اندیشیدن در عاقبت كار گذشتگان
«الامام على(علیه السلام) : أحى قلبك بالموعظة! .. و أعرض علیه أخبار الماضین! و ذكّره بما أصاب من كان قبلك من الأوّلین! و سر فى دیارهم و آثارهم، فأنظر فیما فعلوا و عمّا انتقلوا، و أین حلّوا و نزلوا؛(680) امام على(علیه السلام) : دل خود را به پند و موعظه زنده ساز! ... اخبار گذشتگان را بر آن عرضه كن، و آن را به یاد پیشامدهایى انداز كه بر كسانى كه پیش از تو بوده اند گذشته است. و در سرزمینهاى ایشان گردش كن، و آثار بر جاى مانده از آنان را بنگر، و ببین كه چه كردند و چه چیزهایى گذاشتند و رفتند، و از كجا به كجا شدند.»
سفارش به تقوا و پندپذیرى از تاریخ
«أُوصِیكُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ الَّذِی أَلْبَسَكُمُ الرِّیَاشَ وَ أَسْبَغَ عَلَیْكُمُ الْمَعَاشَ فَلَوْ أَنَّ أَحَداً یَجِدُ إِلَى الْبَقَاءِ سُلَّماً أَوْ لِدَفْعِ الْمَوْتِ سَبِیلًا لَكَانَ ذَلِكَ سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ(علیه السلام) الَّذِی سُخِّرَ لَهُ مُلْكُ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مَعَ النُّبُوَّةِ وَ عَظِیمِ الزُّلْفَةِ فَلَمَّا اسْتَوْفَى طُعْمَتَهُ وَ اسْتَكْمَلَ مُدَّتَهُ رَمَتْهُ قِسِیُّ الْفَنَاءِ بِنِبَالِ الْمَوْتِ وَ أَصْبَحَتِ الدِّیَارُ مِنْهُ خَالِیَةً وَ الْمَسَاكِنُ مُعَطَّلَةً وَ وَرِثَهَا قَوْمٌ آخَرُونَ وَ إِنَّ لَكُمْ فِى الْقُرُونِ السَّالِفَةِ لَعِبْرَةً أَیْنَ الْعَمَالِقَةُ وَ أَبْنَاءُ الْعَمَالِقَةِ أَیْنَ الْفَرَاعِنَةُ وَ أَبْنَاءُ الْفَرَاعِنَةِ أَیْنَ أَصْحَابُ مَدَائِنِ الرَّسِّ الَّذِینَ قَتَلُوا النَّبِیِّینَ وَ أَطْفَئُوا سُنَنَ الْمُرْسَلِینَ وَ أَحْیَوْا سُنَنَ الْجَبَّارِینَ أَیْنَ الَّذِینَ سَارُوا بِالْجُیُوشِ وَ هَزَمُوا [الْأُلُوفَ بِالْأُلُوفِ وَ عَسْكَرُوا الْعَسَاكِرَ وَ مَدَّنُوا الْمَدَائِن؛(681) اى بندگان خدا! شما را به پرهیزكارى و ترس از خدایى سفارش مى كنم كه بر شما جامه ها پوشانید، و وسایل زندگى شما را فراهم كرد. اگر راهى براى زندگى جاودانه وجود مى داشت، یا از مرگ گریزى بود، حتماً سلیمان بن داوود(علیه السلام) چنین مى كرد، او كه خداوند حكومت بر جنّ و انس را همراه با نبوّت و مقام بلند قرب و منزلت، در اختیارش قرار داد. امّا آنگاه كه پیمانه عمرش لبریز و روزىِ او تمام شد، تیرهاى مرگ از كمان هاى نیستى بر او باریدن گرفت، و خانه و دیار از او خالى گشت، خانه هاى او بى صاحب ماند، و دیگران آنها را به ارث بردند. مردم! براى شما در تاریخ گذشته درس هاى عبرت فراوان وجود دارد؟ كجایند عمالقه(682) و فرزندانشان؟ (پادشاهان عرب در یمن و حجاز) كجایند فرعون ها و فرزندانشان؟ كجایند مردم شهر رس (درخت پرستانى كه طولانى حكومت كردند) آنها كه پیامبران خدا را كشتند، و چراغ نورانى سنّت آنها را خاموش كردند، و راه و رسم ستمگران و جبّاران را زنده ساختند؟ كجایند آنها كه با لشكرهاى انبوه حركت كردند و هزاران تن را شكست دادند، سپاهیان فراوانى گرد آوردند، و شهرها ساختند؟(683)