نقش انسان در تحوّلات تاریخ
«لَهُ مُعَقِّبَتٌ مِّن بَینِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَ مَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ؛(145) براى انسان، مأمورانى است كه پى در پى، از پیش رو، و از پشت سرش او را از فرمان خدا [حوادث غیر حتمى ]حفظ مى كنند (امّا) خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتى) را تغییر نمى دهد مگر آنكه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند! و هنگامى كه خدا اراده سویى به قومى (بخاطر اعمالشان) كند، هیچ چیز مانع آن نخواهد شد و جز خدا، سرپرستى نخواهند داشت!»
تصمیم پیش از توكل
«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فِى الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِینَ؛(146) به (بركت) رحمت الهى، در برابر آنان [مردم ]نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراكنده مى شدند. پس آنها را ببخش و براى آنها آمرزش بطلب! و در كارها، با آنان مشورت كن! اما هنگامى كه تصمیم گرفتى، (قاطع باش! و) بر خدا توكل كن! زیرا خداوند متوكلان را دوست دارد.»
قلب مركز تصمیم
«وَ مِنَ النَّاسِ مَن یُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِى الْحَیَوةِ الدُّنْیَا وَ یُشْهِدُ اللَّهَ عَلَى مَا فِى قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ؛(147) و از مردم، كسانى هستند كه گفتار آنان، در زندگى دنیا مایه اعجاب تو مى شود (در ظاهر، اظهار محبّت شدید مى كنند) و خدا را بر آنچه در دل دارند گواه مى گیرند. (این در حالى است كه) آنان، سرسخت ترین دشمنانند.»