حدیث مقام نورانیّت اهل البیت(ع)
«أَقُولُ ذَكَرَ وَالِدِی رَحِمَهُ اللَّهُ أَنَّهُ رَأَى فِی كِتَابٍ عَتِیقٍ، جَمَعَهُ بَعْضُ مُحَدِّثِی أَصْحَابِنَا فِی فَضَائِلِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ(ع) هَذَا الْخَبَرَ وَ وَجَدْتُهُ أَیْضاً فِی كِتَابٍ عَتِیقٍ مُشْتَمِلٍ عَلَى أَخْبَارٍ كَثِیرَةٍ قَالَ: رُوِیَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَدَقَةَ أَنَّهُ قَالَ سَأَلَ أَبُو ذَرٍّ الْغِفَارِیُّ سَلْمَانَ الْفَارِسِیَّ(رض) یَا أَبَا عَبْدِاللَّهِ مَا مَعْرِفَةُ الْإِمَامِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(ع) بِالنُّورَانِیَّةِ؟ قَالَ: یَا جُنْدَبُ فَامْضِ بِنَا حَتَّى نَسْأَلَهُ عَنْ ذَلِكَ قَالَ: فَأَتَیْنَاهُ فَلَمْ نَجِدْهُ. قَالَ: فَانْتَظَرْنَاهُ حَتَّى جَاءَ. قَالَ«صَلَوَاتُ‌اللَّهِ‌عَلَیْهِ»: مَا جَاءَ بِكُمَا؟ قَالَا جِئْنَاكَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ نَسْأَلُكَ عَنْ مَعْرِفَتِكَ بِالنُّورَانِیَّةِ. قَالَ«صَلَوَاتُ‌اللَّهِ‌عَلَیْهِ»: مَرْحَباً بِكُمَا مِنْ وَلِیَّیْنِ مُتَعَاهِدَیْنِ لِدِینِهِ لَسْتُمَا بِمُقَصِّرَیْنِ لَعَمْرِی إِنَّ ذَلِكَ الْوَاجِبُ [وَاجِبٌ ] عَلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ.»
علامه مجلسی(ره)در بحارالأنوار می‌فرماید:(2) مرحوم پدرم نقل كرد كه در كتابى قدیمى كه یكى از محدثین اصحاب جمع كرده بود این روایت را در فضائل امیرالمؤمنین(ع) دیده است من خود نیز همین روایت را در یك كتاب قدیمى كه مشتمل بر اخبار زیادى بود دیدم.
محمّد بن صدقه نقل كرد: اباذر غفارى از سلمان فارسى پرسید معرفت امام امیرالمؤمنین(ع) به نورانیّت چگونه است. سلمان گفت با هم برویم از خود مولا سؤال كنیم، آمدیم خدمت امیرالمؤمنین(ع) ایشان را نیافتیم. مدتى منتظر شدیم تا آمد. سؤال فرمود؛ براى چه آمده اید. گفتیم؛ آمده ایم بپرسیم شما را چگونه با نورانیّت می‌توان شناخت؟ فرمود: مرحبا به شما دو دوست متعهد كه در راه دین كوتاهى ندارید، به جان خود سوگند یاد مى كنم كه این مطلب بر هر مرد و زن مؤمنى واجب است.
«ثُمَّ قَالَ(ص) یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا: لَبَّیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ، قَالَ(ع): إِنَّهُ لا یَسْتَكْمِلُ أَحَدٌ الْإِیمَانَ حَتَّى یَعْرِفَنِی كُنْهَ مَعْرِفَتِی بِالنُّورَانِیَّةِ. فَإِذَا عَرَفَنِی بِهَذِهِ الْمَعْرِفَةِ فَقَدِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ وَ شَرَحَ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ وَ صَارَ عَارِفاً مُسْتَبْصِراً. وَ مَنْ قَصَّرَ عَنْ مَعْرِفَةِ ذَلِكَ فَهُوَ شَاكٌّ وَ مُرْتَابٌ.
یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ. قَالَ(ع): مَعْرِفَتِی بِالنُّورَانِیَّةِ مَعْرِفَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ، وَ مَعْرِفَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَعْرِفَتِی بِالنُّورَانِیَّةِ؛ وَ هُوَ الدِّینُ الْخَالِصُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَى «وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفاءَ وَ یُقِیمُوا الصَّلاةَ وَ یُؤْتُوا الزَّكاةَ وَ ذلِكَ دِینُ الْقَیِّمَةِ».(3) یَقُولُ مَا أُمِرُوا إِلَّا بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ(ص) وَ هُوَ الدِّینُ الْحَنِیفِیَّةُ الْمُحَمَّدِیَّةُ السَّمْحَةُ وَ قَوْلُهُ «یُقِیمُونَ الصَّلاةَ»،(4) فَمَنْ أَقَامَ وَلَایَتِی فَقَدْ أَقَامَ الصَّلَاةَ، وَ إِقَامَةُ وَلَایَتِی صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا یَحْتَمِلُهُ إِلَّا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ أَوْ نَبِیٌّ مُرْسَلٌ أَوْ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ، فَالْمَلَكُ إِذَا لَمْ یَكُنْ مُقَرَّباً لَمْ یَحْتَمِلْهُ، وَ النَّبِیُّ إِذَا لَمْ یَكُنْ مُرْسَلًا لَمْ یَحْتَمِلْهُ، وَ الْمُؤْمِنُ إِذَا لَمْ یَكُنْ مُمْتَحَناً لَمْ یَحْتَمِلْهُ.»
آنگاه فرمود: سلمان و اباذر! گفتیم بفرمائید یا امیرالمؤمنین؛ فرمود: ایمان شخص كامل نمی‌شود مگر مرا به كنه معرفت با نورانیت بشناسد. وقتى به این صورت شناخت آنگاه دلش را خدا به ایمان آزمایش نموده و شرح صدر براى اسلام به او عنایت كرده و در این صورت است كه عارف و بینا و مستبصر مى شود. و هر كه از این شناخت كوتاهى بنماید در حال شك و ارتیاب است.
ای سلمان و اباذر! شناخت من با نورانیت، شناخت خدا است و شناخت خدا، معرفت من است با نورانیّت، این است همان دین خالص كه خداوند می‌فرماید؛ «وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفاءَ وَ یُقِیمُوا الصَّلاةَ وَ یُؤْتُوا الزَّكاةَ وَ ذلِكَ دِینُ الْقَیِّمَةِ»، دستور داده نشده به آن‌ها مگر این‌كه ایمان به نبوت حضرت محمّد آورند كه همان دین حنیف محمدى ساده و سمحه است. و این‌که در ادامة آیه می‌فرماید: «وَ یُقِیمُوا الصَّلاةَ» پس هركس ولایت مرا اقامه كرده باشد، نماز را به پاى داشته است، به‌پاداشتن ولایت من دشوار و سنگین است و تاب آن را ندارد مگر فرشته مقرب، یا پیامبر مرسل یا بنده مؤمنى كه خدا دلش را به ایمان آزمایش كرده باشد. فرشته اگر مقرّب نباشد تاب تحمل آن را ندارد و پیامبر نیز اگر مرسل نباشد تحمل آن را ندارد و مؤمن هم اگر مورد آزمایش و اعتماد نباشد تاب آن را ندارد.
«قُلْتُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَنِ الْمُؤْمِنُ وَ مَا نِهَایَتُهُ وَ مَا حَدُّهُ حَتَّى أَعْرِفَهُ؟ قَالَ(ع): یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ قُلْتُ لَبَّیْكَ یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ! قَالَ: الْمُؤْمِنُ الْمُمْتَحَنُ هُوَ الَّذِی لَا یُرَدُّ مِنْ أَمْرِنَا إِلَیْهِ شَیْ ءٌ إِلَّا شُرِحَ صَدْرُهُ لِقَبُولِهِ وَ لَمْ یَشُكَّ وَ لَمْ یَرْتَبْ. اعْلَمْ یَا أَبَا ذَرٍّ! أَنَا عَبْدُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ خَلِیفَتُهُ عَلَى عِبَادِهِ لَا تَجْعَلُونَا أَرْبَاباً وَ قُولُوا فِی فَضْلِنَا مَا شِئْتُمْ فَإِنَّكُمْ لَا تَبْلُغُونَ كُنْهَ مَا فِینَا وَ لَا نِهَایَتَهُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أَعْطَانَا أَكْبَرَ وَ أَعْظَمَ مِمَّا یَصِفُهُ وَ أَصِفُكُمْ أَوْ یَخْطُرُ عَلَى قَلْبِ أَحَدِكُمْ فَإِذَا عَرَفْتُمُونَا هَكَذَا فَأَنْتُمُ الْمُؤْمِنُونَ.»
گفتم یا امیرالمؤمنین مؤمن كیست و حدّ و نهایت ایمان چیست تا بتوان او را شناخت؟ فرمود: یا ابا عبداللَّه! عرض كردم آرى اى برادر پیامبر، فرمود: مؤمنِ امتحان‌شده كسى است كه هر چه از جانب ما به او برسد دلش براى پذیرش آن وسعت دارد و شك و تردید در آن ندارد. بدان اباذر كه من بندة خدا و خلیفه بر بندگانم، ما را خدا قرار ندهید و در فضل ما هر چه می‌خواهید بگوئید، باز هم به كُنه فضل ما نخواهید رسید و نهایت ندارد زیرا خداوند تبارك و تعالى به ما بیشتر و بزرگتر از آنچه او وصف می‌کند و من برای شما وصف می‌کنم یا به قلب یكى از شما خطور نماید عنایت فرموده، وقتى ما را این طور شناختید آن وقت مؤمن هستید.
«قَالَ سَلْمَانُ قُلْتُ یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ وَ مَنْ أَقَامَ الصَّلَاةَ أَقَامَ وَلَایَتَكَ؟ قَالَ نَعَمْ یَا سَلْمَانُ؛ تَصْدِیقُ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى فِی الْكِتَابِ الْعَزِیزِ «وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِینَ»(5) فَالصَّبْرُ رَسُولُ اللَّهِ(ص) وَ الصَّلَاةُ إِقَامَةُ وَلَایَتِی، فَمِنْهَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ إِنَّها لَكَبِیرَةٌ وَ لَمْ یَقُلْ وَ إِنَّهُمَا لَكَبِیرَةٌ لِأَنَّ الْوَلَایَةَ كَبِیرَةٌ حَمْلُهَا إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِینَ وَ الْخَاشِعُونَ هُمُ الشِّیعَةُ الْمُسْتَبْصِرُونَ وَ ذَلِكَ لِأَنَّ أَهْلَ الْأَقَاوِیلِ مِنَ الْمُرْجِئَةِ وَ الْقَدَرِیَّةِ وَ الْخَوَارِجِ وَ غَیْرِهِمْ مِنَ النَّاصِبِیَّةِ یُقِرُّونَ لِمُحَمَّدٍ(ص) لَیْسَ بَیْنَهُمْ خِلَافٌ، وَ هُمْ مُخْتَلِفُونَ فِی وَلَایَتِی مُنْكِرُونَ لِذَلِكَ جَاحِدُونَ بِهَا إِلَّا الْقَلِیلُ وَ هُمُ الَّذِینَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ فِی كِتَابِهِ الْعَزِیزِ فَقَالَ إِنَّها لَكَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِینَ وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى فِی مَوْضِعٍ آخَرَ فِی كِتَابِهِ الْعَزِیزِ فِی نُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ(ص) وَ فِی وَلَایَتِی فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ؛ «وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ»(6) فَالْقَصْرُ مُحَمَّدٌ وَ الْبِئْرُ الْمُعَطَّلَةُ وَلَایَتِی عَطَّلُوهَا وَ جَحَدُوهَا وَ مَنْ لَمْ یُقِرَّ بِوَلَایَتِی لَمْ یَنْفَعْهُ الْإِقْرَارُ بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ(ص) إِلَّا أَنَّهُمَا مَقْرُونَانِ وَ ذَلِكَ أَنَّ النَّبِیَّ(ص) نَبِیٌّ مُرْسَلٌ وَ هُوَ إِمَامُ الْخَلْقِ وَ عَلِیٌّ مِنْ بَعْدِهِ إِمَامُ الْخَلْقِ وَ وَصِیُّ مُحَمَّدٍ(ص) كَمَا قَالَ لَهُ النَّبِیُّ(ص) أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی.»
سلمان گفت: عرض كردم اى برادرِ پیامبر آیا هركسى نماز به‌پا دارد ولایت تو را به‌پا داشته؟ فرمود؛ آرى دلیل این مطلب سخن خدا است در قرآن که فرمود: «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِینَ». كمك بگیر «از صبر و نماز»، و آن سنگین و دشوار است مگر براى خشوع كنندگان. صبر، پیامبر است و نماز، اقامة ولایت من است، به همین جهت خداوند مى فرماید: «إِنَّها لَكَبِیرَةٌ» آن سنگین است و نفرموده «انهما لكبیرة» آن دو سنگین است، چون حمل ولایت سنگین است مگر براى خاشعین كه آن‌ها شیعیان بینا و روشن‌اند. زیرا صاحب گروههایی مثل مُرجئه و قدریه و خوارج و دیگران از قبیل ناصبى ها اقرار به نبوت حضرت محمّد(ص) دارند و در این مورد اختلافى ندارند ولى هم ایشان در باره ولایت من اختلاف دارند و منكر آن هستند مگر تعداد كمى.آنهایند كه خداوند در قرآن ایشان را توصیف نموده «إِنَّها لَكَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِینَ».
خداوند در جاى دیگر قرآن راجع به نبوت حضرت محمّد و ولایت من می‌فرماید «وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ». قصر؛ محمّد(ص) است و «بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ»، چاه واگذار شده، ولایت من است كه آن را رها كرده اند و منكر شده اند. هر كه اقرار به ولایت من نداشته باشد اقرار به نبوت پیامبر براى او سودى نخواهد داشت، این دو با هم قرین و همراهند، زیرا پیامبر اكرم نبىّ مرسل و امام مردم است، على پس از او امام مردم و وصىّ محمّد است. چنانچه پیامبر اكرم(ص) فرمود: «أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی».
«وَ أَوَّلُنَا مُحَمَّدٌ وَ أَوْسَطُنَا مُحَمَّدٌ وَ آخِرُنَا مُحَمَّدٌ فَمَنِ اسْتَكْمَلَ مَعْرِفَتِی فَهُوَ عَلَى الدِّینِ الْقَیِّمِ كَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ «ذلِكَ دِینُ الْقَیِّمَةِ»(7) وَ سَأُبَیِّنُ ذَلِكَ بِعَوْنِ اللَّهِ وَ تَوْفِیقِهِ یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْكَ قَالَ كُنْتُ أَنَا وَ مُحَمَّدٌ نُوراً وَاحِداً مِنْ نُورِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَمَرَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ذَلِكَ النُّورَ أَنْ یُشَقَّ فَقَالَ لِلنِّصْفِ كُنْ مُحَمَّداً وَ قَالَ لِلنِّصْفِ كُنْ عَلِیّاً فَمِنْهَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص): «عَلِیٌّ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ عَلِیٍّ وَ لَا یُؤَدِّی عَنِّی إِلَّا عَلِیٌّ»».
اول ما محمّد و وسط ما محمّد و آخر ما محمّد نام دارد هركس معرفت مرا كامل داشته باشد او بر دین قیم و استوار است چنانچه در این آیه می‌فرماید: «وَ ذلِكَ دِینُ الْقَیِّمَةِ» این مطلب را به كمك و توفیق خدا توضیح مى دهم.
اینك می‌گویم سلمان و اباذر! من و محمّد یك نور از نور خداوند بودیم خداوند دستور داد به آن نور كه دو قسمت شود به نیمى از آن فرمود محمّد باش و به نیم دیگر فرمود على باش به همین جهت پیامبر اكرم(ص) فرموده است على از من و من از على هستم و کسی این كار را از طرف من ادا نمی‌کند مگر على.
«وَ قَدْ وَجَّهَ أَبَا بَكْرٍ بِبَرَاءَةَ إِلَى مَكَّةَ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ(ع) فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ! قَالَ لَبَّیْكَ: قَالَ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُكَ أَنْ تُؤَدِّیَهَا أَنْتَ أَوْ رَجُلٌ عَنْكَ، فَوَجَّهَنِی فِی اسْتِرْدَادِ أَبِی بَكْرٍ فَرَدَدْتُهُ فَوَجَدَ فِی نَفْسِهِ وَ قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ نَزَلَ فِیَّ الْقُرْآنُ قَالَ لَا وَ لَكِنْ لَا یُؤَدِّی إِلَّا أَنَا أَوْ عَلِیٌّ.
یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ. قَالَ(ع) مَنْ لَا یَصْلُحُ لِحَمْلِ صَحِیفَةٍ یُؤَدِّیهَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) كَیْفَ یَصْلُحُ لِلْإِمَامَةِ؟
یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! فَأَنَا وَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) كُنَّا نُوراً وَاحِداً صَارَ رَسُولَ اللَّهِ(ص) مُحَمَّدٌ الْمُصْطَفَى وَ صِرْتُ أَنَا وَصِیَّهُ الْمُرْتَضَى وَ صَارَ مُحَمَّدٌ النَّاطِقَ وَ صِرْتُ أَنَا الصَّامِتَ وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ فِی كُلِّ عَصْرٍ مِنَ الْأَعْصَارِ أَنْ یَكُونَ فِیهِ نَاطِقٌ وَ صَامِتٌ. یَا سَلْمَانُ صَارَ مُحَمَّدٌ الْمُنْذِرَ وَ صِرْتُ أَنَا الْهَادِیَ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ»،(8) فَرَسُولُ اللَّهِ(ص) الْمُنْذِرُ وَ أَنَا الْهَادِی، «اللَّهُ یَعْلَمُ ما تَحْمِلُ كُلُّ أُنْثى وَ ما تَغِیضُ الْأَرْحامُ وَ ما تَزْدادُ وَ كُلُّ شَیْ ءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الْكَبِیرُ الْمُتَعالِ سَواءٌ مِنْكُمْ مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَ مَنْ جَهَرَ بِهِ وَ مَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّیْلِ وَ سارِبٌ بِالنَّهارِ لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ»».(9)
ابا بكر را با سوره برائت به مكه فرستاد، جبرئیل نازل شد گفت؛ اى محمّد! خداوند می‌فرماید باید این كار را تو انجام دهى یا مردى از خودت، آنگاه مرا فرستاد تا از ابا بكر بگیرم، از او گرفتم اما او ناراحت شد. از پیامبر اكرم پرسید آیا در این مورد آیه قرآن در باره من نازل شده فرمود نه ولى نباید این كار را انجام دهد مگر من یا على. سلمان، اباذر! اینك فكر كنید كسى كه صلاحیت نداشته باشد چند آیه را از جانب پیامبر به مردم برساند، چگونه صلاحیت براى امامت دارد؟ من و پیامبر یك نور بودیم او محمّد مصطفى گردید و من وصى او علىّ مرتضى شدم. محمّد ناطق شد و من ساكت، باید در هر زمان ناطق و صامتى باشد، سلمان! محمّد منذر است و من هادى. این است معنى آیه «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ»، پیامبر اكرم منذر است و من هادى. «خدا مى داند آنچه را كه هر ماده اى [در رحم] بار مى گیرد و [نیز] آنچه را كه رحم‌ها مى كاهند و آنچه را مى افزایند و هر چیزى نزد او اندازه اى دارد * داناى نهان و آشكار [و] بزرگ بلندمرتبه است * [براى او] یكسان است كسى از شما سخن [خود] را نهان كند و كسى كه آن را فاش گرداند و كسى كه خویشتن را به شب پنهان دارد و در روز آشكارا حركت كند * براى او فرشتگانى است كه پى در پى او را به فرمان خدا از پیش رو و از پشت سرش پاسدارى مى كنند ...».
«قَالَ فَضَرَبَ(ع) بِیَدِهِ عَلَى أُخْرَى وَ قَالَ صَارَ مُحَمَّدٌ صَاحِبَ الْجَمْعِ وَ صِرْتُ أَنَا صَاحِبَ النَّشْرِ، وَ صَارَ مُحَمَّدٌ صَاحِبَ الْجَنَّةِ وَ صِرْتُ أَنَا صَاحِبَ النَّارِ، أَقُولُ لَهَا خُذِی هَذَا وَ ذَرِی هَذَا، وَ صَارَ مُحَمَّدٌ(ص) صَاحِبَ الرَّجْفَةِ وَ صِرْتُ أَنَا صَاحِبَ الْهَدَّةِ وَ أَنَا صَاحِبُ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ، أَلْهَمَنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِلْمَ مَا فِیهِ نَعَمْ.
یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ وَ صَارَ مُحَمَّدٌ «یس وَ الْقُرْآنِ الْحَكِیمِ» وَ صَارَ مُحَمَّدٌ «ن وَ الْقَلَمِ» وَ صَارَ مُحَمَّدٌ «طه ما أَنْزَلْنا عَلَیْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى» وَ صَارَ مُحَمَّدٌ صَاحِبَ الدَّلَالَاتِ وَ صِرْتُ أَنَا صَاحِبَ الْمُعْجِزَاتِ وَ الْآیَاتِ، وَ صَارَ مُحَمَّدٌ خَاتَمَ النَّبِیِّینَ وَ صِرْتُ أَنَا خَاتَمَ الْوَصِیِّینَ، وَ أَنَا «الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ» وَ أَنَا «النَّبَأُ الْعَظِیمُ الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ»، وَ لَا أَحَدٌ اخْتَلَفَ إِلَّا فِی وَلَایَتِی، وَ صَارَ مُحَمَّدٌ صَاحِبَ الدَّعْوَةِ وَ صِرْتُ أَنَا صَاحِبَ السَّیْفِ، وَ صَارَ مُحَمَّدٌ نَبِیّاً مُرْسَلًا وَ صِرْتُ أَنَا صَاحِبَ أَمْرِ النَّبِیِّ(ص) قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ»(10) وَ هُوَ رُوحُ اللَّهِ لَا یُعْطِیهِ وَ لَا یُلْقِی هَذَا الرُّوحَ إِلَّا عَلَى مَلَكٍ مُقَرَّبٍ أَوْ نَبِیٍّ مُرْسَلٍ أَوْ وَصِیٍّ مُنْتَجَبٍ، فَمَنْ أَعْطَاهُ اللَّهُ هَذَا الرُّوحَ فَقَدْ أَبَانَهُ مِنَ النَّاسِ وَ فَوَّضَ إِلَیْهِ الْقُدْرَةَ وَ أَحْیَا الْمَوْتَى وَ عَلِمَ بِمَا كَانَ وَ مَا یَكُونُ وَ سَارَ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَى الْمَغْرِبِ وَ مِنَ الْمَغْرِبِ إِلَى الْمَشْرِقِ فِی لَحْظَةِ عَیْنٍ وَ عَلِمَ مَا فِی الضَّمَائِرِ وَ الْقُلُوبِ وَ عَلِمَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ».
در این موقع على(ع) دست خود را بر دست دیگر زده گفت: محمّد(ص) صاحب جمع است و من صاحب نشر، محمّد صاحب بهشت است و من صاحب جهنم، به جنهم می‌گویم این را بگیر و این یك را واگذار. محمّد صاحب مكان و من صاحب ریزش و من صاحب لوح محفوظم كه خدا به من الهام نموده آنچه در لوح است.
آری؛ ای سلمان و ای اباذر! محمّد «یس و قرآن حكیم» است، محمّد «ن و القلم» است و محمّد «طه، ما أَنْزَلْنا عَلَیْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى»، محمّد صاحب دلالات است و من صاحب معجزات و آیات. محمّد خاتم النبیین، و من خاتم الوصیین و صراط مستقیم هستم و من «النَّبَإِ الْعَظِیمِ الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ» هستم، هیچ‌كس اختلاف ندارد مگر در باره ولایت من. محمّد صاحب دعوت و من صاحب شمشیر محمّد پیامبر مرسل، و من صاحب امر پیامبرم، خداوند می‌فرماید: «یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ» او روح الله است كه عطا نمى كند و القا نمى نماید آن روح را مگر بر ملك مقرب یا پیامبر مرسل یا وصىّ برگزیده، به هركس این روح را عنایت كند او را از مردم جدا نموده و به او قدرت تفویض كرده و مرده زنده می‌كند، اطلاع از گذشته و آینده دارد، از مشرق به مغرب و از مغرب به مشرق در یك چشم به‌هم‌زدن می‌رود، از دل‌ها و قلب‌ها خبر دارد و آنچه در آسمان‌ها و زمین است می‌داند.
«یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ وَ صَارَ مُحَمَّدٌ الذِّكْرَ الَّذِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْكُمْ ذِكْراً رَسُولًا یَتْلُوا عَلَیْكُمْ آیاتِ اللَّهِ»(11) إِنِّی أُعْطِیتُ عِلْمَ الْمَنَایَا وَ الْبَلَایَا وَ فَصْلَ الْخِطَابِ وَ اسْتُودِعْتُ عِلْمَ الْقُرْآنِ وَ مَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ مُحَمَّدٌ(ص) أَقَامَ الْحُجَّةَ حُجَّةً لِلنَّاسِ وَ صِرْتُ أَنَا حُجَّةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ اللَّهُ لِی مَا لَمْ یَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ لَا لِنَبِیٍّ مُرْسَلٍ وَ لَا لِمَلَكٍ مُقَرَّبٍ».
ای سلمان و ای اباذر! محمّد(ص) همان ذكرى است كه در قرآن فرموده؛ خداوند به سوی شما ذکری نازل کرد، همان پیامبری که برای شما آیات الهی را دنبال می‌کند. به من علم مرگ و میرها و بلاها و فصل‌الخطاب داده اند و به من علم قرآن و آنچه تا قیامت اتفاق خواهد افتاد واگذارده اند. محمّد(ص) حجت را تعیین نمود تا براى مردم حجت باشد و من حجة‌الله شدم. خداوند به من مقامى عنایت كرده كه براى هیچ یك از گذشتگان و آیندگان چه پیامبر مرسل و چه فرشته مقرب قرار نداده.
«یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ؛ قَالَ(ع): أَنَا الَّذِی حَمَلْتُ نُوحاً فِی السَّفِینَةِ بِأَمْرِ رَبِّی، وَ أَنَا الَّذِی أَخْرَجْتُ یُونُسَ مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ بِإِذْنِ رَبِّی، وَ أَنَا الَّذِی جَاوَزْتُ بِمُوسَى بْنِ عِمْرَانَ الْبَحْرَ بِأَمْرِ رَبِّی، وَ أَنَا الَّذِی أَخْرَجْتُ إِبْرَاهِیمَ مِنَ النَّارِ بِإِذْنِ رَبِّی، وَ أَنَا الَّذِی أَجْرَیْتُ أَنْهَارَهَا وَ فَجَّرْتُ عُیُونَهَا وَ غَرَسْتُ أَشْجَارَهَا بِإِذْنِ رَبِّی، وَ أَنَا عَذَابُ یَوْمِ الظُّلَّةِ، وَ أَنَا الْمُنَادِی مِنْ مَكَانٍ قَرِیبٍ قَدْ سَمِعَهُ الثَّقَلَانِ الْجِنُّ وَ الْإِنْسُ وَ فَهِمَهُ قَوْمٌ إِنِّی لَأَسْمَعُ [لَأُسْمِعُ ] كُلَّ قَوْمٍ الْجَبَّارِینَ وَ الْمُنَافِقِینَ بِلُغَاتِهِمْ، وَ أَنَا الْخَضِرُ عَالِمُ مُوسَى، وَ أَنَا مُعَلِّمُ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ، وَ أَنَا ذُو الْقَرْنَیْنِ، وَ أَنَا قُدْرَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ أَنَا مُحَمَّدٌ وَ مُحَمَّدٌ أَنَا وَ أَنَا مِنْ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدٌ مِنِّی قَالَ اللَّهُ تَعَالَى «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ بَیْنَهُما بَرْزَخٌ لا یَبْغِیانِ»».(12)
ای سلمان و ای اباذر! منم آن‌كس كه به دستور خدا نوح را در كشتى بردم، من یونس را به اجازة خدا از شكم نهنگ خارج كردم، من به اجازة خدا موسى را از دریا گذراندم، من ابراهیم را از آتش نجات دادم به اجازه خدا، من نهرها و چشمه هایش را جارى و درخت‌هایش را به اجازه خدایم كاشتم. من عذاب یوم الظله هستم، من فریاد می‌زنم از مكان نزدیكى كه تمام جن و انس آن را می‌شنوند و گروهى می‌فهمند، من با هرگروهى چه ستمگران و چه منافقین به زبان خودشان صحبت می‌كنم، من آن خضرم كه دانشمند همراه موسى بود، من معلم سلیمان بن داودم، و من ذوالقرنین و قدرت الله ام.
ای سلمان و ای اباذر! من محمّد و محمّد منم، من از محمّدم و محمّد از من است. خداوند در این آیه مى فرمایدآمیخت دو دریای به هم رسیده را، بین آن‌ها فاصله‌ای است که مخلوط نگردد.
«یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ. قَالَ إِنَّ مَیِّتَنَا لَمْ یَمُتْ وَ غَائِبَنَا لَمْ یَغِبْ وَ إِنَّ قَتْلَانَا لَنْ یُقْتَلُوا.
یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْكَ. قَالَ(ع) أَنَا أَمِیرُ كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ مِمَّنْ مَضَى وَ مِمَّنْ بَقِیَ وَ أُیِّدْتُ بِرُوحِ الْعَظَمَةِ وَ إِنَّمَا أَنَا عَبْدٌ مِنْ عَبِیدِ اللَّهِ لَا تُسَمُّونَا أَرْبَاباً وَ قُولُوا فِی فَضْلِنَا مَا شِئْتُمْ فَإِنَّكُمْ لَنْ تَبْلُغُوا مِنْ فَضْلِنَا كُنْهَ مَا جَعَلَهُ اللَّهُ لَنَا وَ لَا مِعْشَارَ الْعُشْرِ لِأَنَّا آیَاتُ اللَّهِ وَ دَلَائِلُهُ وَ حُجَجُ اللَّهِ وَ خُلَفَاؤُهُ وَ أُمَنَاؤُهُ وَ أَئِمَّتُهُ وَ وَجْهُ اللَّهِ وَ عَیْنُ اللَّهِ وَ لِسَانُ اللَّهِ بِنَا یُعَذِّبُ اللَّهُ عِبَادَهُ وَ بِنَا یُثِیبُ وَ مِنْ بَیْنِ خَلْقِهِ طَهَّرَنَا وَ اخْتَارَنَا وَ اصْطَفَانَا وَ لَوْ قَالَ قَائِلٌ لِمَ وَ كَیْفَ وَ فِیمَ لَكَفَرَ وَ أَشْرَكَ لِأَنَّهُ لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْأَلُونَ».
ای سلمان و ای اباذر! مرده ما نمرده و غائب ما دور نشده و كشته هاى ما هرگز كشته نشده اند.
ای سلمان و ای اباذر! من امیر هر مرد و زن مؤمنم، چه گذشتگان و چه آیندگان. مرا با روح عظمت تائید كرده اند، من یكى از بندگان خدایم مبادا ما را خدا بنامید، در باره فضل ما هر چه مایلید بگوئید، به كُنه فضل ما نخواهید رسید و حتّى مقدارى از یك دهم آن را نمی‌توانید بیان كنید. چون ما آیات و دلائل خدائیم و حجت و خلیفه و امین و امام و وجه الله و عین الله و لسان الله هستیم. به وسیله ما بندگان خدا عذاب می‌شوند و به وسیله ما پاداش داده می‌شوند، ما را از میان بندگان خود پاك نموده و انتخاب كرده و برگزیده، اگر كسى بگوید به چه جهت و چگونه هستند و در كجایند كه چنین شده اند، كافر و مشرك مى شود.زیرا خداوند از آن چه می کند مورد باز جواست قرار نمی گیرد ولی مردم مورد باز خواست قرار می گیرند.
«یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْكَ. قَالَ(ع): مَنْ آمَنَ بِمَا قُلْتُ وَ صَدَّقَ بِمَا بَیَّنْتُ وَ فَسَّرْتُ وَ شَرَحْتُ وَ أَوْضَحْتُ وَ نَوَّرْتُ وَ بَرْهَنْتُ فَهُوَ مُؤْمِنٌ مُمْتَحَنٌ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ وَ شَرَحَ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ وَ هُوَ عَارِفٌ مُسْتَبْصِرٌ قَدِ انْتَهَى وَ بَلَغَ وَ كَمَلَ وَ مَنْ شَكَّ وَ عَنَدَ وَ جَحَدَ وَ وَقَفَ وَ تَحَیَّرَ وَ ارْتَابَ فَهُوَ مُقَصِّرٌ وَ نَاصِبٌ».
ای سلمان و ای اباذر! آنچه بیان كردم و تفسیر نمودم و شرح دادم و روشن كردم و استدلال نمودم نیابد آن را مگر مؤمنى كه آزمایش شده قلبش براى ایمان، و سینه اش وسعت یافته براى اسلام، او عارف روشن‌بین است كه به هدف رسیده و كامل‌شده و هركس شك نماید و دشمنى ورزد و منكر شود و متحیر باشد و تردید نماید او مقصر و ناصبى است.
«یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْكَ قَالَ (ع) أَنَا أُحْیِی وَ أُمِیتُ بِإِذْنِ رَبِّی وَ أَنَا أُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَ مَا تَدَّخِرُونَ فِی بُیُوتِكُمْ بِإِذْنِ رَبِّی وَ أَنَا عَالِمٌ بِضَمَائِرِ قُلُوبِكُمْ وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ أَوْلَادِی(ع) یَعْلَمُونَ وَ یَفْعَلُونَ هَذَا إِذَا أَحَبُّوا وَ أَرَادُوا لِأَنَّا كُلَّنَا وَاحِدٌ أَوَّلُنَا مُحَمَّدٌ وَ آخِرُنَا مُحَمَّدٌ وَ أَوْسَطُنَا مُحَمَّدٌ وَ كُلُّنَا مُحَمَّدٌ».
ای سلمان و ای اباذر! من به اجازه خدا زنده مى كنم و مى میرانم، من به اذن خدا به شما خبر می‌دهم چه می‌خورید و چه ذخیره در خانه هاى خود كرده اید، من از دل‌هاى شما مطلعم و ائمه از اولادم نیز همین كارها را می‌كنند و این نوع اطلاعات را دارند، هر وقت بخواهند و اراده كنند. چون ما همه یكى هستیم اول ما محمّد آخر ما محمّد و وسط ما محمّد است، همه ما محمّدیم.
«فَلَا تَفَرَّقُوا بَیْنَنَا وَ نَحْنُ إِذَا شِئْنَا شَاءَ اللَّهُ وَ إِذَا كَرِهْنَا كَرِهَ اللَّهُ الْوَیْلُ كُلُّ الْوَیْلِ لِمَنْ أَنْكَرَ فَضْلَنَا وَ خُصُوصِیَّتَنَا وَ مَا أَعْطَانَا اللَّهُ رَبُّنَا لِأَنَّ مَنْ أَنْكَرَ شَیْئاً مِمَّا أَعْطَانَا اللَّهُ فَقَدْ أَنْكَرَ قُدْرَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَشِیَّتَهُ فِینَا».
بین ما جدائى نیاندازید، ما وقتى بخواهیم خدا می‌خواهد، وقتى نخواهیم خدا نمی‌خواهد، واى و صد واى بر كسى كه منكر فضل و امتیازات و الطافى باشد كه خدا به ما عنایت كرده. زیرا هركسى منكر یكى از چیزهائى باشد كه خدا به ما عنایت كرده منكر قدرت خدا و مشیّت اوست در باره ما.
«یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! قَالَا لَبَّیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْكَ. قَالَ(ع): لَقَدْ أَعْطَانَا اللَّهُ رَبُّنَا مَا هُوَ أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ وَ أَعْلَى وَ أَكْبَرُ مِنْ هَذَا كُلِّهِ قُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا الَّذِی أَعْطَاكُمْ مَا هُوَ أَعْظَمُ وَ أَجَلُّ مِنْ هَذَا كُلِّهِ؟ قَالَ: قَدْ أَعْطَانَا رَبُّنَا عَزَّ وَ جَلَّ عِلْمَنَا لِلِاسْمِ الْأَعْظَمِ الَّذِی لَوْ شِئْنَا خَرَقَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ الْجَنَّةُ وَ النَّارُ وَ نَعْرُجُ بِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ نَهْبِطُ بِهِ الْأَرْضَ وَ نَغْرُبُ وَ نَشْرُقُ وَ نَنْتَهِی بِهِ إِلَى الْعَرْشِ فَنَجْلِسُ عَلَیْهِ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یُطِیعُنَا كُلُّ شَیْ ءٍ حَتَّى السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبَالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ الْبِحَارُ وَ الْجَنَّةُ وَ النَّارُ أَعْطَانَا اللَّهُ ذَلِكَ كُلَّهُ بِالِاسْمِ الْأَعْظَمِ الَّذِی عَلَّمَنَا وَ خَصَّنَا بِهِ وَ مَعَ هَذَا كُلِّهِ نَأْكُلُ وَ نَشْرَبُ وَ نَمْشِی فِی الْأَسْوَاقِ وَ نَعْمَلُ هَذِهِ الْأَشْیَاءَ بِأَمْرِ رَبِّنَا وَ نَحْنُ عِبَادُ اللَّهِ الْمُكْرَمُونَ الَّذِینَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ».
ای سلمان و ای اباذر! خدا به ما چیزهائى داده كه بزرگتر و عظیم تر و عالى تر از همه این‌ها است.پرسیدیم چه چیز به شما داده كه بهتر از همه این‌ها است؟ فرمود: ما را مطلع از اسم اعظم نموده كه اگر بخواهیم آسمان‌ها و زمین و بهشت و جهنم را از جاى بركنیم به آسمان ببریم و به زمین بزنیم. به مغرب و مشرق می‌رویم و منتهى به عرش می‌شویم، در آنجا مى نشینیم در مقابل خدا و همه چیز مطیع ما هستند، حتّى آسمان‌ها و زمین و شمس و قمر و ستارگان و كوه‌ها و درخت ها و جنبندگان و دریاها و بهشت و جهنم. این مقام را خداوند به‌واسطه اسم اعظم كه عنایت نموده بخشیده. با تمام این امتیازات، ما غذا می‌خوریم و در بازارها راه می‌رویم و این كارها را به امر خدا انجام می‌دهیم ما بندگان گرامى خدا هستیم كه اظهار نظر در مقابل او نداریم و به دستورش عمل می‌كنیم.
«وَ جَعَلَنَا مَعْصُومِینَ مُطَهَّرِینَ وَ فَضَّلَنَا عَلَى كَثِیرٍ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ فَنَحْنُ نَقُولُ «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ» وَ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذابِ عَلَى الْكافِرِینَ أَعْنِی الْجَاحِدِینَ بِكُلِّ مَا أَعْطَانَا اللَّهُ مِنَ الْفَضْلِ وَ الْإِحْسَانِ».
ما را معصوم و پاك قرار داده و برترى بخشیده بر بسیارى از بندگان مؤمنش ما می‌گوئیم؛ خدا را ستایش كه ما را به این مقام هدایت نموده كه اگر او راهنماى ما نبود راه به این مقام نمى یافتیم. و ثابت است عذاب بر كافران كه منظور منكران الطاف خدا به ما هستند.
«یَا سَلْمَانُ وَ یَا جُنْدَبُ! فَهَذَا مَعْرِفَتِی بِالنُّورَانِیَّةِ فَتَمَسَّكْ بِهَا رَاشِداً فَإِنَّهُ لَا یَبْلُغُ أَحَدٌ مِنْ شِیعَتِنَا حَدَّ الِاسْتِبْصَارِ حَتَّى یَعْرِفَنِی بِالنُّورَانِیَّةِ فَإِذَا عَرَفَنِی بِهَا كَانَ مُسْتَبْصِراً بَالِغاً كَامِلًا قَدْ خَاضَ بَحْراً مِنَ الْعِلْمِ وَ ارْتَقَى دَرَجَةً مِنَ الْفَضْلِ وَ اطَّلَعَ عَلَى سِرٍّ مِنْ سِرِّ اللَّهِ وَ مَكْنُونِ خَزَائِنِهِ».(13) (14)
ای سلمان و ای اباذر! این است معرفت به من به طریق نورانی، وقتى مرا با این مقام كسى شناخت بصیر و به هدف رسیده كامل است، در دریاى علم فرو رفته و به مقام فضل رسیده و مطلع بر سرّى از اسرار و گنجینه علوم خدا شده است.
مقدمه
باسمه تعالی
1- کتاب پیش روی شما سلسله مباحثی است که در صدد است «جایگاه حقیقت نوری امام در هستی» را تبیین کند، تا نظرها را متوجه حقیقت بزرگی بنماید که خداوند برای بشریت اراده کرده است. این کتاب به جایگاه قدسی امام نظر دارد، جایگاهی که امام از آن جایگاه، انسان‌ها و جامعه را مدیریت می‌کند، آن‌هم مدیریتی که تکوین و تشریع در آن هماهنگ است و اعتباریاتش ریشه در حقایق دارد.
2- باید به‌خوبی روشن شود که «خداشناسی واقعی» وقتی محقق می‌شود که انسان‌ها بتوانند در آینه‌ی تمام‌نمای جمال انسان‌های کامل، با «الله» مأنوس شوند و این موضوع ابتدا در کتاب «مبانی نظری و عملی حبّ اهل بیت(» مورد بحث قرار گرفت و در این سلسله مباحث سعی شده با وسعت بیشتری مورد مداقّه قرار گیرد.
3- روایت مربوط به حقیقت نوری اهل‌البیت( طوری است که نمی‌توان با هر عقلی با آن روبه‌رو شد و لذا یا عده‌ای از کنار آن می‌گذرند و یا خیلی سطحی با آن برخورد می‌کنند و در نتیجه بشریت از معارف و رازهای بزرگی محروم می‌شود. در این سلسله مباحث سعی شده حداقل عظمت موضوع تبیین گردد و به معارف عالیه‌ای که توجه به این روایات در پی دارد توجه شود.
4- مباحث در سه جلد تنظیم شده و بهتر است به ترتیبی که تنظیم شده، یعنی ابتدا کتاب «حقیقت نوری اهل البیت(ع)»، سپس کتاب «امام و مقام تعلیم به ملائکه» و پس از آن کتاب «امام و امامت در تکوین و تشریع» مطالعه گردد. در عین حال هرکدام می‌تواند جداگانه مورد مطالعه قرار گیرد زیرا هرکدام از مباحث به روایت یا روایات خاصی نظر دارد که وجهی از حقیقت آسمانی مقام امام را مطرح می‌کند و سعی شده تا با دقت بر روی روایات مورد بحث، نکات ظریفی از موضوع امامت در هستی تبیین گردد و در نتیجه إن‌شاءالله سؤالات اساسی عزیزان در این موضوع جواب داده شود.
امید است خوانندگان محترم با توجه به نکته‌ی اخیر یعنی کسب معارف عالیه‌ای که قواعد عالم قدس را تبیین می‌کند، با کتاب‌ها مأنوس گردند و بیش از پیش تصوری صحیح از تمدن اسلامی به معنای واقعی آن که مقدمه‌ی ظهور حاکمیت امام معصوم(عج) و اتحاد عالَم تکوین با عالَم تشریع است به‌دست آورند.
گروه فرهنگی المیزان
مقدمه‌ی مؤلف
باسمه تعالی
1ـ امامت، در اعتقاد شیعه رویکردی است به حقیقتی آسمانی که در صدد است تمدن زمینی را مطابق نظم آسمانی بسازد و امام شیعیان آن‌چنان حضوری در عالم هستی دارد که نه تنها چنین امری را ممکن می‌سازد بلکه آن را ضروری می‌داند، زیرا موجب شکوفایی سرمایه‌ی درونی افراد امت می‌شود تا جایی که شخصیت افراد انعکاسی از شخصیت امام خود می‌گردد.
2ـ چشم برداشتن از نقش حضور تکوینی واسطه‌ی فیض عالم بر امور تشریعی بشری، فاجعه‌ی بزرگی است که هنوز بشر به آن فاجعه واقف نشده و به همین جهت راز شکست‌های خود را در جای دیگری جستجو می‌کند. در حالی‌که بعد از شکست مارکسیسیم و لیبرالیسم زمان آن فرا رسیده تا به کمک سخنانی که امامان شیعه در راستای امر امامت فرموده‌اند، بشریت متذکر راز شکست‌هایش بشود.
3ـ بشریت در طول تاریخ نسبت به مدیریت صحیحِ جامعه‌ی خود ناکام مانده و علت آن ناکامی غفلتی است که از توانایی خدادادی انبیاء و امامان دارد و فکر کرده بدون آن‌ها می‌تواند امور جامعه را بگذراند. در حالی که باید بشر به این شعور برسد که «همان خدایی که برای او شریعت آورده مدیرانی نیز برای امور اجتماع پرورانده است تا مطابق شریعت الهی بشریت را جلو ببرند» و انسان‌ها به واقع در دو امر مهم نبوت و امامت به خود واگذاشته نشده‌اند.
4ـ آنچه باید در روایات مربوط به امامت دنبال شود، توجه به جهت باطنی مقام اهل بیت(ع) است. بسیار فرق است که با این نوع روایات به‌طور سطحی برخورد شود یا این‌که سعی کنیم از همان سطح عالی که روایات مطرح شده به آن‌ها توجه شود. یعنی به جای آن‌که مطلب را آن قدر پایین بیاوریم که چیزی از آن نماند، دستمان را به آن بدهیم و بالا برویم تا حقیقت جدیدی از معارف الهی بر قلب ما منکشف شود و لازمه‌ی چنین برخوردی همت مضاعف است.
5 ـ نظر به وسعتِ حضور امامان در هستی نه تنها عامل نمایش راه گسترده‌‌ای است که انسان‌ها می‌توانند طی کنند بلکه موجب می‌شود تا روشن شود امامان از چه افقی بشریت را هدایت می‌نمایند و چرا شیعه معتقد است مقام هدایت‌گری امامان فوق مرگ آن‌ها همواره فعّال است و در هیچ حالی از صحنه‌ی زندگی بشر خارج نیست.
6 ـ خداشناسی واقعی وقتی محقق می‌شود که انسان‌ها بتوانند در آینه‌ی تمام نمای جمال انسان‌های کامل با «الله» مأنوس شوند و راه‌یافتن به چنین نگاهی را با نظر به آیات تامّه‌ی الهی پیدا کنند وگرنه در بیراهه‌ها به دنبال خدا می‌گردیم و همچون وَهّابی‌ها با خدای ذهنی و انتزاعی زندگی می‌کنیم که هیچ‌گونه تجلی بر قلب ما نخواهد داشت.
7 ـ شیطان نتوانست در جمال خلیفة‌الله، اسماء الهی را بنگرد و از آن طریق در تجلیات جامع اسماء، به خدا سجده کند، بهانه آورد که می‌خواهد فقط به خدا سجده نماید ولی از درگاه انس با خدا محروم شد. هرکس با نظر به خود نتواند وَجه الله را در جمال امامان معصوم(ع) بیابد، راه شیطان را طی خواهد کرد و حقیقتاً از انس با خدا محروم خواهد شد. آری؛ وقتی راز رجیم‌بودن شیطان معلوم شود، راه ارتباط با خلیفه‌ی الهی نمایان می‌گردد.
8 ـ مدیریت جامعه بر اساس فرهنگ امامت موجب می‌شود تا ذهن افرادِ جامعه گرفتار انواع نظریه‌ها و سلیقه‌ها که عامل غفلت از یگانگی در مقصد و مقصود می‌باشد، نگردد.
9ـ وقتی فهمیدیم امام، امینی رفیق و پدری شفیق و ناصحی مشفق است، می‌فهمیم خداوند برای سرپرستی بشریت هدیه‌ی بزرگی را تدارک دیده تا شرایط عالی‌ترین شکل زندگی در زمین فراهم گردد.
10ـ در صورتی مدیران با جان انسان‌ها دم سازند که از غیر خدا مستغنی باشند و با انسِ کامل با خداوند خدمت به مردم را ادامه‌ی عشق‌بازی با خدا بدانند و در آن صورت اگر سنگ جفایی از طرف مردم به آن‌ها برسد از آن‌جایی که جهان را منور به دوست می‌بینند، می‌دانند باید از سر رحمت از بی‌وفایی‌ها بگذرند و دل‌خوش باشند به دولتی که راه آسمان را به سوی بشر گشوده است.
11ـ مدیریت و هدایت جهان بشری با فرهنگ امامت، ریشه در نوری دارد که از خداوند جدا شده، قسمتی از آن، نور محمد(ص) گشت و قسمت دیگر آن، نور علی(ع) شد و هدایت‌گری همه‌ی انبیاء و اولیاء ریشه در این دو نور دارد و هر جا تاریخِ بشریت از این دو نور جدا شد، گرفتار ظلمات مدیران زمینی گشت. این است که نباید یک لحظه از مدیریت قدسی امام معصوم چشم برداشت که در آن صورت ظلمات را غلیظ‌تر کرده‌ایم و از سعادت خود دور خواهیم گشت و شب ظلمانی ما به صبح نمی‌انجامد.
12ـ حضرت مولی الموحدین(ع) به ما از حقیقت نوری خود خبر می‌دهند و این‌که اگر کسی حقیقت‌خواه شد، حتماً نور آن حضرت را تصدیق می‌کند و از آن بهره‌مند می‌گردد. و این نوشتار خود را مسئول می‌داند تا در رابطه با آن مقام با خوانندگان سخن بگوید و باید متوجه بود که رسیدن به درجه‌ای که مقام نوری اهل بیت(ع) در آن تصدیق شود، غیر از معرفتی است که روش‌های کلامی در صدد ارائه‌ی آن هستند تا حقانیت ائمه(ع) را برای مخالفان ثابت کنند که در جای خود کار پسندیده‌ای است، ولی فراموش نکنیم امام شناسی راه دیگری است و مقصد دیگری را دنبال می‌کند.
13ـ آنچه در این کتاب مورد توجه قرار می‌گیرد، تأکید بر این موضوع است که امامت یک حقیقت نفس الامری است در عالم وجود و نه یک حادثه‌ی تاریخی، و به جهت حقیقت نفس الامری آن است که زندگی یک ملت را معنی می‌بخشد و در راستای توجه به چنین جایگاهی برای امامت، گفته می‌شود «غفلت از سرمایه‌ی امامتِ آسمانی، غفلت از اسلام است».
14- تأکید بر مقام غیبی رسول خدا(ص) و ائمه‌ی هدی(ع) که توسط رسول خدا(ص) و سایر ائمه(ع) صورت می‌گیرد به جهت آن است که اسرار بلند عالم غیب بر ما گشوده شود و متوجه جهان یگانه‌ای باشیم که در مدیریت آن، روح‌های بلندمرتبه‌ای نقش دارند و می‌توان به مدد آن‌ها عالی‌ترین شکل زندگی را برای خود رقم زد تا برکات زمین و آسمان به عالی‌ترین شکل آن بروز کنند.
15- تأکید بر مقام نوری اهل‌البیت(ع) موجب می‌شود تا جامعه از سطحی‌نگری رهایی یابد و حیطه‌ی اندیشه‌ی خود را عالَم قدس و معنویت قرار دهد، عالمی که همسنخی کاملی با حقیقت انسان و یا نفس ناطقه‌ی او دارد و متذکر مراتب وجودی نفس ناطقه‌ی اوست، و موجب رفع حجاب بین انسان و عالم معنا می‌گردد.
16- در کتاب به این موضوع پرداخته می‌شود که رسول خدا(ص) به علی(ع) می‌فرمایند: «إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَخُدَّامُنَا وَ خُدَّامُ مُحِبِّینَا»(15) ملائکه در خدمت ما و در خدمت محبین ما هستند. با این جمله راز بزرگی را آشکار می‌نمایند و قاعده‌ی مهمی از قواعد عالم معنا را می‌گشایند تا روشن شود تفاوت مظاهر اسماء جامع الهی - یعنی انسان‌هایی که نظر به انسان کامل دارند - با مظاهر بعضی از اسماء الهی - یعنی ملائکه - چه اندازه است و چرا ممکن است بعضی از افرادی که به ظاهر کرامت‌هایی دارند به شیطان نزدیک باشند.
17- گفته شده مقام اهل‌البیت(ع) مرز بین امکان و وجوب است، تا از این طریق شئونات عالم الوهیت از یک طرف و شئونات انسان کامل از طرف دیگر تبیین شود و افقی که انسان می‌تواند به سوی آن سلوک نماید معلوم گردد و روشن شود چگونه ایمان به ولایت انسان‌های کامل، دنیایی از شور و شعفِ بندگی را به همراه دارد.
18- نتیجه‌ی عدم آگاهی از ساختار سلسله مراتب طولی جهان هستی، همین زندگی است که بشر امروز با آن روبه‌روست، در حالی‌که آگاهی از سلسله مراتب طولی عالم هستی که انسان کامل به عنوان واسطه‌ی فیض در رأس آن قرار دارد، ما را به دنیایی دیگر رهنمون می‌شود که به جای اهدافی کوتاه‌بینانه و سلطه بر عالم و آدم متوجه سلطه بر نفس امّاره می‌شویم و گرفتار اموری که ربطی به هدف حیاتمان ندارد، نخواهیم شد.
19- در جامعه‌ای که نظرها به مدیریت امام معصوم یعنی واسطه‌ی فیض الهی معطوف شده و پای ارادت به او در میان است، رابطه‌ی نفس ناطقه‌ی انسان با نور امام معصوم، رابطه‌ی نوری خواهد بود و انسان تحت تأثیر آن نور برتر قرار می‌گیرد و مرتبه‌ی وجود‌ی‌اش شدیدتر می‌شود و این است معنی منورشدن به نور عصمت امام که برای طالبان ولایت ائمه(ع) محقق می‌گردد و در آن راستا قدم‌های نفس ناطقه در مسیر بالفعل‌شدن فطرت شروع می‌شود.
20- در تفکیک بین مقام نبوت و امامت در پیامبران ابراهیمی(ع)، متوجه می‌شویم امامت، با ختم نبوت به عنوان یک ضرورتِ تاریخی و مقامی که بر ملکوت اشیاء احاطه دارد، ادامه می‌یابد و در کنار تبیین و اجرای شریعت، تصرفات تکوینی مقام امامت همچنان نیاز بشریت است تا جهانِ بشری بدون روح نباشد.
امید است با دقت کامل در سلسله مباحثی که نظر به جایگاه نوری و اشراقی امام دارد بتوانید از برکات امامت که عهد الهی است با بندگانی خاص، بهره‌مند گردید و از نفس امّاره آزاد و به نفس مطمئنه که نمونه‌ی عینی آن امامان معصوم‌اند، نایل گردید که گفت:
ما کشته‌ی نفسیم و بسا وقت برآید
از ما به قیامت که چرا نفس نکشتیم
طاهرزاده