كلاه شرعى در معامله
«النّبیّ(صلى الله علیه و آله): یا علیّ! إنّ القوم سیفتنون بعدی بأموالهم، و یمنّون بدینهم على ربّهم، و یتمنّون رحمته، و یأمنون سطوته، و یستحلّون حرامه بالشّبهات الكاذبة و الأهواء السّاهیة، فیستحلّون الخمر بالنّبیّذ، و السّحت بالهدیّة، و الرّبا بالبیع؛(1143) پیامبر(صلى الله علیه و آله): اى على! پس از من این قوم (مسلمانان) با اموالشان آزموده شوند، و براى دیندارى خود بر پروردگار خویش منّت نهند، و رحمت او را آرزو دارند، و از سطوت او خود را در امان بینند، و با شبهه هاى كاذب و هواهاى اغفال كننده، حرام خدا را حلال شمارند، پس شراب را به نام نبیذ، و مال حرام را با عنوان هدیه، و ربا را (با كلاه شرعى) در معامله بر خود حلال كنند.»
دلیلِ حرام بودن ربا
«هشام بن الحكم قال: سألت أبا عبد اللَّه(علیه السلام) عن علّة تحریم الرّبا؟ قال: إنّه لو كان الرّبا حلالا لترك النّاس التّجارات و ما یحتاجون إلیه، فحرّم اللَّه الرّبا، لتفرّ النّاس عن الحرام إلى التّجارات، و إلى البیع و الشّراء؛(1144) هشام بن حكم مى گوید: از امام صادق(علیه السلام) درباره دلیل حرام بودن ربا پرسیدم. فرمود: اگر ربا حلال مى بود، مردمان كسب و كار را كه مورد نیاز جامعه است رها مى كردند (و تن به كار نمى دادند، و زندگیها مختل مى شد)، از این رو خداوند ربا را حرام كرد، تا مردمان از حرام بگریزند و به كسب و كار و خرید و فروش بپردازند.»
تلف شدن اموال خریدار و فروشنده
«عن محمد بن سنان، إنّ أبا الحسن علیّ بن موسى الرّضا(علیه السلام) كتب إلیه فیما كتب، من جواب مسائله: علّة تحریم الرّبا، إنّما نهى اللَّه عزّ و جلّ عنه، لما فیه من فساد الأموال، لأنّ الإنسان إذا اشترى الدّرهم بالدّرهمین، كان ثمن الدّرهم درهما، و ثمن الآخر باطلا، فبیع الرّبا و شراؤه و كس على كلّ حال، على المشتری و على البایع، فحظر اللَّه- تبارك و تعالى- على العباد الرّبا، لعلّة فساد الأموال، كما حظر على السّفیه أن یدفع إلیه ماله، لما یتخوّف علیه من إفساده، حتى یؤنس منه رشدا؛ فلهذه العلّة حرّم اللَّه الرّبا، و بیع الدّرهم بدرهمین یدا بید ... و علّة تحریم الرّبا بالنّسیئة، لعلّة ذهاب المعروف، و تلف الأموال، و رغبة النّاس فی الرّبح، و تركهم القرض، و صنائع المعروف، و لما فی ذلك من الفساد، و الظّلم، و فناء الأموال؛(1145) محمّد بن سنان مى گوید: امام ابو الحسن علىّ بن موسى الرضا(علیه السلام) در پاسخ سؤالهاى كتبى او چنین نوشته است: علّت حرام بودن ربا و اینكه خدا از آن نهى كرده است، این است كه مایه تباهى اموال مى شود، زیرا كه آدمى چون یك درهم را به دو درهم بخرد، بهاى یك درهم یك درهم است و درهم دیگر باطل (و بدون برابر) است، بنابراین خرید و فروش ربوى در هر حال به زیان خریدار و فروشنده خواهد بود، از این رو خداى متعال آن را بر بندگان حرام كرده است كه سبب تباهى اموال است؛ چنان كه از سپردن مال شخص «سفیه» به خودش منع كرده است، چون ترس این هست كه مال خویش را تباه كند، مگر هنگامى كه رشد و شعور خویش را بازیابد. آرى، به این سبب است كه خدا ربا -و فروختن یك درهم به دو درهم دست به دست (نقدى)- را حرام كرده است ... و علّت رباى غیر نقدى (نسیه، با مهلت)، برافتادن كار خیر و تلف شدن اموال است، و تمایل پیدا كردن مردم به سودخوارى، و ترك قرض دادن به نیازمندان، و از میان رفتن نیكوكارى، و شیوع ظلم (اقتصادى) و نابودى اموال (وامگیران و فرودستان در نتیجه پرداخت سود و ربا).»