تأثیر صلوات خدا بر رسول خدا(ص)
علامه طباطبایی(ره) در ذیل آیه 43 و 56 سوره احزاب می‌فرمایند:
«معنای جامع کلمه «صلوة» - به طوری که از موارد استعمال آن فهمیده می‌شود- انعطاف است، چیزی که هست این معنای جامع به خاطر اختلاف مواردی که به آن نسبت داده می‌شود مختلف می‌شود، به همین جهت بعضی گفته‌اند: «صلوات از خدا به معنای رحمت و از ملائکه به معنای استغفار و از مردم دعا است».(5) «صلوة» در اصل به معنای انعطاف بوده، و صلوات خدا بر پیامبر به معنای انعطاف او به وی است به وسیلة رحمتش، البته انعطافی مطلق، چون در آیه شریفه صلوات را مقید به قیدی نکرده و همچنین صلاة ملائکه او به آن جناب، انعطاف ایشان است بر وی، به این‌که او را تزکیه نموده و برایش استغفار کنند، و صلاة مؤمنین بر او انعطاف ایشان است به وسیلة درخواست رحمت برای او.
این‌که قبل از امر به مؤمنین که بر او صلوات بفرستید، نخست صلوات خود و ملائکه خود را ذکر کرد، دلالتی است بر این‌که صلوات مؤمنین بر آن جناب به پیروی خدای سبحان و متابعت ملائکه اوست و این‌که کاری نکنند که موجب اذیت آن حضرت شود.(6)
در راستای نقش صلوات خداوند بر پیامبر(ص) و بر مؤمنین، قرآن می‌فرماید:
«هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِیُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیمًا»؛(7)
خداوند و ملائکه بر شما درود می‌فرستد تا شما را از ظلمات به سوی نور خارج کند و او نسبت به مؤمنین در نهایت لطف و رحمت است.
چنانچه ملاحظه می‌فرمایید صلوات از ناحیة خدای سبحان کرامت و برای نورانی‌کردن و رهانیدن از تیرگی و ظلمت است. البته این صلوات نسبت به پیامبر(ص) و اهل بیت او(ع) که در مقام عصمت هستند عامل دفع و منع هجوم ظلمت به ساحت ایشان است و موجب می‌شود که در مقام عصمت خود پایدار بمانند، ولی نسبت به دیگران عامل رفع و زدودن تیرگی‌های موجود در شخصیت آن‌هاست. با توجه به آیه فوق که نشان می‌دهد صلوات خداوند و ملائکه موجب خروج مؤمنان از ظلمات به سوی نور است، روشن می‌شود که وقتی خداوند می‌فرماید: «...وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ، الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعونَ، أُولَئِكَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ»؛(8) به صابران بشارت ده، آن‌هایی که چون مصیبتی به آن‌ها برسد، می‌گویند: ما از خداییم و به سوی او بر می‌گردیم، بر آنان صلوات و رحمت از طرف پروردگارشان است و آن‌ها هدایت شده‌اند.
چنانچه ملاحظه می‌فرمایید صلوات خدا بر صابران نیز نازل می‌شود و در نتیجه نورانی و نورانی‌تر خواهند شد.
برکات صلوات رسول خدا(ص) بر مؤمنین
در اثر صلوات الهی بر رسول خدا(ص) و بهره‌مندی‌های خاصی که در اثر این صلوات برای رسول خدا(ص) پیش می‌آید، آن حضرت خود منشأ صلوات برای دیگران می‌شوند و عامل خروج آن‌ها از ظلمات به سوی نور خواهند شد. در همین رابطه قرآن می‌فرماید:
«وَمِنَ الأَعْرَابِ مَن یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَیَتَّخِذُ مَا یُنفِقُ قُرُبَاتٍ عِندَ اللّهِ وَصَلَوَاتِ الرَّسُولِ أَلا إِنَّهَا قُرْبَةٌ لَّهُمْ سَیُدْخِلُهُمُ اللّهُ فِی رَحْمَتِهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رًحیم»(9)
از اعراب بادیه‌نشین آن‌هایی که به خدا و روز قیامت ایمان آورده‌اند و با انفاق خود قرب الهی و صلوات رسول خدا(ص) را به دست می‌آورند، بدانید كه این انفاق مایه تقرب آنان است، به زودی خدا ایشان را در جوار رحمت خویش درآورد كه خدا آمرزنده مهربان است
نقش صلوات رسول الله(ص) بر مؤمنان ایجاد آرامش نفس و سکینه است. چنانچه خداوند می‌فرماید: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّیهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلاَتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ»؛(10) ای پیامبر از اموال آن‌ها صدقة مربوطه را اخذ کن و از این طریق آن‌ها را از آلودگی‌ها پاک گردان، و بر آن‌ها صلوات بفرست زیرا که صلوات تو عامل آرامش است برای آن‌ها و خدا سمیع و علیم است.
صلوات؛ عامل بقای الهامات معنوی
یكی از عرفا می‌فرماید:
«بنده بذاته فقیر است، باید همیشه آرامش و سلام طلب كند، و اگر آرامش و سلام طلب كند، سیر الهامات غیبی در جان او پایدار می‌ماند و احوالات معنوی در جانش مستقر می‌شود و دیگر آن الهامات گاهی نمی‌آید و گاهی برود. حال اگر انسان از طریق تبعیت از دستورات رسول خدا(ص) نسبت به قلب رسول خدا(ص) به مقام تسلیم رسید، مقام استقرار و تمکّنِ الهامات الهیه نصیب او می‌شود و این با صلوات بر پیامبر(ص) حاصل می‌گردد و در این حال چون قطب جانش نظر به جان رسول خدا(ص) دارد، دیگر الهامات معنوی چون برق لامع ناپدید نمی‌شود، بلكه در نفس انسانِ ذاکرِ صلوات پایدار می‌ماند. به طوری که دیگر مانعی بین او و حقایق عالم قدس نخواهد بود.»