «اى روزبه! برو به صاحب باغ بگو محمد بن عبداللَّه مى گوید: غلام خود را (یعنى مرا) به ما بفروش». رفتم و گفتم. صاحب باغ گفت: بگو این غلام را به چهار صد درخت خرما كه نصفش خرماى سرخ و نصفش خرماى زرد داشته باشد مى فروشم. نزد رسول خدا (صلى الله علیه و آله) آمدم و ماجرا را گفتم. فرمود: «اجراى خواسته او چقدر آسان است!» به على(علیه السلام) دستور داد هسته هایى كه در آنجا ریخته شده بود، جمع كرد و كاشت، و آب داد و هنوز به هسته آخرى نرسیده بود كه هسته هاى اول سبز شدند و به صورت نخله هاى باردار درآمدند، و هسته هاى دیگر هم ملحق به آنها شدند. آنگاه پیامبر(صلى الله علیه و آله) به من فرمود برو به صاحب باغ بگو بیا چهار صد نخله را تحویل بگیر و غلام خود را به ما بده. رفتم و گفتم؛ صاحبم آمد و نخله ها را دید و گفت: به خدا سوگند این غلام را (اشاره به من) نمى فروشم مگر این كه تمام این چهار صد نخله، خرماى زرد داشته باشد. در این موقع جبرئیل نازل شد، بال و پر خود را به نخله ها مالید، همه نخله ها داراى خرماى زرد شدند. آنگاه صاحبم به آرزویش رسید و گفت: به خدا سوگند یكى از این نخله ها نزد من بهتر است از تو و از تمام ثروت تو. به این ترتیب حضرت مرا خرید و آزاد كرد و فرمود: «نام خود را از امروز به بعد سلمان بگذار(2852)» در همین موقع كه طبق بعضى از روایات سال اول هجرت بود، سلمان به همراه پیامبر و همراهانش وارد مدینه شد.
همت بلند دار كه مردان روزگار
از همت بلند به جایى رسیده اند
غنیمت شمار این گرامى نَفَس
سیّد صاف دلى بود به نام «رضوى» در عملیات سخت مجروح شده بود و تا آخر با دو عصا راه مى رفت. مى گفت قبل از آمدن به جبهه حدود بیست سال كارش چوپانى و چرانیدن گوسفندان بوده است. داستان جبهه آمدن او هم شنیدنى بود. خواندن و نوشتن اصلاً نمى دانست. ولى با همه اینها شور و شوقى داشت كه قرآن بخواند. ابتدا چنین به نظر مى رسید كه به لحاظ یادگیرى ضعیف باشد از طرفى فقدان ساده ترین امكانات آموزشى، نظیر دفتر و قلم، آن هم در اسارت مشكل را دوچندان مى كرد.
او از همّت و اراده بالایى برخوردار بود. لذا هیچ یك از اینها موجب یأس و سردرگمى او نشد. انگشت سبّابه (=اشاره) را قلم و خاك نرم باغچه را دفتر فرض كرد و با خواهش و تمنّا از برادرى خواست كه به او روزى یك ساعت قرآن بیاموزد. گاه درس یك ساعته را هفت، هشت ساعت براى خود تكرار مى كرد و گاه از مربّیان دیگر استفاده مى كرد تا بالاخره قرآن را آموخت. بعد از آن در زیر پله هاى كنار باغچه كه به طبقه دوم راه داشت و معمولاً هم بسته بود جاى مناسبى یافت و هر صبح و عصر پتویى پهن مى كرد و با صداى بلند مشغول تلاوت قرآن مى شد. كمتر اتفاق مى افتاد كه از آنجا بگذرم و او را نبینم. گاهى در كنارش مى نشستم و به تلاوتش گوش مى دادم. چند آیه اى كه مى خواند مى گفت: حاج آقا! خدا را شكر، آن روز هیچ نمى دانستم و امروز این گونه قرآن مى خوانم. راستش گویى در آسمانها پرواز مى كنم. شب قبل از آزادى هر كس در حال و هوایى بود، بعضى ها با هم آدرس ردّ و بدل مى كردند و بعضى گِرد هم نشسته بودند و از خاطرات آزادى گُل مى گفتند و گُل مى شنیدند. در این میان رفتار این سید نظرم را به خود جلب كرد او باز هم به ستونى تكیه زده بود و قرآن مى خواند. به آرامى در كنارش نشستم و گفتم: «تَقَبَّلَ اللَّه» آقا سید!. خوشحال شد و سلام كرد و ادامه داد: حاج آقا! چند سوره اى مانده كه دور چهاردهم را تمام كنم چون به نیّت چهارده معصوم(علیهم السلام) بوده حتماً باید قبل از آزادى ختم كنم مى ترسم در محیط آزاد ایران چنین توفیقاتى كمتر به دست آید.(2853)
مكتب تلاش
در سال 1365 شمسى در اوج درگیرى حركت اَمَل و فلسطینیان در لبنان با چند تن از دوستان به مدرسه علمیه رسول اكرم(صلى الله علیه و آله) در حومه جنوبى بیروت رفته بودیم.
در هواى گرم هر بعدازظهر با خاموش شدن صداى توپ و خمپاره به استراحت مى پرداختیم. در همین ساعت درب مدرسه باز مى شد و سه نوجوان داخل مى شدند و در درس استاد حاضر مى شدند و صداى آنان مرا آزار مى داد. روزى تصمیم گرفتم از آنان بخواهم كه وقت كلاسشان را تغییر دهند به جلسه درس آنان رفتم. موضوع درس آن روز ویژگى هاى قرآن و تطابق معنا با لفظ بود، استاد آیه شریفه «كُلٌّ فى فلكٍ یَسبَحون(2854)؛ هر یك در مدارى در حركت بوده و شناورند» را تلاوت مى كرد و به شاگردان مى گفت: قسمت اول آیه را از هر طرف كه بخوانید: «كُلٌّ فى فَلَكٍ» مى شود(2855) -گذشته از اشكالى كه در حرف مشدّد وجود دارد- و معنا در لفظ شناور است، مثل شناورى افلاك در آسمان (=كه معنى آیه بود). دیدم نكته جالبى است و برایم تازگى داشت و از اینكه مى دیدم استادى براى سه نفر آن هم در این هواى گرم مشغول بیان نكاتى به این زیبایى است شگفت زده شدم و از بیان تقاضا و خواسته ام منصرف گشتم كه ناگهان استاد به طرفم آمد و گفت: شاید شما از سر و صداى ما ناراحت باشید اما بدانید كه پدر و مادر این بچه ها مسلمان نیستند و با نماز خواندن و مسلمان شدن و آموزش مسایل دینى اینها مخالفت مى كنند و اگر از كار اینها اطلاع پیدا كنند سخت تنبیه خواهند شد؛ لذا بعد از ظهرها كه والدینشان به خواب مى روند مخفیانه از منزل خارج مى شوند و به مدرسه مى آیند و نماز مى خوانند و مقدارى آموزش دینى مى بینند.
حالت عجیبى به من دست داد و از پى گیرى و تلاش آنان براى یادگرفتن مات و حیران شده بودم.(2856)