همسایه نو
مرد انصارى خانه جدیدى در یكى از محلات مدینه خرید و به آنجا منتقل شد، تازه متوجه شد كه همسایه ناهموارى نصیب وى شده است. به حضور رسول اكرم(صلى الله علیه و آله) آمد و عرض كرد: در فلان محله، میان فلان قبیله، خانه اى خریده ام و به آنجا منتقل شده ام، متأسّفانه نزدیكترین همسایگان من شخصى است كه نه تنها وجودش براى من خیر و سعادت نیست، از شرش نیز در امان نیستم. اطمینان ندارم كه موجبات زیان و آزار مرا فراهم نسازد.
رسول اكرم(صلى الله علیه و آله) چهار نفر: على(علیه السلام) ، سلمان ابوذر و شخصى دیگر را كه گفته اند مقداد بوده است مأمور كرد، با صداى بلند در مسجد به عموم مردم از زن و از مرد ابلاغ كنند كه هركس همسایگانش از آزار او در امان نباشند ایمان ندارد. این اعلام در سه نوبت تكرار شد. بعد رسول اكرم(صلى الله علیه و آله) با دست خود به چهار طرف اشاره كرد و فرمود: «از هر طرف تا چهل خانه همسایه محسوب مى شوند.»(986)
شعر
وآن كس كه خورَد ز مال مردم
حلقش گیرد به روز مرگش(987)
مال مردم خوردن از اسلام باشد دور و ما
مال مردم خورده، تا خود را مسلمان ساختیم(988)
ستم مپسند از من بر تن خویش
ستم از خویش بر من نیز مپسند(989)
خانه ظلم، خراب است تو هم مى دانى
مثل كف، بر سر آب است، تو هم مى دانى
انگشت مكن رنجه به در كوفتنِ كس
تا كس نكند رنجه به در كوفتنت، مُشت(990)
مباش در پى آزار و هر چه خواهى كن
كه در طریقت ما، چو این گناهى نیست
نكات
تقوى، انسان را از دروغ بستن به خدا و ضایع كردن حقّ مردم بیمه مى كند. توبه در «حقّ اللَّه» اثر دارد، نه «حقّ الناس»، چون حق مردم مربوط به رضایت صاحبان حقّ است. مراسم و تشریفاتى كه عامل حفظ و تثبیت حقّ مردم شود، ارزشمند است. كم گذاشتن حقّ مردم تنها در محدوده چیزهاى وزنى و كشیدنى و یا پیمانه اى نیست، بلكه شامل همه چیزهایى كه مردم داد و ستد مى كنند و امانات نیز مى شود. ضایع كردن حقّ مردم در مسائل اقتصادى، یكى از بارزترین نمونه هاى فساد است. زیرا اقتصاد ناسالم، جامعه را به فساد مى كشاند. مبلغ قرارداد مهم نیست، حفظ اطمینان و حقّ الناس مهم است. «وَ لا تَسْئَمُوا أَنْ تَكْتُبُوهُ صَغِیراً أَوْ كَبِیراً». ثبتِ سند به صورت دقیق و عادلانه سه فایده دارد: الف: ضامن اجراى عدالت است. ب: موجب جرأت گواهان بر شهادت دادن است. ج: مانع ایجاد بدبینى در جامعه است. معطّل شدن امروز براى نوشتن قرارداد، بهتر از فتنه و اختلاف فرداست. تنها موردى كه متن «سوگندنامه» از طریق وحى، دیكته شده است، «حقّ الناس» است. كم فروشى، حرام و مراعات حقّ الناس واجب است.