آفتِ اخلاص
منقول است كه مرحوم حاجى سبزوارى رضوان الله علیه براى عیادت بیمارى مى رفت و عده اى هم با او بودند. نزدیك منزل بیمار كه رسید، برگشت و نرفت.
اطرافیان پرسیدند: آقا چرا تا این جا آمدید و حالا برمى گردید؟ آقا جواب داد: كه خطورى به قلبم كرد كه بیمار وقتى مرا ببیند، از من خوشش خواهد آمد و مى گوید كه سبزوارى، چه انسان والا و بزرگى است كه به عیادت من بیمار آمده است. حالا برمى گردم تا هنگامى كه اخلاص اولیه را بیابم و تنها براى خدا به عیادت بیمار بیایم.(83)
آفات ثروت براى انسان ضعیف النفس
شخصى به نام ثعلبه كه خیلى زاهد و متّقى و اهل تهجّد و نماز شب بود، همه نمازهاى پیغمبر را شركت مى كرد و نمى گذاشت یك ركعت جماعت یا نافله اش تعطیل بشود، مرتّب پیش پیغمبر مى آمد و مى گفت: یا رسول الله! از خدا بخواه مرا ثروتمند كند. پیغمبر مى فرمود: تو كار را به جریان طبیعى واگذار كن، شاید مصلحت این نباشد.
- نه، یا رسول الله! من مى خواهم به این اغنیا یاد بدهم كه اصلاً پول خرج كردن و در راه خدا خرج كردن چگونه است.
پیغمبر هم براى او دعا كرد. خدا دعا را براى امتحان خود او و همه مردم مستجاب كرد. گوسفندهایى پیدا كرد. به سرعت ثروتمند شد، مخصوصاً گوسفندش خیلى زیاد شد. كم كم فكر كرد گوسفند زیاد شده، دیگر در شهر نمى شود گوسفند ها را اداره كرد، برویم بیرون یك جایى تهیّه كنیم تا بتوانیم گوسفندها را به چرا ببریم. كم كم ظهر دیگر به نماز جماعت نمى رسید. با خود مى گفت حالا یك وعده را نخواندیم مهم نیست، به یك وعده نماز جماعت اكتفا مى كنیم. مى آمد به سرعت خودش را به صفهاى آخر مى رساند، یك نمازى مى خواند و مى رفت. كم كم كارش توسعه پیدا كرد، گفت باید برویم فلان منطقه یك جایى انتخاب كنیم. به آنجا رفت. تا قضیه رسید به آنجا كه آیه زكات نازل شد و پیغمبر مأمور جبایت(84) براى اخذ زكات فرستاد. وى اول سراغ او رفت، گفت: دستور خداست كه این مقدار باید بدهى تا صرف راه خدا بشود. گفت: آیا اختصاص به من دارد؟ گفت: نه، شامل دیگران هم مى شود. گفت: اول برو سراغ دیگران بعد بیا سراغ من. رفت سراغ دیگران كارهایش را انجام داد و برگشت. ثعلبه مدتى نگاه كرد، زیر و رو كرد، گفت: این با باج گرفتن چه فرق مى كند؟ چشم فقرا كور بشود مى خواستند كار بكنند.
این همان آدمى بود كه مى گفت: لئن اتینا من فضله لنصدقن و لنكونن من الصالحین؛ اگر از فضل خود (ثروت) به ما ببخشى حتماً انفاق مى كنیم و از صالحین خواهیم شد. و مى گفت: ما كه كریمیم پول نداریم، آنهایى كه پول دارند كرم ندارند.
در این جور آزمایشها اگر انسان مراقب خود نباشد به غفلت فرو مى رود.(85)