گمراهى انسان معلول اراده و عمل خویش
«قُلْ إِن ضَلَلْتُ فَإِنَّمَا أَضِلُّ عَلَى نَفْسِى وَ إِنِ اهْتَدَیْتُ فَبِمَا یُوحِى إِلَىَّ رَبِّى إِنَّهُ سَمِیعٌ قَرِیبٌ؛(150) بگو: «اگر من گمراه شوم، از ناحیه خود گمراه مى شوم و اگر هدایت یابم، به وسیله آنچه پروردگارم به من وحى مى كند هدایت مى یابم او شنواى نزدیك است!»
اختیار انسان و اراده خدا
«تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَ ءَاتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَتِ وَ أَیَّدْنَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِینَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَتُ وَ لَكِنِ اخْتَلَفُواْ فَمِنهُم مَّنْ ءَامَنَ وَ مِنهُم مَّن كَفَرَ وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُواْ وَ لَكِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یُرِیدُ؛(151) بعضى از آن رسولان را بر بعضى دیگر برترى دادیم برخى از آنها، خدا با او سخن مى گفت و بعضى را درجاتى برتر داد و به عیسى بن مریم، نشانه هاى روشن دادیم و او را با «روح القدس» تأیید نمودیم (ولى فضیلت و مقام آن پیامبران، مانع اختلاف امتها نشد.) و اگر خدا مى خواست، كسانى كه بعد از آنها بودند، پس از آن همه نشانه هاى روشن كه براى آنها آمد، جنگ و ستیز نمى كردند (اما خدا مردم را مجبور نساخته و آنها را در پیمودن راه سعادت، آزاد گذارده است) ولى این امتها بودند كه با هم اختلاف كردند بعضى ایمان آوردند و بعضى كافر شدند (و جنگ و خونریزى بروز كرد. و باز) اگر خدا مى خواست، با هم پیكار نمى كردند ولى خداوند، آنچه را مى خواهد، (از روى حكمت) انجام مى دهد (و هیچ كس را به قبول چیزى مجبور نمى كند).»
اراده انسان
«أَ وَ لَمَّا أَصَبَتْكُم مُّصِیبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَیهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنفُسِكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَىْ ءٍ قَدِیرٌ؛(152) آیا هنگامى كه مصیبتى (در میدان جنگ احد) به شما رسید، در حالى كه دو برابر آن را (در میدان جنگ بدر بر دشمن) وارد ساخته بودید، گفتید: «این مصیبت از كجاست؟!» بگو: «از ناحیه خود شماست (كه در میدان جنگ احد، با دستور پیامبر مخالفت كردید)! خداوند بر هر چیزى قادر است. (و چنانچه روش خود را اصلاح كنید، در آینده شما را پیروز مى كند.)»