عبرت از گذشتگان
«عن على(علیه السلام) : من اعتبر ابصر و من ابصر فهم و من فهم علم؛(673) على(علیه السلام) فرموده است: هر كس از وقایع گذشتگان عبرت بگیرد بینا مى شود، كسى كه بصیرت و بینائى پیدا كرد مى فهمد، و آن كس كه فهمید عالم مى شود.»
پیش بینى حوادث با مراجعه به گذشته
«قال علىّ(علیه السلام) : استدلّ على ما لم یكن بما قد كان فانّ الامور اشباه و لا تكوننّ ممّن لا تنفعه العظة الّا اذا بالغت فى ایلامه فانّ العاقل یتّعظ بالأدب، و البهائم لا تتّعظ الّا بالضّرب؛(674) على(علیه السلام) به فرزندش حضرت مجتبى(علیه السلام) فرموده است: براى امورِ واقع نشده به آنچه واقع شده است استدلال نما و با مطالعه قضایاى تحقّق یافته، حوادث یافت نشده را پیش بینى كن، زیرا امور جهان، همانند یكدیگرند، از آن اشخاص نباش كه موعظه سودش ندهد، مگر توأم با آزار و رنج باشد زیرا انسان عاقل باید از راه آموزش و فكر، پند پذیرد، این بهائم هستند كه جز با كتك، فرمان نمى برند.»
استفاده از تجارب مفید گذشتگان
«قال على(علیه السلام) لاى بنىّ! انّى و ان لم اكن عمّرت عمر من كان قبلى فقد نظرت فى اعمالهم و فكرت فى اخبارهم و سرت فى آثارهم حتّى عدت كأحدهم بل كأنّى بما انتهى الىّ من امورهم قد عمّرت مع اوّلهم الى آخرهم فعرفت صفو ذلك من كدره و نفعه من ضرره فاستخلصت لك من كلّ امر نخیله و توخّیت لك جمیله و صرفت عنك مجهوله؛(675) على(علیه السلام) به فرزند بزگوارشان فرمودند: اى فرزند عزیز! گر چه عمر من همزمان با عمر گذشتگان نبوده است ولى در كارهاى آنان نظر افكنده ام و در تاریخشان با دقّت فكر كرده و در آثارشان سیر نموده ام تا جایى كه از كثرت اطّلاع مانند یكى از آنان به حساب آمدم، اخبارى را كه از گذشتگان دریافت داشته ام به قدرى مرا به وضع آنان آگاه كرده كه گوئى خود شخصاً با اوّلین تا آخرین آنها زندگى كرده ام و جریان امورشان را از نزدیك دیده ام، بر اثر تعمّق در تاریخ آنان، روشنى و تیرگى كارشان را شناختم و سود و زیان اعمالشان را تشخیص دادم، سپس مجموع اطّلاعات تاریخى خود را غربال كردم، آنچه كه مفید و آموزنده بود در اختیار تو گذاردم و تنها مطالب زیبا و دلپذیر وقایع را براى تو برگزیدم و ذهنت را از قضایاى مجهول و بى فائده كه اثر علمى و عملى ندارد بر كنار نگاه داشتم.»