مقدمه
این سوره در ((مدینه )) نازل شده، و 286 آیه است
@@تفسیر نمونه، جلد1، صفحه 58@@@
محتوای سوره بقره
این سوره که طولانی ترین سوره های قرآن مجید است مسلما یکجا نازل نشده، بلکه در فواصل مختلف، و به مناسبتهای نیازهای گوناگون جامعه اسلامی، در مدینه نازل گردیده است .
ولی با این حال جامعیت آن از نظر اصول اعتقادی اسلام و بسیاری از مسائل عملی (عبادی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ) قابل انکار نیست .
چه اینکه در این سوره :
1 بحثهائی پیرامون توحید و شناسائی خدا مخصوصا از طریق مطالعه اسرار آفرینش آمده است .
2 بحثهائی در زمینه معاد و زندگی پس از مرگ، مخصوصا مثالهای حسی آن مانند داستان ابراهیم و زنده شدن مرغها و داستان عزیز.
3 بحثهائی در زمینه اعجاز قرآن و اهمیت این کتاب آسمانی .
4 بحثهائی بسیار مفصل و طولانی درباره یهود و منافقان و موضعگیریهای خاص آنها در برابر اسلام و قرآن، و انواع کارشکنیهای آنان در این رابطه .
5 بحثهائی در زمینه تاریخ پیامبران بزرگ مخصوصا ابراهیم (علیه السلام ) و موسی (علیه السلام ).
6 بحثهائی در زمینه احکام مختلف اسلامی از جمله نماز، روزه، جهاد در راه خدا، حج و تغییر قبله، ازدواج و طلاق، احکام تجارت و دین، و قسمت مهمی از احکام ربا و مخصوصا بحثهای فراوانی در زمینه انفاق در راه خدا، و همچنین مساءله قصاص و تحریم قسمتی از گوشتهای حرام و قمار و شراب و بخشی از احکام وصیت و مانند آن .
@@تفسیر نمونه، جلد1، صفحه 59@@@
و اما نامگذاری این سوره به البقره به خاطر داستانی است در مورد گاو بنی اسرائیل که شرح آن در آیات 67 تا 73 به خواست خدا خواهد آمد.
فضیلت سوره بقره
در فضیلت این سوره روایات پر اهمیتی در منابع اسلامی نقل شده است :
از جمله مرحوم طبرسی در مجمع البیان از پیامبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلم ) چنین نقل می کند که پرسیدند: ای سوره القرآن افضل ؟ قال : البقرة، قیل ای آیة البقرة افضل ؟ قال آیة الکرسی :((کدامیک از سوره های قرآن از همه برتر است ؟ فرمود: سوره بقره، عرض کردند کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است ؟ فرمود: آیة الکرسی )).**نور الثقلین جلد اول صفحه 26 و مجمع البیان جلد اول صفحه 32.***
افضلیت این سوره ظاهرا به خاطر جامعیت آنست، و افضل بودن آیة الکرسی به خاطر محتوای توحیدی خاص آن می باشد که به خواست خدا در تفسیر آن خواهد آمد.
و این منافات ندارد که بعضی از سوره های دیگر قرآن از جهات دیگری برتری داشته باشند، چرا که از دیدگاه های مختلف به آنها نظر شده است .
و نیز از امام علی بن الحسین (علیهماالسلام ) از پیامبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلم ) چنین نقل شده است که فرمود کسی که چهار آیه از آغاز سوره بقره و آیة الکرسی و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوش آیندی نخواهد دید، و شیطان به او نزدیک نمی شود، و قرآن را فراموش نخواهد کرد.**کتاب ثواب الاعمال (طبق نقل نور الثقلین ج 1 ص 26).***
در اینجا لازم می دانیم که این حقیقت مهم را تکرار کنیم، که ثوابها و فضیلتها و پاداشهای مهمی که برای تلاوت قرآن یا سوره ها و آیات خاصی نقل
@@تفسیر نمونه، جلد1، صفحه 60@@@
شده هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت اوراد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند.
بلکه خواندن قرآن برای فهمیدن، و فهمیدن برای اندیشیدن، و اندیشیدن برای عمل است .
اتفاقا هر فضیلتی درباره سورهای یا آیه ای ذکر شده تناسب بسیار زیادی با محتوای آن سوره یا آیه دارد.
مثلا در فضیلت سوره نور چنین می خوانیم که هر کس بر آن مداومت کند خداوند او و فرزندانش را از آلودگی به زنا حفظ می کند .
این به خاطر آنست که محتوای سوره نور دستورات مهمی در زمینه مبارزه با انحرافات جنسی دارد: دستور به تسریع ازدواج افراد مجرد دستور به حجاب، دستور به ترک چشم چرانی و نگاه های هوس آلود، دستور به ترک شایعه پراکنی و نسبتهای ناروا، و بالاخره دستور به اجرای حد شرعی درباره زنان و مردان زناکار.
بدیهی است اگر محتوای این سوره در جامعه یا خانوادهای پیاده شود آلودگی به زنا نخواهد بود.
همچنین آیاتی از سوره بقره که در بالا اشاره شد و اتفاقا همه در زمینه توحید و ایمان به غیب، و خداشناسی و پرهیز از وسوسه های شیطانی است، اگر کسی بخواند و محتوای آنرا در عمق جانش پیاده کند، مسلما آن فضائل را خواهد داشت .
درست است که خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولی ثواب اصلی و اساس و آثار سازنده هنگامی خواهد بود که مقدمهای برای اندیشه و عمل باشد.
@@تفسیر نمونه، جلد1، صفحه 61@@@