درس بیست و چهارم: آشنایی با اخلاق اسلامی (حجاب)
همان‌گونه كه كفش سبب حفظ پا می‌شود، لباس سبب حفظ بدن است. حفظ بدن تنها مخصوص سرما و گرما نیست. هر چه بدن بهتر پوشیده باشد سالم‌تر و هرچه به سمت برهنگی برویم، فتنه و فساد بیشتری را خواهیم یافت. پوشش برای زن و مرد واجب است و برای دختران ضروری‌تر.
انسان اشیای گرانبها را بدون سرپوش، در دسترس همه قرار نمی‌دهد. روی ماشین‌های قیمتی، اجناس قیمتی و كتاب‌های قیمتی، نوعی پوشش و جلد قرار می‌دهند.
اگر برهنگی و خودنمایی رواج پیدا كند، هر كس می‌خواهد زیبایی‌های خود را بهتر و بیشتر نشان دهد و هرچه توجه به زیبایی‌ها بیشتر شود، انسان از هدفهای بزرگ خود غافل می‌شود.
شما اگر در مسیر راه مدرسه سرگرم تماشای دیدنی‌ها بشوید، یا از كلاس باز می‌مانید یا سر‌كلاس حواس شما به سوی آن دیدنی‌هاست. چون دیدن یك كار ساده‌ای‌است، ولی اثر آن در روح انسان باقی می‌ماند.
حتی دیدن بعضی از صحنه‌ها، در خواب هم انسان را به خود مشغول می‌كند.
اسلام برای رسیدن به هدفهای خوب، سفارش كرده كه از امور متفرقه صرف‌نظر كنید.
به چند نمونه توجه كنید:
1- اسلام می‌فرماید: «برای لذت بردن از غذا، حواس شما به غذای خودتان باشد.» (1) كسانی كه سر سفره مشغول دیدن فیلم و نگاه به این و آن هستند از غذای خود لذت كامل نمی‌برند.
2- هنگام نماز، در مقابل عكس و مجسمه و درب باز و روبروی انسان‌ها نماز نخوانید، زیرا نگاه به اینها، شما را از هدف اصلی كه رابطه و گفتگو با خداست باز می‌دارد.
3- هنگام تحصیل و مطالعه یا در جلسه امتحان هر چه بیشتر به اطراف بنگریم، موفقیت ما كمتر خواهد شد.
اسلام برای اینكه هر كس به هدف خود برسد و حواسها پرت نشود، به همه دستور داده از زیبایی‌های خود در بیرون استفاده نكنند و مسیر كوچه و خیابان به گونه‌ای باشد كه همه‌ی مردم به طور جدّی به سراغ كار خود بروند تا به هدف خود برسند.
هر چه جلوه بیشتر باشد و هر چه به اطراف بنگریم از تصمیم خود كم كرده‌ایم. نظیر جوی آبی كه اگر به اطراف رها شود، چیزی از آن به مزرعه نمی‌رسد. هر سال میلیونها تصادف رانندگی در دنیا به خاطر پرت شدن حواس افراد است. شما اگر به لباس و كار خود توجه كنید اندوه ندارید، اما اگر از خانه كه بیرون آمدید به هر ماشین و لباسی چشم دوختید، یا نسبت به افراد دیگر حسادت می‌ورزید یا غصه می‌خورید یا نسبت به پدر و مادر بدبین می‌شوید و یا نسبت به خداوند كم‌علاقه می‌گردید.
این گوشه‌ای از ضررهای حضور در جامعه با پوشش‌های نامناسب و به دنبال آن چشم‌چرانی‌ها است.
قرآن می‌فرماید: «به مردان و زنان با ایمان بگو از بعضی از نگاه‌های خود چشم‌پوشی كنند. و به زنان بگو باید روسری خود را بر گردن خود بیفكنند (تا علاوه بر سر، گردن و سینه‌ی آنها نیز پوشیده باشد) و زینت خود را (برای نامحرمان) ظاهر نكنند». (2)
خداوندی كه ما را آفرید و به ما چشم داد و برای لذت بردن ما حتی آسمان‌ها را با ستارگان زینت داد، اگر به ما گفت خود را بپوشانید و به هر چیز نگاه نكنید، خیر ما را می‌خواهد.
اگر خداوند به ما دستگاه گوارش داد و انواع میوه‌های لذیذ را برای ما آفرید، ولی فرمود گوشت خوك یا شراب نخورید، خیر ما را خواسته است. همان‌گونه كه اگر والدین با تلاشهای شبانه‌روزی، همه‌ی امكاناتی را كه در توان دارند برای ما فراهم كنند بعد به ما دستور دهند به طرف چیز خاصی نرویم خیر ما را می‌خواهند.
در دنیا هر كشوری از حجاب و عفت و پاكدامنی دورتر شود، آمار خلافكاری‌های آن نیز بیشتر می‌شود. دختران و پسران بی‌بند و بار، شكار افراد هرزه می‌شوند و مورد سوء قصد قرار می‌گیرند.
دختران و پسران ما باید بدانند مدرسه و محیط سالم آنجایی‌است كه انسان هدف را گم نكند و استعدادهای انسان پخش نشود.
اسلام افرادی را مَحرم و افرادی را نامحرم دانسته است. ما اگر خواسته باشیم بنده‌ی خوب خدا باشیم باید آنگونه كه او می‌خواهد لباس بپوشیم و هر جا او گفته پوشش خود را مراعات كنیم. پسران نیز باید به گونه‌ای لباس بپوشند که افراد هرزه به آنان نگاه بد نیندازند.
قرآن می‌فرماید: «هر گاه خواستید چیزی را از زنان (به عنوان عاریه) بگیرید از پشت پرده بخواهید. این رفتار برای فكر و روح شما پاك‌تر است». (3) اختلاط و ارتباط دختر و پسر و زن و مرد بدون حریم و حجاب، به پاكی دل و روح هر دو ضربه می‌زند.
1. سوره عبس، آیه 24.
2. سوره احزاب، آیه 59.
3. سوره احزاب، آیه 53.
درس بیست و پنجم: آشنایی با اخلاق اسلامی (چند دستور و تذکر بهداشتی)
در قرآن می‌خوانیم:
[وَ رَبَّكَ فَكَبرِّْ وَ ثِیَابَكَ فَطَهِّر]
ای پیامبر! پروردگارت را بزرگ بدار و لباس خود پاكیزه كن.
مهم آن است كه خداوند در كنار دستور تكبیر، [وَ رَبَّكَ فَكَبرِّْ]، «پروردگارت را بزرگ بدار.» می‌فرماید: «لباس خود را پاكیزه كن»، یعنی نظافت در كنار تکبیر و عبادت قرار دارد.
اسلام هم به پاكیزگی بدن و هم به پاكیزگی لباس سفارش كرده است. دستور شستن سر و صورت در وضو و شستن تمام بدن در غسل، برای آن است كه مردم همیشه پاكیزه و با نشاط باشند.
حتی در وضو اگر انسان با آب سرد وضو بگیرد و آب وضو را با حوله و امثال آن خشك نكند، پاداش زیادی دارد. شاید به دلیل اینکه هرچه آب سرد روی پوست بدن بماند، نشاط بیشتری برای انسان می‌آورد. به گرفتن ناخن و مسواك كردن بسیار سفارش شده تا آن‌جا كه پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اگر به خاطر سختی و مشقت مردم نبود، مسواك را واجب می‌كردم» و خود آن حضرت همیشه مسواك به همراه داشتند.
در حدیث می‌خوانیم: «خداوند نسبت به افراد كثیف خشمگین است».
خداوند نظافت و زیبایی را دوست دارد و سفارش كرده هر‌چقدر می‌توانید نظیف باشید. نظافت نوعی پیشگیری از بیماری‌هاست.
نظافت و پیشگیری وظیفه همه هست.
نظافت و پیشگیری راحت‌تر و ارزان‌تر از درمان بیماری است.
لباس نظیف در روح و روان انسان اثر دارد و غم و اندوه را برطرف می‌كند.
سفارش شده زمانی حمام بروید که نه گرسنه باشید و نه با شکم پر باشید و هنگام خروج از حمام حتی در تابستان سر خود را بپوشانید.
در هر هفته روزهای جمعه غسل جمعه كنید، یعنی اول سر و گردن بعد سمت راست بدن همراه با دست و پای راست و بعد سمت چپ را بشویید.
شانه و مسواك و حوله هر كسی باید مخصوص به خود او باشد و دیگران استفاده نكنند.
اسلام از نگاه داشتن ادرار به شدت نكوهش كرده است و نسبت به نگاه به آب و سبزی و زیبایی سفارش كرده است.
تا گرسنه نشده‌اید، غذا نخورید و قبل از آن كه به طور كامل سیر شوید، از خوردن فاصله بگیرید.
میوه‌ها را قبل از خوردن با آب بشویید.
اسلام می‌فرماید: لقمه را كوچك بگیرید و بسیار بجوید و زمانی را كه مشغول خوردن غذا هستید، از عمرتان حساب نمی‌شود، یعنی عجله نكنید. معده، خانه‌ی بسیاری از امراض است، از پرخوری دوری كنید. زیرا شكم انسان دشمن انسان است و اگر مردم كمی کمتر بخورند، استقامت بدنشان بیشتر خواهد شد.
1. سوره مدثّر، آیات 3-4.
درس بیست و ششم: آشنایی با اخلاق اسلامی (چند دستور و تذکر بهداشتی)
اسلام به نظافت و بهداشت بسیار اهمیت می‌دهد.
پبامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) لباس‌های خود را در دیگ آب جوش قرار می‌داد تا عالی‌ترین درجه نظافت را رعایت كند.
شعار پیامبر (صلی الله علیه و آله) این بود كه نظافت پایه اسلام است. شعار دیگرش این بود: «النظافه من الایمان» (1)، یعنی نظافت نشانه ایمان است.
شاید دلیل آنكه پوشیدن لباس سیاه در اسلام پسندیده نیست، آن باشد كه کثیفی و چرك در لباس سیاه پیدا نیست و انسان را وادار به شستن نمی‌كند.
در زندگی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) می‌خوانیم: كه آن حضرت درباره نظافت و سلامتی و پیشگیری از بیمار شدن، بسیار توجه داشت و به دیگران سفارش می‌كرد.
از جمله سفارشات اسلام این است:
1- با آبی كه دیگران خود را با آن شسته‌اند و یكبار مصرف شده است، خود را نشوییم.
2- آب آشامیدنی مردم حتی دشمنان را آلوده نكنیم.
3- شستن ظرفهای آلوده را به تأخیر نیاندازید و همین‌كه آنها را شستید، آنها را واژگون قرار دهید.
4- از خوردن غذای داغ كه دهان را می‌سوزاند، بپرهیزید.
5- روی غذای چرب، آب سرد ننوشید.
6- دستهای خود را قبل از غذا بشوئید و آنها را با چیزی خشك نكنید تا مبادا در حوله‌ای كه با آن خشك می‌كنیم، آلودگی باشد.
7- از غذاهای مانده و نیم‌خورده حیوانات دوری كنید.
8- دندانهای خود را با وسیله تمیز، خلال كنید.
9- در آستانه غروب و در هنگامی كه نور كم است، مطالعه نكنید.
10- در خوردن غذا عجله نكنید و لقمه را كوچك بگیرید.
11- استفاده از خرما، زیتون، انجیر، انگور، انار، سبزیجات بخصوص كاهو و حبوبات، بخصوص عدس و گوشت، بخصوص گوشت پرنده و عسل در لابلای غذاهای سالانه در حدی كه اسراف و پرخوری نباشد و همچنین استفاده از نان جو و آرد سبوس دار و شستن میوه قبل از خوردن و بعضی از میوه‌ها را با پوست خوردن سفارش شده است.
12- مصرف غذا باید همراه با آرامش (نه در حال حركت) باشد.
13- به غذای خود بنگریم كه میل ما، با نگاه کردن به غذا بیشتر می‌شود.
14- به غذای خود بنگریم تا مبادا در آن چیزی كه برای بدن ضرر دارد قرار داشته باشد.
15- به غذای خود بنگریم و در سر سفره، نگاه به لقمه دیگران نكنیم.
16- به غذای خود بنگریم و از قدرت خدا كه در تهیه‌ی آن به كار رفته غافل نباشیم و بدانیم كه خداوند برای آفریدن این غذا چگونه تمام هستی را بكار گرفته و چگونه ساخته است؟ از آب و خاك بی‌رنگ، این همه میوه رنگارنگ و از آب و خاكی كه مزه‌ای ندارند، انواع مزه‌ها پدید آورده است، چگونه غذاها را با معده انسان هماهنگ قرار داده و در هر میوه‌ای اندازه خاص قرار داده است، مثلاً در گندم یا سیب چه مقدار قند یا آب یا نشاسته و یا مواد دیگر قرار داده است.
به غذای خود بنگریم كه چگونه مقدار نان موجود را كه می‌خوریم به صورت گوشت و پی و استخوان و دندان و مو و ناخن و اشك شور و آب دهان شیرین در می‌آید. به غذای خود بنگریم كه چه انسان‌هایی در تهیه و تولید آن زحمت‌ها كشیده‌اند و ما زحمات آنان را هدر ندهیم.
به غذای خود بنگریم كه قدرتی كه از خوردن آن بدست می‌آوریم، در راه صحیح بكار بگیریم. به غذای خود بنگریم و ببینیم كه آیا این غذا را دیگران نیز دارند یا میلیونها انسان گرسنه از داشتن غذا محرومند؟
به غذای خود بنگریم و از نقش آفتاب و باران، آب و خاك و باد و سایر عوامل طبیعی كه در تهیه آن بكار رفته غافل نباشیم.
اسلام، هم برای قبل از غذا و هم برای هنگام مصرف آن و هم برای بعد از مصرف، دستورات بهداشتی داده است.
اكنون بعضی از تذكرات بعد از مصرف غذا را با هم می‌خوانیم:
1- بول و غائط خود را نگاه نداریم و هر چه زودتر به دستشوئی برویم.
2- ایستاده ادرار نكنیم، زیرا لباس و بدن نجس می‌شود و هم کامل تخلیه نشده و قطراتی در مسیر راه می‌ماند.
3- رو به قبله و پشت به قبله و در برابر مردم و رو به خورشید و باد و ماه ادرار نكنیم.
4- در نهر و حوض و استخر آب و پای درخت میوه و در كوچه‌ها ادرار نكنیم.
5- محل خروج را با آب و بر طبق دستور اسلام بشوئیم.
6- در ساختن خانه، مستراح در دورترین نقطه باشد.
7- قبل از خوابیدن از رفتن به دستشوئی غفلت نشود.
1 . بحارالانوار، جلد 59، صفحه 291.