چهارم) روش‌های ویژه‌ی تربیتی
1. روش عمومی
2. روش خاص تربیت کودکان.
تربیت کودکان هم بر دو پایه استوار است:
الف - احترام به کودک
ب - اختیار دادن به او، همراه اِعمال محدودیت‌های کمتر در رفتار آنان، که به رشد و پرورش قدرت تفکر و شخصیت و خلاقیت وی منجر می‌گردد.
(البته این سخن به معنای بی توجهی به مسایل مهم و اساسی و عدم حساسیت نسبت به تکالیف شرعی نیست. امام باقر(ع) می‌فرماید: «کودک در سه سالگی هفت بار «لا اله الا الله» بگوید، و چون سن او به سه سال و هفت ماه و بیست روز رسید، هفت بار «محمد رسول الله» و در چهار سالگی هفت بار «صلی الله علی محمد و آل محمد» بگوید و در پنج سالگی رو به قبله واداشته شود و سجده کند و در شش سالگی رکوع و سجود را بیاموزد و در هفت سالگی وضو بگیرد و به نماز وادار شود و در نه سالگی، به نماز فرمانش دهند و اگر نماز را ترک کرد از او بازخواست شود»(91) )
معظم له که می‌کوشید تا مسایل دینی و امور شرعی در نظر فرزندان سخت و مشقت زا جلوه داده نشود، اما هرگز اجازه نمی‌داد که در انجام وظایف دینی کوتاهی و اِهمال صورت گیرد. یکی از فرزندان معظم له: «تازه مکلف شده و شب خوابیده بودم که آقا با اخوی وارد شدند و خیلی سرحال و خوشحال بودند.پرسیدند: نماز خوانده‌ای؟ من فکر کردم چون الان آقا سرحال هستند دیگر نماز خواندن من هم برایشان مساله‌ای نیست. گفتم: نه، ایشان به قدری تغییر حالت دادند و عصبانی شدند که ناراحتی سراسر وجودشان را فرا گرفت و من خیلی ناراحت شدم که چرا با حرف و عملم مجلس به آن شادی را تلخ کردم» (92)
پنجم) موانع تربیت
1. غفلت از گناه و کوچک شمردن آن
در روایات آمده است که: خداوند هر گاه به بنده‌ی خود عنایت فرماید، او را به یاد گناهانش می‌اندازد.
2. حبّ دنیا
در این باره می‌فرماید: «محبت دنیا، انسان را منتهی به هلاکت ابدی می‌کند.» (93)
3. حب نفس
حب نفس را ریشه‌ی همه مشکلات انسان و بزرگ ترین مانع تزکیه است و نفس انسان به شیوه‌های گوناگون مثل حب جاه، مقام، همسر، فرزند و ثروت، انسان را فریب می‌دهد.
4. امید به وسعت وقت
«از موانع بزرگ بیداری، که اراده و عزم را در انسان می‌میراند، آن است که انسان گمان کند وقت برای سیر وسیع است... انسان به کلی آخرت را فراموش می‌کند و مقصد، از یاد انسان می‌رود» (94)
5. غفلت از خود و عیب جویی از دیگران
6. علم بدون ایمان
7. مجادله، ایجاد تفرقه و اختلاف
«دعواهای ما، دعوایی نیست که برای خدا ومصالح اسلام باشد، همه برای خودشان است» (95)
8. لذت گرایی
«بدان که التذاذات هر چه بیشتر باشد، قلب از آن، بیشتر تأثر پیدا می‌کند، تا آن که تمام وجهه‌ی قلب به دنیا و زخارف آن گردد. که تمام خطاهای انسان و گرفتاری به معاصی و سیئات، برای همین محبت و علاقه است» (96)
9. خود باختگی
«خدا نکند انسان پیش از آن که خود را بسازد، جامعه به او روی آورد و در میان مردم نفوذ و شخصیتی پیدا کند که خود را می‌بازد، خود را گم می‌کند» (97)
10. نسیان آخرت
«نسیان آخرت، از اموری است که اگر ولی الله اعظم، امیر المؤمنین(ع) بر ما بترسد حق است؛ اگر فراموش کرد آن عالم را و به خواب رفت و نفهمید که چنین عالمی هم هست و چنین سیری هم در پیش است، چه به سر او خواهد آمد و به چه بدبختی هایی گرفتار خواهد شد» (98)
پاورقی
1 - بقره، 29
2 - ابراهیم، 33
3 - مائده، 96
4 - ذاریات، 56
5 - بقره، 21
6 - الرحمن، 1و2
7 - نجم، 5
8 - آل‌عمران، 164
9 - منیةالمرید، ص 106
10 - بقره، 257
11- فاتحه، 1
12- فاتحه، 5
13- بقره، 21
14- فرقان، 74
15- آل‌عمران، 134
16- شورى، 37
17- مائده، 27و28
18- لقمان، 14
19- اسراء، 23
20- فتح، 29
21- همان
22- كنزالفوائد، ج 1، ص 212
23- ص، 86
24- بقره، 71
25- توبه، 54
26- توبه، 54
27- كافی، ج 2، ص 585
28- اسراء، 41
29 - عبس، 1و2
30 - زخرف، 51
31 - نازعات، 24
32 - زخرف، 54
33 - همزه، 1
34 - زخرف، 31
35 - منافقون، 9
36 - اعراف، 179
37 - نازعات، 38-37
38 - آل‌عمران، 191
39 - روم، 30
40 - اسراء، 9
41 - جمعه، 2
42 - مستدرك الوسائل، ج11، ص187
43 - عنكبوت، 45
44 - عنكبوت، 45
45 - من لایحضره الفقیه، ج1، ص237
46 - اعراف، 31
47 - كهف، 46
48 - احزاب، 21
49 - حشر، 9
50 - یوسف، 23 و24
51 - تحریم، 11
52 - بحارالأنوار، ج45، ص8
53 - شرح، 5و6
54 - لقمان، 13
55 - كافی، ج 1، ص 36
56 - بحارالانوار، ج 61، ص 244
57 - بقره، 171
58 - بقره، 17
59 - اعراف، 179
60 - بقره، 74
61 - محمد، 12
62 - جمعه، 11
63 - علق، 6
64 - عصر، 2
65 - قصص، 79
66 - غافر، 83
67 - رعد، 26
68 - انعام، 44
69 - صحیفه امام، ج14، ص153
70 - صحیفه امام، ج14، ص391
71 - صحیفه امام ، ج13، ص507
72 - صحیفه امام، ج14، ص40
73 - صحیفه امام، ج17، ص237
74 - صحیفه امام، ج10، ص34
75 - صحیفه امام، ج13، ص172
76 - صحیفه امام، ج8، ص435
77 - شرح چهل حدیث، حدیث اول، فصل 2، ص14
78 - شرح چهل حدیث، ص5 و 6
79 - شرح چهل حدیث، ص5 و 6
80 - شرح چهل حدیث، ص5 و 6
81 - نقطه‌ی عطف، ص17و18
82 - صحیفه امام، ج12، ص392
83 - صحیفه امام، ج21، ص45
84 - تفسیر سوره‌ی حمد، ص150
85 - برداشت هایی از سیره‌ی امام خمینی قدس سره، ج1، ص57
86 - صحیفه امام، ج6، ص530
87 - کشف الأسرار، ص173 و 174
88 - شرح چهل حدیث، حدیث اول فصل 6، ص32
89 - برداشت هایی از سیره‌ی امام خمینی قدس سره، ج1، ص60 و 61
90 - مجله پیوند، ش 260، ص14
91 - مکارم الاخلاق، ص222
92 - برداشت هایی از سیره‌ی امام خمینی قدس سره، ج1، ص29
93 - شرح چهل حدیث، حدیث ششم، ص122
94 - شرح چهل حدیث، حدیث دهم، ص172
95 - صحیفه امام، ج14، ص379
96 - شرح چهل حدیث، حدیث ششم، ص122
97 - جهاد اکبر، ص22
98 - شرح چهل حدیث، ص175 و 176