نامه شماره 1:به مردم كوفه هنگام حركتش از مدینه به بصره
و من كتاب له (علیه السلام) إلى اءَهْلِ اَلْكُوفَةِ عِنْدَ مَسِیرِهِ مِنَ اءلْمَدِینَةٍ إلَى اءلْبصْرةِ:
مِنْ عَبْدِ اللَّهِ عَلِیِّ اءَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ إِلَى اءَهْلِ الْكُوفَةِ جَبْهَةِ الْاءَنْصَارِ وَ سَنَامِ الْعَرَبِ:
اءَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّی اءُخْبِرُكُمْ عَنْ اءَمْرِ عُثْمَانَ حَتَّى یَكُونَ سَمْعُهُ كَعِیَانِهِ، إِنَّ النَّاسَ طَعَنُوا عَلَیْهِ فَكُنْتُ رَجُلاً مِنَ الْمُهَاجِرِینَ اءُكْثِرُ اسْتِعْتَابَهُ وَ اءُقِلُّ عِتَابَهُ وَ كَانَ طَلْحَةُ وَ الزُّبَیْرُ اءَهْوَنُ سَیْرِهِمَا فِیهِ الْوَجِیفُ، وَ اءَرْفَقُ حِدَائِهِمَا الْعَنِیفُ وَ كَانَ مِنْ عَائِشَةَ فِیهِ فَلْتَةُ غَضَبٍ، فَأُتِیحَ لَهُ قَوْمٌ قَتَلُوهُ وَ بَایَعَنِی النَّاسُ غَیْرَ مُسْتَكْرَهِینَ وَ لاَ مُجْبَرِینَ،بَلْ طَائِعِینَ مُخَیَّرِینَ.
وَ اعْلَمُوا اءَنَّ دَارَ الْهِجْرَةِ قَدْ قَلَعَتْ بِاءَهْلِهَا وَ قَلَعُوا بِهَا، وَ جَاشَتْ جَیْشَ الْمِرْجَلِ، وَ قَامَتِ الْفِتْنَةُ عَلَى الْقُطْبِ، فَاءَسْرِعُوا إِلَى اءَمِیرِكُمْ وَ بَادِرُوا جِهَادَ عَدُوِّكُمْ، إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ.
نامه اى از آن حضرت (علیه السلام) به مردم كوفه هنگام حركتش از مدینه به بصره .
از بنده خدا، على ، امیرالمؤمنین به مردم كوفه كه بزرگواران یاران و ارجمندان عرب اند.
اما بعد. شما را از كار عثمان خبر مى دهم ، به گونه اى كه شنیدنش چون دیدن باشد مردم بر او خرده گرفتند و من كه مردى از مهاجران بودم ، همواره خشنودى او را مى خواستم و كمتر سرزنش مى كردم . ولى طلحه و زبیر در باره او شیوه دیگر داشتند و آسانترین كارشان ، تاختن بر او بود و نرمترین رفتارشان ، رفتارى ناهموار بود. بناگاه ، عایشه بى تاءمل بر او خشم گرفت و مردمى بر او شوریدند و كشتندش . آنگاه مردم با من بیعت كردند نه از روى اكراه یا اجبار، بل به رضا و اختیار.
بدانید كه سراى هجرت (مدینه ) مردمش را از خود راند و مردم نیز از آنجا رفتند.ناگاه ، چون دیگى كه بر آتش باشد، جوشیدن گرفت و فتنه سر برداشت . پس به سوى امیرتان بشتابید و اگر خدا خواهد، براى جهاد با دشمن ، به پیش تازید.
نامه شماره 2:پس از فتح بصره به مردم كوفه
و من كتاب له (علیه السلام) إلَیهِمْ بَعْدَ فَتْحِ اءلْبَصْرةِ:
وَ جَزَاكُمُ اللَّهُ مِنْ اءَهْلِ مِصْرٍ عَنْ اءَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّكُمْ اءَحْسَنَ مَا یَجْزِی الْعَامِلِینَ بِطَاعَتِهِ، وَ الشَّاكِرِینَ لِنِعْمَتِهِ، فَقَدْ سَمِعْتُمْ وَ اءَطَعْتُمْ، وَ دُعِیتُمْ فَاءَجَبْتُمْ.
نامه اى از آن حضرت (علیه السلام) پس از فتح بصره به مردم كوفه نوشته است .
خداوند به شما مردم شهر از جانب خاندان پیامبرتان پاداش نیكو دهد، همان پاداش كه به فرمانبران و سپاسگویان نعمتش مى دهد. شما شنیدید و اطاعت كردید، فراخوانده شدید و پاسخ دادید.
نامه شماره 3:به قاضى اش شریح بن الحارث
من كتاب له (علیه السلام) كَتَبَهُ لِشُرَیْحِ بْنِ اءلْحارِثِ قاضِیهِ:
رُوِیَ اءَنَّ شُرَیْحَ بْنَ الْحَارِثِ قَاضِیَ اءَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) اشْتَرَى عَلَى عَهْدِهِ دَارا بِثَمَانِینَ دِینَارا، فَبَلَغَهُ ذَلِكَ فَاسْتَدْعَى شُرَیْحا فَاسْتَدْعَاهُ وَ قَالَ لَهُ:
بَلَغَنِی اءَنَّكَ ابْتَعْتَ دَارا بِثَمَانِینَ دِینَارا وَ كَتَبْتَ لَهَا كِتَابا وَ اءَشْهَدْتَ فِیهِ شُهُودا.
فَقَالَ لَهُ: شُرَیْحٌ قَدْ كَانَ ذَلِكَ یَا اءَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ، قَالَ فَنَظَرَ إِلَیْهِ نَظَرَ الْمُغْضَبِ ثُمَّ قَالَ لَهُ:
یَا شُرَیْحُ اءَمَا إِنَّهُ سَیَأْتِیكَ مَنْ لاَ یَنْظُرُ فِی كِتَابِكَ وَ لاَ یَسْاءَلُكَ عَنْ بَیِّنَتِكَ حَتَّى یُخْرِجَكَ مِنْهَا شَاخِصا، وَ یُسْلِمَكَ إِلَى قَبْرِكَ خَالِصا، فَانْظُرْ یَا شُرَیْحُ لاَ تَكُونُ ابْتَعْتَ هَذِهِ الدَّارَ مِنْ غَیْرِ مَالِكَ اءَوْ نَقَدْتَ الثَّمَنَ مِنْ غَیْرِ حَلاَلِكَ، فَإِذَا اءَنْتَ قَدْ خَسِرْتَ دَارَ الدُّنْیَا وَ دَارَ الْآخِرَةِ.
اءَمَا إِنَّكَ لَوْ كُنْتَ اءَتَیْتَنِی عِنْدَ شِرَائِكَ مَا اشْتَرَیْتَ لَكَتَبْتُ لَكَ كِتَابا عَلَى هَذِهِ النُّسْخَةِ، فَلَمْ تَرْغَبْ فِی شِرَاءِ هَذِهِ الدَّارِ بِدِرْهَمٍ فَمَا فَوْقَهُ. وَانُّسْخَةُ هَذِهِ:
«هَذَا مَا اشْتَرَى عَبْدٌ ذَلِیلٌ مِنْ مَیِّتٍ قَدْ اءُزْعِجَ لِلرَّحِیلِ، اشْتَرَى مِنْهُ دَارا مِنْ دَارِ الْغُرُورِ مِنْ جَانِبِ الْفَانِینَ، وَ خِطَّةِ الْهَالِكِینَ وَ تَجْمَعُ هَذِهِ الدَّارَ حُدُودٌ اءَرْبَعَةٌ: الْحَدُّ الْاءَوَّلُ یَنْتَهِی إِلَى دَوَاعِی الْآفَاتِ، وَ الْحَدُّ الثَّانِی یَنْتَهِی إِلَى دَوَاعِی الْمُصِیبَاتِ، وَ الْحَدُّ الثَّالِثُ یَنْتَهِی إِلَى الْهَوَى الْمُرْدِی وَ الْحَدُّ الرَّابِعُ یَنْتَهِی إِلَى الشَّیْطَانِ الْمُغْوِی وَ فِیهِ یُشْرَعُ بَابُ هَذِهِ الدَّارِ.
اشْتَرَى هَذَا الْمُغْتَرُّ بِالْاءَمَلِ، مِنْ هَذَا الْمُزْعَجِ بِالْاءَجَلِ، هَذِهِ الدَّارَ بِالْخُرُوجِ مِنْ عِزِّ الْقَنَاعَةِ وَ الدُّخُولِ فِی ذُلِّ الطَّلَبِ وَ الضَّرَاعَةِ، فَمَا اءَدْرَكَ هَذَا الْمُشْتَرِی فِیمَا اشْتَرَى مِنْهُ مِنْ دَرَكٍ فَعَلَى مُبَلْبِلِ اءَجْسَامِ الْمُلُوكِ وَ سَالِبِ نُفُوسِ الْجَبَابِرَةِ وَ مُزِیلِ مُلْكِ الْفَرَاعِنَةِ، مِثْلِ كِسْرَى وَ قَیْصَرَ وَ تُبَّعٍ وَ حِمْیَرَ وَ مَنْ جَمَعَ الْمَالَ عَلَى الْمَالِ فَاءَكْثَرَ وَ مَنْ بَنَى وَ شَیَّدَ وَ زَخْرَفَ وَ نَجَّدَ وَ ادَّخَرَ وَ اعْتَقَدَ وَ نَظَرَ بِزَعْمِهِ لِلْوَلَدِ، إِشْخَاصُهُمْ جَمِیعا إِلَى مَوْقِفِ الْعَرْضِ وَ الْحِسَابِ وَ مَوْضِعِ الثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ: إِذَا وَقَعَ الْاءَمْرُ بِفَصْلِ الْقَضَاءِ (وَ خَسِرَ هُنالِكَ الْمُبْطِلُونَ) شَهِدَ عَلَى ذَلِكَ الْعَقْلُ إِذَا خَرَجَ مِنْ اءَسْرِ الْهَوَى ، وَ سَلِمَ مِنْ عَلاَئِقِ الدُّنْیَا».
نامه اى از آن حضرت (علیه السلام) به قاضى اش شریح بن الحارث .
گویند كه شریح بن الحارث قاضى امیرالمؤمنین (علیه السلام) در زمان او خانه اى خرید به هشتاد دینار.این خبر به على (علیه السلام) رسید. او را فرا خواند. و گفت شنیده ام خانه اى خریده اى به هشتاد دینار و براى آن قباله نوشته اى و چند تن را هم به شهادت گرفته اى . شریح گفت چنین است یا امیرالمؤمنین . على (علیه السلام) به خشم در او نظر كرد، سپس فرمود:
اى شریح ، زودا كه كسى بر سر تو آید كه در قباله ات ننگرد و از شاهدانت نپرسد، تا از آنجا براندت و بى هیچ مال و خواسته اى به گورت سپارد. پس ، اى شریح ، بنگر، نكند كه این خانه را از دارایى خود نخریده باشى ، یا نقدى كه بر شمرده اى از حلال به دست نیامده باشد. كه اگر چنین باشد هم در دنیا زیان كرده اى و هم در آخرت .
اما اگر آنگاه كه این خانه را مى خریدى نزد من آمده بودى ، برایت قباله اى مى نوشتم به این نسخت و تو حتى یك درهم و چه جاى بیش از آن رغبت نمى كردى كه به بهاى این خانه دهى . و نسخه آن قباله چنین است :
این خانه اى است كه بنده اى ذلیل ، از مرده اى كه براى كوچ كردن او را از جاى خود برانگیخته اند، خریده است . خانه اى از سراى فریب در كوى از دست شدگان و محلت به هلاكت رسیدگان . این خانه را چهار حدّ است حد نخستین ، منتهى مى شود به آنجا كه آفات كمین گرفته اند، و حدّ دوم به آنجا كه مصیبتها را سبب است ، و حدّ سوم به خواهشهاى تباه كننده نفسانى ، و حدّ چهارم به شیطان اغواگر. و در آن از حد چهارم باز مى شود. خریدار كه فریب خورده آمال خویش است آن را از فروشنده اى كه اجل او را برانگیخته تا براندش ، به بهاى خارج شدن از عزّ قناعت و دخول در ذلّ طلب و خوارى خریده است . در این معامله ضرر و زیان خریدار در آنچه خریده است ، بر عهده كسى است كه اندامهاى پادشاهان را ویران سازد و جان از تن جباران بیرون كند و پادشاهى از فرعونان چون شهریاران ایران و قیصرهاى روم و تبّعهاى یمن و حمیرهابستانده است ، و نیز آن كس كه دارایى خود را گرد آورد و همواره بر آن در افزود و كاخهاى استوار برآورد و آنها را بیاراست و آرایه ها ساخت و اندوخته ها نهاد تا به گمان خود براى فرزند، مرده ریگى نهد. همه اینان را براى عرضه در پیشگاه حسابگران و آنجا كه ثواب و عقاب را معین مى كنند، حاضر آورد. در آنجا حكم قطعى صادر شود و كار داورى به پایان آید. ((در آنجا تبهكاران زیانمند شوند)) عقل هر گاه كه از اسارت هوس بیرون آید و از علایق دنیوى در امان ماند، به این رسند گواهى دهد.