نکته : 1- آن روز که یاران مهدی (علیه السلام )
جمع می شوند در روایات متعددی که از ائمه اهل بیت (علیهمالسلام ) به ما رسیده جمله ((اینما تکونوا یات بکم الله جمیعا)) به اصحاب مهدی (علیه السلام ) تفسیر شده است .
از جمله در کتاب روضه کافی از امام باقر (علیه السلام ) می خوانیم که بعد از ذکر این جمله فرمود: یعنی اصحاب القائم، الثلاثماة و البضعة عشر رجلا، هم و الله الامة المعدودة، قال یجتمعون و الله فی ساعة واحدة قزع کقزع الخریف : ((منظور اصحاب امام قائم (علیه السلام ) که سیصد و سیزده نفرند، به خدا سوگند منظور از ((امة معدودة )) آنها هستند، به خدا سوگند در یکساعت همگی جمع می شوند همچون پاره های ابر پائیزی که بر اثر تند باد، جمع و متراکم می گردد))!.**نور الثقلین جلد 1 صفحه 139.***
از امام علی بن موسی الرضا (علیهماالسلام ) نیز نقل شده : و ذلک و الله ان لو قام قائمنا یجمع الله الیه جمیع شیعتنا من جمیع البلدان : به خدا سوگند هنگامی که مهدی (علیه السلام ) قیام کند تمام پیروان ما را از تمام شهرها گرد او جمع می کند.**مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث.***
بدون شک این تفسیر از مفاهیم ((بطون )) آیه است، چرا که می دانیم طبق روایات، آیات قرآن گاه معانی متعددی دارد که یک معنی ظاهر و همگانی عمومی است، و دیگری معنی درونی و به اصطلاح بطن آیه است، که جز پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلم ) و امامان (علیهمالسلام ) و کسانی که خدا بخواهد، از آن آگاه نیستند.
به تعبیر دیگر: در حقیقت این روایات اشاره به آن است، خدائی که قدرت دارد ذرات پراکنده خاک انسانها را در قیامت از نقاط مختلف جهان جمع آوری کند، به آسانی می تواند یاران مهدی را در یک روز و یک ساعت برای افروختن نخستین جرقه های انقلاب به منظور تاسیس حکومت عدل الهی و پایان دادن به ظلم
@@تفسیر نمونه، جلد 1، صفحه : 504@@@
و ستم، جمع نماید.
نکته : 2- تفسیر جمله و لکل وجهة هو مولیها
گفتیم ظاهر آیه این است که اشاره به قبله های مختلفی است که خدا برای امتها قرار داده، ولی بعضی احتمال داده اند که اشاره به معنی وسیعتری است که شامل روشها و برنامه های تکوینی می شود، و در حقیقت معنی قضا و قدر تکوینی نیز از آن منظور بوده**تفسیر المیزان جلد اول صفحه 331.*** (دقت کنید).
البته اگر قرائن قبل و بعد این آیه نبود، چنین تفسیری امکانپذیر بود، ولی با توجه به این قرائن ظاهر همان معنی اول است، و جمله ((هو مولیها)) شبیه ((فلنولینک قبلة ترضاها)) است، و به فرض که آیه اشاره به این معنی باشد هرگز به مفهوم آن قضا و قدر اجباری نیست، بلکه همان قضا و قدری است که با اصل آزادی اراده و اختیار سازگار است .**برای توضیح بیشتر به کتاب (انگیزه پیدایش مذهب) فصل قضا و قدر مراجعه شود.***
@@تفسیر نمونه، جلد 1، صفحه : 505@@@
آیه 149 - 150
آیه و ترجمه
وَ مِنْ حَیْث خَرَجْت فَوَلِّ وَجْهَک شطرَ الْمَسجِدِ الْحَرَامِ وَ إِنَّهُ لَلْحَقُّ مِن رَّبِّک وَ مَا اللَّهُ بِغَفِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ(149)
وَ مِنْ حَیْث خَرَجْت فَوَلِّ وَجْهَک شطرَ الْمَسجِدِ الْحَرَامِ وَ حَیْث مَا کُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکمْ شطرَهُ لِئَلا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَیْکُمْ حُجَّةٌ إِلا الَّذِینَ ظلَمُوا مِنهُمْ فَلا تخْشوْهُمْ وَ اخْشوْنی وَ لاُتِمَّ نِعْمَتی عَلَیْکمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ(150)
ترجمه :
149 از هر جا (و از هر شهر و نقطه ای ) خارج شدی (به هنگام نماز) روی خود را به جانب مسجد الحرام کن، این دستور حقی است از طرف پروردگار تو و خداوند از کردار شما غافل نیست .
150 و از هر جا خارج شدی روی خود را به جانب مسجد الحرام کن، و هر جا بودید روی خود را به سوی آن کنید تا مردم جز ظالمان (که دست از لجاجت بر نمی دارند) دلیلی بر ضد شما نداشته باشند (زیرا از نشانه های پیامبر که در کتب آسمانی پیشین آمده این است که او به سوی دو قبله نماز می خواند) از آنها نترسید (و تنها) از من بترسید (این تغییر قبله به خاطر آن بود که ) نعمت خود را بر شما تمام کنم تا هدایت شوید .
تفسیر: