همّت مقدّس
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ إِنِّی لَسْتُ كُلَّ كَلَامِ الْحَكِیمِ أَتَقَبَّلُ إِنَّمَا أَتَقَبَّلُ هَوَاهُ وَ هَمَّهُ فَإِنْ كَانَ هَوَاهُ وَ هَمُّهُ فِی رِضَایَ جَعَلْتُ هَمَّهُ تَقْدِیساً وَ تَسْبِیحا؛(2845) اسماعیل بن محمّد به نقل از امام صادق(علیه السلام) مى گوید كه فرمود: همانا خداوند عزّ و جل مى فرماید: چنین نیست كه من هر سخن حكیمانه اى را بپذیرم و آنچه من مى پذیرم عشق قلبى و همّت است، و اگر عشق قلبى و همّت او در راه خشنودى من باشد همّت او را تقدیس و تسبیح خود قرار مى دهم.»
همّت براى توشه آخرت
«عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ رَفَعَهُ قَالَ كَتَبَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام) إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ أَمَّا بَعْدُ فَقَدْ یَسُرُّ الْمَرْءَ مَا لَمْ یَكُنْ لِیَفُوتَهُ وَ یَحْزُنُهُ مَا لَمْ یَكُنْ لِیُصِیبَهُ أَبَداً وَ إِنْ جَهَدَ فَلْیَكُنْ سُرُورُكَ بِمَا قَدَّمْتَ مِنْ عَمَلٍ صَالِحٍ أَوْ حُكْمٍ أَوْ قَوْلٍ وَ لْیَكُنْ أَسَفُكَ فِیمَا فَرَّطْتَ فِیهِ مِنْ ذَلِكَ وَ دَعْ مَا فَاتَكَ مِنَ الدُّنْیَا فَلَا تُكْثِرْ عَلَیْهِ حَزَناً وَ مَا أَصَابَكَ مِنْهَا فَلَا تَنْعَمْ بِهِ سُرُوراً وَ لْیَكُنْ هَمُّكَ فِیمَا بَعْدَ الْمَوْتِ وَ السَّلَام؛(2846) على بن اسباط در حدیث مرفوعى روایت كرده كه امیرالمؤمنین(علیه السلام) به ابن عباس نوشت: اما بعد چه بسا آدمى را رسیدن به آنچه از دستش نمى رفت، شاد كند و نرسیدن به چیزى كه هرگز به او نمى رسید -حتّى اگر مى كوشید- غمگین سازد، پس باید خوشحالى تو براى امورى باشد كه پیش فرستاده اى اعم از كار یا حكم یا گفتار نیك، و سوگمندى تو در امورى باشد كه در آنها كوتاهى ورزیدى، پس آنچه را از دنیا از دستت رفته بر آنها افسوس مخور و به آنچه از دنیا به تو رسیده شاد و دلخوش مباش و تمام همّت خویش را براى پس از مرگت به كار بند، و السلام.»
پاداش همّت براى آخرت
«قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام) كَانَتِ الْفُقَهَاءُ وَ الْعُلَمَاءُ إِذَا كَتَبَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ كَتَبُوا بِثَلَاثَةٍ لَیْسَ مَعَهُنَّ رَابِعَةٌ مَنْ كَانَتْ هِمَّتُهُ آخِرَتَهُ كَفَاهُ اللَّهُ هَمَّهُ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَنْ أَصْلَحَ سَرِیرَتَهُ أَصْلَحَ اللَّهُ عَلَانِیَتَهُ وَ مَنْ أَصْلَحَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَصْلَحَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّاس؛(2847) سكونى از امام صادق(علیه السلام) روایت كند كه امیر مؤمنان(علیه السلام) فرمود: رسم فقهاء و دانشمندان این بود كه چون بیكدیگر نامه مى نوشتند سه جمله در آن بود كه چهارمى نداشت:
1- (این بود كه مى نوشتند): هر كه همّت و اندوهش آخرتش باشد خداوند اندوه دنیاى او را كفایت كند.
2- هر كه خود نهادش را اصلاح كند خداوند آشكار او را اصلاح گرداند.
3- هر كه میان خود و خداى عز و جل را اصلاح كند خداى تبارك و تعالى میان او و مردم را اصلاح كند.»