مناسك حج و اصلاح جامعه
* جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَمًا لِّلنَّاسِ وَ الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَ الْهَدْىَ وَ الْقَلَئدَ ذَلِكَ لِتَعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا فِى السَّمَوَتِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ وَ أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَىْ ءٍ عَلِیمٌ؛(928) خداوند، كعبه- بیت الحرام- را وسیله اى براى استوارى و سامان بخشیدن به كار مردم قرار داده و همچنین ماه حرام، و قربانیهاى بى نشان، و قربانیهاى نشاندار را این گونه احكام (حساب شده و دقیق،) بخاطر آن است كه بدانید خداوند، آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، مى داند و خدا به هر چیزى داناست.»
ابراهیم(علیه السلام) بنیانگذار كعبه و حج
«وَ إِذْ بَوَّأْنَا لِابْرَهِیمَ مَكاَنَ الْبَیْتِ أَن لَّا تُشْرِكْ بِى شَیْئًا وَ طَهِّرْ بَیْتِىَ لِلطَّائِفینَ وَ الْقَائِمینَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ؛ وَ أَذِّن فِى النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوكَ رِجَالًا وَ عَلَى كُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ؛(929) (به خاطر بیاور) زمانى را كه جاى خانه (كعبه) را براى ابراهیم آماده ساختیم (تا خانه را بنا كند و به او گفتیم:) چیزى را همتاى من قرار مده! و خانه ام را براى طواف كنندگان و قیام كنندگان و ركوع كنندگان و سجودكنندگان (از آلودگى بتها و از هر گونه آلودگى) پاك ساز! و مردم را دعوت عمومى به حج كن تا پیاده و سواره بر مركبهاى لاغر از هر راه دورى بسوى تو بیایند.»
گوشه اى از آداب و احكام حج
«وَ أَتِمُّواْ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْىِ وَ لَا تَحْلِقُواْ رُءُوسَكُمْ حَتَّى یَبْلُغَ الْهَدْىُ مَحِلَّهُ فَمَن كاَنَ مِنكُم مَّرِیضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِّن رَّأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِّن صِیَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْىِ فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلَثَةِ أَیَّامٍ فِى الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كاَمِلَةٌ ذَلِكَ لِمَن لَّمْ یَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِى الْمَسْجِدِ الحَْرَامِ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ اعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ؛ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَتٌ فَمَن فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَ لَا فُسُوقَ وَ لَا جِدَالَ فِى الْحَجِّ وَ مَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَیرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ وَ تَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَ اتَّقُونِ یَأُوْلِى الْأَلْبَبِ؛ لَیْسَ عَلَیْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلًا مِّن رَّبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَتٍ فَاذْكُرُواْ اللَّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَ اذْكُرُوهُ كَمَا هَدَئكُمْ وَ إِن كُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّینَ؛ ثُمَّ أَفِیضُواْ مِنْ حَیْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ؛ فَإِذَا قَضَیْتُم مَّنَسِكَكُمْ فَاذْكُرُواْ اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ ءَابَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا فَمِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ رَبَّنَا ءَاتِنَا فِى الدُّنْیَا وَ مَا لَهُ فِى الاَخِرَةِ مِنْ خَلَقٍ؛(930) و حج و عمره را براى خدا به اتمام برسانید! و اگر محصور شدید، (و مانعى مانند ترس از دشمن یا بیمارى، اجازه نداد كه پس از احرام بستن، وارد مكه شوید،) آنچه از قربانى فراهم شود (ذبح كنید، و از احرام خارج شوید)! و سرهاى خود را نتراشید، تا قربانى به محلش برسد (و در قربانگاه ذبح شود)! و اگر كسى از شما بیمار بود، و یا ناراحتى در سر داشت، (و ناچار بود سر خود را بتراشد،) باید فدیه و كفّاره اى از قبیل روزه یا صدقه یا گوسفندى بدهد! و هنگامى كه (از بیمارى و دشمن) در امان بودید، هر كس با ختم عمره، حج را آغاز كند، آنچه از قربانى براى او میسّر است (ذبح كند)! و هر كه نیافت، سه روز در ایام حج، و هفت روز هنگامى كه باز مى گردید، روزه بدارد! این، ده روز كامل است. (البته) این براى كسى است كه خانواده او، نزد مسجد الحرام نباشد [اهل مكّه و اطرافِ آن نباشد ].و از خدا بپرهیزید! و بدانید كه او، سخت كیفر است! حج، در ماه هاى معینى است! و كسانى كه (با بستن احرام، و شروع به مناسك حج،) حج را بر خود فرض كرده اند، (باید بدانند كه) در حج، آمیزش جنسى با زنان، و گناه و جدال نیست! و آنچه از كارهاى نیك انجام دهید، خدا آن را مى داند. و زاد و توشه تهیه كنید، كه بهترین زاد و توشه، پرهیزكارى است! و از من بپرهیزید اى خردمندان! گناهى بر شما نیست كه از فضلِ پروردگارتان (و از منافع اقتصادى در ایّام حج) طلب كنید (كه یكى از منافع حج، پى ریزىِ یك اقتصادِ صحیح است). و هنگامى كه از «عرفات» كوچ كردید، خدا را نزد «مشعَر الحرام» یاد كنید! او را یاد كنید همان طور كه شما را هدایت نمود و قطعاً شما پیش از این، از گمراهان بودید. سپس از همان جا كه مردم كوچ مى كنند، (به سوى سرزمین منى) كوچ كنید! و از خداوند، آمرزش بطلبید، كه خدا آمرزنده مهربان است! و هنگامى كه مناسكِ (حج) خود را انجام دادید، خدا را یاد كنید، همانند یادآورى از پدرانتان (آن گونه كه رسم آن زمان بود) بلكه از آن هم بیشتر! (در این مراسم، مردم دو گروهند:) بعضى از مردم مى گویند: «خداوندا! به ما در دنیا، (نیكى) عطا كن!» ولى در آخرت، بهره اى ندارند.»