سوره انبیا آیه 109
(109) فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُلْ ءَاذَنتُکُمْ عَلَی سَوَآءٍ وَإِنْ أَدْرِی أَقَرِیبٌ أَم بَعِیدٌ مَّا تُوعَدُونَ
پس اگر روی برگرداندند پس (به آنان) بگو: به همه ی شما بطور یکسان اعلام (خطر) کردم و من نمی دانم آن وعده ای (از عذاب الهی) که به شما داده شده، آیا (زمان وقوعش) نزدیک است، یا دور!
نکته ها:
سؤال: از آیات و روایات بسیاری استفاده می شود که پیامبراسلام صلی الله علیه و آله علم غیب گسترده ای داشته اند، همانگونه که در دعای ندبه می خوانیم: «و علمته علم ما کان و مایکون الی انقضاء خلقه» یعنی خدایا! تو به پیامبرت، علم گذشته و علم آینده جهان را تعلیم دادی. امّا در آیاتی نظیر آیه ی فوق به عباراتی برمی خوریم که نشانی از عدم علم پیامبر صلی الله علیه و آله است، آیا این آیات و روایات با یکدیگر متناقضند و یا وجه جمعی میان آنها وجود دارد؟
پاسخ: علم غیب دو گونه است، بخشی از آن به ذات احدیّت اختصاص دارد و کسی را بر آن راهی نیست، از جمله زمان وقوع قیامت، چنانکه در دعا نیز می خوانیم: «و بحقّ علمک الّذی استأثرت به لنفسک» خدایا! تو را بحقّ علمی که آن را مخصوص خودت قرار دادی، امّا بخش دیگری از آن را خداوند به انبیا واولیا و هرکه بخواهد عنایت می فرماید، آنچنان که در این آیه می بینیم: (تلک من انباء الغیب نوحیه الیک)**آل عمران، 44.*** همان طور که بسیاری از مسائل قرآن را اموری غیبی تشکیل می دهد.
وعده ی الهی برای کفّار، هم شکست و نابودی در جنگ ها و هم هلاکت و قهر و عذاب در قیامت است. (ما توعدون)
پیام ها:
1- بعضی از مردمِ لجوج، حتّی از «رحمة للعالمین» نیز روی برمی گردانند. (و ما ارسلناک الا رحمة للعالمین... فان تولّوا)
2- انسان مختار است نه مجبور، لذا می تواند حتّی در برابر دعوت و درخواست انبیا نیز مقاومت و اعراض کند. (فان تولّوا)
3- نباید انتظار داشت که همه ی مردم سخن حقّ را بپذیرند که این هدف برای انبیا نیز محقّق نشده است. (فان تولّوا)
4- در مقابل لجاجت و اعراض مردم، مسئولیّت خود را از دست ندهیم. (فان تولّوا فقل)
5 - همه مردم بطور یکسان مخاطب هشدارهای پیامبران هستند و در این میان، جنسیّت، نژاد و زبان مطرح نیست. (آذنتکم علی سواء)
(آری در تبلیغ، همه مردم را با دیده ی یکسان بنگریم) (علی سواء)
6- هر چه را نمی دانیم، با صراحت بگوییم، نمی دانم. (ان ادری)
7- یک سری علوم، مخصوص به ذات مقدّس خداوند است. (ان ادری أقریب)
سوره انبیا آیه 110
(110) إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَیَعْلَمُ مَا تَکْتُمُونَ
همانا او، هم سخن آشکار را می داند و هم آنچه را که پنهان می کنید.
سوره انبیا آیه 111
(111) وَإِنْ أَدْرِی لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَّکُمْ وَمَتَعٌ إِلَی حِینٍ
و من نمی دانم، شاید این (تأخیر در عذاب) برای شما آزمونی باشد و (فرصتی برای) کامیابی تا مدّتی دیگر.
نکته ها:
اگر گاهی در تحقّق وعده های الهی تأخیری دیده می شود، این به معنای بی خبری وغفلت او نیست که او طبق صریح آیه ی قرآن، همه چیز را می داند و از همه جا آگاه است، بلکه به دلایل مختلف است، از جمله:
الف: تا هر میزان که خلافکار می تواند، پیمانه گناه خودرا پر کند. (انّما نُملی لهم لیزدادوا اثما)**آل عمران، 178.*** همانا به آنان مهلت می دهیم تا گناهانشان زیاد شود.
ب: خطاکار توفیقی بیابد و توبه کند.
ج: کارهای نیک گناهکار مصرف شود و او دیگر در قیامت طلبی نداشته باشد.
پیام ها:
1- برای خداوند غیب و شهود تفاوتی ندارد. (یعلم الجهر ... یعلم ما تکتمون)
2- وقتی خداوند پنهان کاری ها را می داند، دیگر توطئه و نفاق برای چیست؟ (یعلم ما تکتمون)
3- علم پیامبران نسبت به علم خداوند، محدود است. (ان ادری)
4- تأخیر قهر و کیفر الهی یا بخاطر آزمایش است و یا بجهت پر شدن پیمانه مهلت. (فتنة - متاع الی حین)
5 - کامیابی ها و لذّت جویی های دنیا موقت است. (الی حین)