سخن ناشر
واقعه جانسوز عاشورا، از جمله واقعیت هایی است که ذهن هر پرسشگر و نگاه هر کاوشگر را به خود معطوف می دارد. ابعاد و گستره این حادثه نیم روزه، آنچنان ژرف و سترگ است که با وجود گذشت سالیان متمادی، اثری شگفت و ستودنی بر جامعه و انسان ها نهاده است. خروش به کژی ها و ناپاکی ها، شبهات و دشمنی ها و نقش بستن منش آزادگی، ایثار و شهادت در روش زندگانی، از عالی ترین و والاترین اثرهایی است که در جامعه امروزین شیعیان مشهود و قابل رؤیت است.
به یقین، آنچه رمز جاودانگی این واقعه حزن انگیز و تاب رباست، اصالت آن است. قیام امام حسین علیه السلام، رویکردی احساسی، برخاسته از خواهش های نفسانی و یا قدرت مدار نیست. بازکاوی زمینه ها و سبب های آن حادثه بزرگ از نهضتی منطقی، اصیل، جامع، استراتژیک و مستمر حکایت دارد؛ قیامی که با وجود روشن بودن نتیجه آن، به تمام اماها و اگرهای تاریخ، پاسخی گویا و استوار داده و نقطه اتکای بسیاری از حق طلبان و مجاهدان و نیز مجالی برای عبرت صاحبان خرد گشته است.
نگاشته ای که پیش رو دارید، پرداخته از کتاب آذرخشی دیگر از آسمان کربلا و همچنین کتاب در پرتو آذرخش است. این کتاب، مجموعه سخنرانی های حضرت آیت الله مصباح یزدی (دام ظله العالی) است که توسط جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای غلامحسن محرمی تدوین و نگارش شده و با محور قرار دادن قیام جاودان امام حسین علیه السلام، آن را با رویکردی جامعه، انسان و روان شناسانه مورد تحلیل، مداقه و کاوش قرار داده است.
بحث و توضیح اهداف قیام عاشورا با بررسی مفهوم اصلاح، معنا و مفهوم امر به معروف و نهی از منکر، مصادیق آنها در جامعه و مراتب امر به معروف و نهی از منکر و ذکر راه کاری جهت مقابله با توطئه های اجتماعی، بیان وظایف حکومت و مردم در شرایط حاضر و تحلیل روزگاران امام حسین علیه السلام با تاکید بر نقش وراثت، محیط، حاکمان و ابزارهای حکومتی آنان از جمله مباحثی است که در این کتاب به رشته تحریر در آمده است.
در پایان امیداواریم؛ چاپ و نشر این اثر ارزنده که منور به نور پرفروغ سیدالشهدا و متبرک با آن نام مبارک است، مقبول و مرضی ذات اقدس الله (جل جلاله) و نیز حضرت حجت (عج) قرار گیرد و جویندگان طریقت و حقیقت را توشه ای گرانقدر باشد.
مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره
مقدمه
قیام عاشورا از مهم ترین حوادث تاریخ اسلام، بلکه تاریخ بشر است. هر چند این واقعه از نظر گستره و وسعت، در مقایسه با رخدادهای دیگر تاریخ، چندان بزرگ نیست؛ از جهت عمق و عظمت، کم نظیر است: بروز قساوت و بی رحمی، از یک سوی، و صفات متعالی انسانی، از سوی دیگر، در این حماسه بی مانند است. عاشورا، همچنین از جهت تأثیرگذاری در قلبها و زنده بودنش در گذر زمان، از حوادث بی بدیل تاریخ به شمار می رود. سپری شدن قرنها، نه تنها غبار فراموشی بر این واقعه ننشانده است، آن را درخشان تر و فروزان تر، و عشق و علاقه مؤمنان به قهرمانان آن را بیشتر ساخته است. از این روی، کتابهای پرشماری در این زمینه برای سیراب کردن تشنگان معارف حسینی و رهروان راه عاشورا نگاشته شده است که بیشتر آنها به اصل واقعه و ثواب عزاداری برای امام حسین علیه السلام پرداخته اند. ولی درباره هدف قیام عاشورا، و به ویژه نحوه استفاده کاربردی از این قیام، کار چندانی صورت نگرفته است. نوشتار حاضر، کوششی است برای بیان هدف حماسه عاشورا و بررسی علل و اسبابی که به این قیام انجامید و نیز چگونگی عبرت گیری از آن.
این مجموعه، تدوین و نگارش مجدد کتاب آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، به علاوه مباحث «زمینه های پیدایش نهضت عاشورا» و «درسهایی از نهضت عاشورا» از کتاب در پرتو آذرخش است، که بر اساس بیانات حکیمانه استاد فرزانه حضرت آیت الله علامه مصباح یزدی - دام ظله - در محرم سالهای 1421 و 1422 هجری قمری تنظیم شده و اینک در قالب تحقیقی نو، خدمت خوانندگان تقدیم می گردد.
غلامحسن محرمی
فصل اول: پاسخ به شبهاتی پیرامون بزرگداشت قیام عاشورا
نهضت عاشورا مکتبی زنده و جریانی پویاست و گذشت زمان، از تأثیرگذاری آن بر جانهای مؤمنان نکاسته است. با این حال، برای آنکه معرفتمان به مکتب حسینی عمیق تر شود، پاسخ گویی به پاره ای شبهات و پرسشهایی که در این باره مطرح است، لازم و ضروری می نماید.
مشاهده مراسم هر ساله عزاداری محرم، سؤالهایی در ذهن جوان مسلمان پدید می آورد: این مراسم به چه منظوری برگزار می شود؟ چرا مردم این گونه اشک می ریزند؟ چرا لباسهای سیاه می پوشند؟ چرا پرچمهای سیاه می آویزند؟ چرا مردم تا پاسی از شب بر سر و سینه می زنند؟
معمولاً به این شبهات پاسخهایی ساده داده اند: سیدالشهدا علیه السلام در راه خدا و اسلام شهید شده است و باید به یاد آن حضرت اشک بریزیم؛ یا اینکه عزاداری برای امام حسین علیه السلام ثواب دارد و آن حضرت روز قیامت ما را شفاعت خواهند فرمود. ولی این پاسخها برای افرادی که تحصیلات بالایی دارند چندان قانع کننده نیستند، و ذهن آنان جوابهایی بس عمیق تر می طلبد.
ما این پرسشها را در قالب چهار سؤال اساسی مطرح می کنیم و در پی پاسخ آنها برمی آییم: