نکته : 3 پاسخ به یک سؤال
در اینجا سؤالی پیش می آید: و آن اینکه از نظر فقه اسلام سعی میان دو کوه صفا و مروه واجب است خواه در اعمال حج باشد یا عمره، در صورتی که ظاهر از لفظ (لا جناح ) آن است که سعی بین صفا و مروه بیمانع است، اما دلالت بر وجوب ندارد.
پاسخ این سؤال را از روایاتی که در شاءن نزول بیان شد به روشنی در می یابیم چه اینکه مسلمانان گمان می کردند که با آن سابقه ای که این دو کوه داشته و زمانی جایگاه بت اساف و نائله بوده و کفار در سعی خود آنها را مسح می کردند دیگر سزاوار نیست که مسلمانان میان آن دو سعی کنند.
این آیه به آنها می فرماید باکی نیست که شما سعی کنید چون این دو کوه
@@تفسیر نمونه، جلد 1، صفحه : 544@@@
از شعائر خدا است و به عبارت روشنتر تعبیر به (لا جناح)**(جناح) در اصل به معنی تمایل به یک سمت است، و از آنجا که گناه انسان را از حق منحرف و متمایل می کند به آن جناح گفته می شود.*** برای بر طرف کردن آن کراهت بکار برده شده است .
علاوه بر این در قرآن کریم دستورات واجب دیگری با این تعبیر و مانند آن بیان شده است مثلا درباره نماز مسافر می خوانیم : و اذا ضربتم فی الارض فلیس علیکم جناح ان تقصروا من الصلوة : (اگر مسافر بودید مانعی ندارد که نماز را شکسته بجا آورید).
سوره نساء آیه 101 با اینکه می دانیم نماز قصر بر مسافر واجب است نه اینکه فقط بی مانع باشد، بطور کلی کلمه لا جناح در مواردی گفته می شود که سابقه ذهنی شنونده نسبت به آن چیز آمیخته با احساس نگرانی و منفی است .
امام باقر (علیه السلام ) نیز در حدیثی که در کتاب من لا یحضر از آن حضرت نقل شده بهمین روش اشاره می فرماید.
نکته : 4- تطوع چیست ؟
تطوع در لغت به معنی قبول طاعت و پذیرفتن دستور است، و در عرف فقها، معمولا به اعمال مستحب گفته می شود، روی همین جهت غالب مفسران این جمله را اشاره به انجام حج و عمره و یا طواف مستحبی و یا هر نوع عمل نیک مستحب دانسته اند، یعنی هر کس عمل نیکی انجام دهد و فرمان خدا را در مورد آن امتثال کند خداوند از کار او آگاه و در برابر آن پاداش لازم خواهد داد.
ولی احتمال می رود که این جمله تکمیل و تاءکید جمله های قبل باشد و منظور از تطوع پذیرفتن طاعت در آنجا که بر انسان مشکل است می باشد.
بنابراین معنی جمله چنین می شود کسانی که سعی صفا و مروه را با تمام زحمتی
@@تفسیر نمونه، جلد 1، صفحه : 545@@@
که دارد انجام دهند و بر خلاف میل باطنی که از اعمال اعراب جاهلیت سرچشمه می گیرد، حج خود را با آن تکمیل نمایند خداوند پاداش لازم به آنها خواهد داد.
نکته : 5 شکرگزاری خداوند
ضمنا باید توجه داشت که تعبیر به شاکر در مورد پروردگار تعبیر لطیفی است که از نهایت احترام خداوند به اعمال نیک انسانها حکایت می کند جائی که او در برابر اعمال بندگان شکرگزار باشد تکلیف آنها در برابر یکدیگر و در برابر خداوند معلوم است .
@@تفسیر نمونه، جلد 1، صفحه : 546@@@