شرط قبولى مستحبات
«قَالَ على(علیه السلام) لَا قُرْبَةَ بِالنَّوَافِلِ إِذَا أَضَرَّتْ بِالْفَرَائِض؛(2387) امام على(علیه السلام) : اگر مستحبات به واجبات زیان برساند، قربتى از آنها حاصل نمى شود.»
مستحبّات بر اساس علم و تقدیر خداست
«قَالَ(علیه السلام) الْأَعْمَالُ ثَلَاثَةٌ فَرَائِضُ وَ فَضَائِلُ وَ مَعَاصِی فَأَمَّا الْفَرَائِضُ فَبِأَمْرِ اللَّهِ وَ مَشِیئَتِهِ وَ بِرِضَاهُ وَ بِعِلْمِهِ وَ قَدَرِهِ یَعْمَلُهَا الْعَبْدُ فَیَنْجُو مِنَ اللَّهِ بِهَا وَ أَمَّا الْفَضَائِلُ فَلَیْسَ بِأَمْرِ اللَّهِ لَكِنْ بِمَشِیئَتِهِ وَ بِرِضَاهُ وَ بِعِلْمِهِ وَ بِقَدَرِهِ یَعْمَلُهَا الْعَبْدُ فَیُثَابُ عَلَیْهَا وَ أَمَّا الْمَعَاصِی فَلَیْسَ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ لَا بِمَشِیئَتِهِ وَ لَا بِرِضَاهُ لَكِنْ بِعِلْمِهِ وَ بِقَدَرِهِ یُقَدِّرُهَا لِوَقْتِهَا فَیَفْعَلُهَا الْعَبْدُ بِاخْتِیَارِهِ فَیُعَاقِبُهُ اللَّهُ عَلَیْهَا لِأَنَّهُ قَدْ نَهَاهُ عَنْهَا فَلَمْ یَنْتَه؛(2388) امام على(علیه السلام) : اعمال به سه دسته تقسیم مى شود: واجبات، مستحبّات، گناهان. امّا واجبات بنا به دستور الهى و خواست و رضایت و علم و تقدیر او است؛ بنده به آن رفتار كند و در پرتو آن از عذاب خداوند برهد. و امّا مستحبّات، به فرمان واجب الهى نیست ولى به خواست و رضایت و علم و تقدیر او است؛ بنده آنها را انجام دهد و در مقابل پاداش گیرد. و امّا گناهان، نه به امر خدا است، و نه به خواست و رضاى او، و تنها به علم و تقدیر او است كه در زمان خود مقدّر نماید؛ پس بنده با اختیار خود گناه كند و خدا نیز بدانها مجازاتش نماید، زیرا خداوند از آن منعش كرده بود و دست برنداشت.»
برترى واجبات بر مستحبّات
«قال النبیّ(صلى الله علیه و آله): یا علیّ! ترید ستّمائة ألف شاة أو ستّمائة ألف دینار أو ستّمائة ألف كلمة قال: یا رسول اللَّه! ستّمائة ألف كلمة فقال صلّى اللَّه علیه و آله: اجمع ستّمائة الف كلمة ستّ كلمات یا علیّ إذا رأیت النّاس یشتغلون بالفضائل فاشتغل أنت باتمام الفرائض و إذا رأیت النّاس یشتغلون بعمل الدّنیا فاشتغل انت بعمل الآخرة و إذا رأیت النّاس یشتغلون بعیوب النّاس فاشتغل انت بعیوب نفسك و إذا رایت النّاس یشتغلون بتزیین الدّنیا فاشتغل انت بتزیین الآخرة و إذا رأیت النّاس یشتغلون بكثرة العمل فاشتغل أنت بصفوة العمل و إذا رأیت النّاس یتوسّلون بالخلق فتوسّل أنت بالخالق.(2389) پیامبر(صلى الله علیه و آله) فرمود: اى على! آیا ششصد هزار گوسفند مى خواهى یا ششصد هزار دینار یا ششصد هزار كلمه؟ على(علیه السلام) عرض كرد: اى رسول خدا! ششصد هزار كلمه. پیامبر(صلى الله علیه و آله) فرمود: ششصد هزار كلمه را در شش كلمه جمع كن. اى على! هر گاه دیدى مردم به مستحبّات اشتغال دارند تو به كامل ساختن واجبات بپرداز، و هر گاه دیدى مردم به كار دنیا مشغولند تو به كار آخرت مشغول شو، و هر گاه دیدى مردم به عیبهاى دیگران پرداخته اند تو به عیبهاى خود بپرداز، و هر گاه دیدى مردم به آراستن دنیا اشتغال دارند تو به آراستن آخرت مشغول شو، و هر گاه دیدى مردم به عمل فراوان مشغولند تو به عمل خالص بپرداز، و هر گاه دیدى مردم به خلق (خدا) توسّل مى جویند تو به خالق توسّل بجوى.»