همّت، عامل كمال
«مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ الْكَاتِبُ النَّیْسَابُورِیُّ بِإِسْنَادِهِ یَرْفَعُهُ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ كَمَالُ الرَّجُلِ بِسِتِّ خِصَالٍ بِأَصْغَرَیْهِ وَ أَكْبَرَیْهِ وَ هَیْئَتَیْهِ فَأَمَّا أَصْغَرَاهُ فَقَلْبُهُ وَ لِسَانُهُ إِنْ قَاتَلَ قَاتَلَ بِجِنَانٍ وَ إِنْ تَكَلَّمَ تَكَلَّمَ بِبَیَانٍ وَ أَمَّا أَكْبَرَاهُ فَعَقْلُهُ وَ هِمَّتُهُ وَ أَمَّا هَیْئَتَاهُ فَمَالُهُ وَ جَمَالُه؛(2841) امیر المؤمنین(علیه السلام) فرمود: شش چیز مایه كمال مرد است دو از كوچكترین عضوهایش و دو از بزرگترین قوایش و دو از موجبات هیبت اش؛ اما آن دو عضو كوچكتر دل او است و زبان او كه در میدان چنگ از قدرت دل و در صحنه سخن از نیروى بیان استفاده میكند و اما آن دو قوّه بزرگتر، عقل و همّت او است و دو عامل هیبت بخش ثروت و زیبائى او است.»
توجّه خدا به اندازه همّت
«فِیمَا أَوْحَى اللَّهُ إِلَى عِیسَى(علیه السلام) أَنْزِلْنِی مِنْ نَفْسِكَ كَهَمِّكَ وَ اجْعَلْ ذِكْرِی لِمَعَادِكَ وَ تَقَرَّبْ إِلَیَّ بِالنَّوَافِلِ وَ تَوَكَّلْ عَلَیَّ أَكْفِكَ وَ لَا تَوَلَّ غَیْرِی فَ آخُذَ لَكَ یَا عِیسَى اصْبِرْ عَلَى الْبَلَاءِ وَ ارْضَ بِالْقَضَاءِ وَ كُنْ لِمَسَرَّتِی فِیكَ فَإِنَّ مَسَرَّتِی أَنْ أُطَاعَ فَلَا أُعْصَى یَا عِیسَى أَحْیِ ذِكْرِی بِلِسَانِكَ وَ لْیَكُنْ وُدِّی فِی قَلْبِكَ؛(2842) خداوند براى حضرت عیسى(علیه السلام) این گونه وحى فرستاد: «توجّه من به تو به اندازه همّت تو است. براى روز بازگشت به یاد من باش. به وسیله نوافل و مستحبّات، به من نزدیك بشو. بر من توكّل كن تا تو را كفایت كنم (و اموراتت را بر عهده بگیرم)، مبادا بر غیر من تكیه كنى كه مؤاخذه خواهى شد. اى عیسى! در بلا، صبور و در قضاى الهى، راضى باش. به دنبال جلب شادى من باش كه شادى من در اطاعت است و ترك معصیت. اى عیسى! ذكر و یاد مرا با زبانت احیا كن و محبّت مرا در قلبت نگاهدار».
همّت دنیایى
«قول علی(علیه السلام) لسلمان الفارسی وَ ضَعْ عَنْكَ هُمُومَهَا لِمَا أَیْقَنْتَ مِنْ فِرَاقِهَا؛(2843) على(علیه السلام) به «سلمان فارسى» فرمود: همّت تو دنیا نباشد، چون یقین دارى كه از تو جدا خواهد شد.»