همّت با مردانگى
«امام حسن(علیه السلام) : لامُرُوَّةَ لِمَن لا هِمَّةَ لَهُ؛(2839) بى همّت را مردانگى نباشد.»
همّت بخیل كوتاه است
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلى الله علیه و آله): یَا عَلِیُّ! لَا تُشَاوِرَنَّ جَبَاناً فَإِنَّهُ یُضَیِّقُ عَلَیْكَ الْمَخْرَجَ وَ لَا تُشَاوِرَنَّ الْبَخِیلَ فَإِنَّهُ یَقْصُرُ بِكَ عَنْ غَایَتِكَ وَ لَا تُشَاوِرَنَّ حَرِیصاً فَإِنَّهُ یُزَیِّنُ لَكَ شَرَّهَا وَ اعْلَمْ یَا عَلِیُّ! أَنَّ الْجُبْنَ وَ الْبُخْلَ وَ الْحِرْصَ غَرِیزَةٌ وَاحِدَةٌ یَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّن؛(2840) رسول خدا(صلى الله علیه و آله) فرمود: یا على! با ترسو شور مكن كه راه را بر تو مى بندد. با بخیل شور مكن كه همّت تو را كوتاه كند. با حریص شور مكن كه جمع مال را در نظرت جلوه دهد. یا على! بدان كه ترس و بخل و حرص یك طبیعتند كه بدگمانى بخدا سرچشمه آنها است.»
همّت، عامل كمال
«مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ الْكَاتِبُ النَّیْسَابُورِیُّ بِإِسْنَادِهِ یَرْفَعُهُ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ كَمَالُ الرَّجُلِ بِسِتِّ خِصَالٍ بِأَصْغَرَیْهِ وَ أَكْبَرَیْهِ وَ هَیْئَتَیْهِ فَأَمَّا أَصْغَرَاهُ فَقَلْبُهُ وَ لِسَانُهُ إِنْ قَاتَلَ قَاتَلَ بِجِنَانٍ وَ إِنْ تَكَلَّمَ تَكَلَّمَ بِبَیَانٍ وَ أَمَّا أَكْبَرَاهُ فَعَقْلُهُ وَ هِمَّتُهُ وَ أَمَّا هَیْئَتَاهُ فَمَالُهُ وَ جَمَالُه؛(2841) امیر المؤمنین(علیه السلام) فرمود: شش چیز مایه كمال مرد است دو از كوچكترین عضوهایش و دو از بزرگترین قوایش و دو از موجبات هیبت اش؛ اما آن دو عضو كوچكتر دل او است و زبان او كه در میدان چنگ از قدرت دل و در صحنه سخن از نیروى بیان استفاده میكند و اما آن دو قوّه بزرگتر، عقل و همّت او است و دو عامل هیبت بخش ثروت و زیبائى او است.»