سوره انبیا آیه 104
(104)یَوْمَ نَطْوِی السَّمَآءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ کَمَا بَدَأْنَآ أَوَّلَ خَلْقٍ نُّعِیدُهُ وَعْداً عَلَیْنَآ إِنَّا کُنَّا فَعِلِینَ
روزی که آسمان را همچون طومار نوشته ها درهم می پیچیم (و) همان گونه که آفرینش را آغاز کردیم، آن را باز می گردانیم، (این) وعده ای است بر عهده ی ما (و) ما هر حتماً انجام دهنده ی وعده های خود هستیم.
نکته ها:
کلمه «سجلّ» در اصل به قطعه سنگی گفته می شده که روی آن می نوشتند، ولی کم کم به اوراقی که مطالب بر روی آن نوشته می شود، اطلاق گردیده است.
تشابه پیدایش قیامت با آفرینش ابتدائی جهان، بارها مورد اشاره قرآن قرار گرفته است، یکجا می فرماید: (کما بدئکم تعودون)**اعراف، 26.*** همان گونه که در آغاز شما را آفرید، باز شما برمی گردید، در آیه ای دیگر می خوانیم: (هوالذی یبدء الخلق ثم یعیده و هو اهون علیه)**روم، 27.*** او کسی است که آفرینش را آغاز کرده و سپس آن را تکرار می کند، در حالی که آن بر او آسان تر است.
مراد از آسمان در این آیه، تمام آسمان هاست، زیرا در جای دیگری فرموده است: (و السموات مطویّات بیمینه ...)**زمر، 67.***
حضرت علی علیه السلام فرمودند: انسان در قیامت عریان محشور می شود، سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمودند: (کما بدءنا اوّل خلق...)**نهج البلاغه، خطبه 111.***
پیام ها:
1- نظام هستی ازلی و ابدی نیست و سرانجام دستخوش تغییر و تحول خواهد گردید. (یوم نطوی السماء... کما بَدَءنا)
2- قدرت خداوند نسبت به درهم پیچیدن آسمان ها، به آسانی پیچیدن یک طومار است. (کطیّ السجلّ)
3- تمثیل، بهترین و رساترین راه برای تفهیم و تفهم است. (کطیّ السجلّ)
4- همان گونه که پیچیدن یک طومار به معنای محو نوشته های آن نیست، درهم پیچیده شدن آسمان ها نیز نشانه نابودی آفریده ها نیست. (کطیّ السجلّ للکتب)
5 - هرگونه تغییر و تحوّل در آسمان ها با خواست و اراده ی الهی است. (نطوی - بدأنا - نعیده)
6- خدا مخلوقات درهم پیچیده را مانند آفرینش اوّل باز خواهد آفرید. (نعیده)
7- وعده های الهی حتمی است و عملی می شود. (انا کنا فاعلین)
سوره انبیا آیه 105
(105) وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّلِحُونَ
و همانا در (کتاب آسمانی) زبور (که) بعد از ذکر، (تورات، نازل شده) نوشتیم که قطعاً بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد.
نکته ها:
کلمه ی «زبور» در لغت عرب به معنای هر نوع نوشته و کتاب است. (و کل شی ء فعلوه فی الزبر)**قمر، 52.*** ولی به قرینه ی آیه (و آتینا داود زبوراً)**نساء، 63 و اسراء، 55.*** به نظر می رسد که مراد، کتاب اختصاصی حضرت داود علیه السلام باشد که در برگیرنده مجموعه ی مناجات ها، نیایش ها واندرزهای آن حضرت است. این کتاب بعد از تورات نازل شده ومراد از «ذِکْر» در این آیه نیز همان تورات است، چنانکه در آیه 48 همین سوره هم گذشت که تورات، ذکر است. (و لقد آتینا موسی و هارون الفرقان و ضیاء و ذکراً للمتقین)
بعضی گفته اند که منظور از «زبور» در این آیه، تمام کتب آسمانی و مراد از «ذکر»، قرآن مجید است و کلمه ی «من بعد» نیز بمعنای «علاوه بر» می آید، که در این صورت معنای آیه چنین می شود: ما علاوه بر قرآن، در تمام کتب آسمانی نوشتیم که وارثان زمین هر آینه بندگان صالح من خواهند بود.
از امام صادق علیه السلام درباره ی زبور و ذکر سؤال شد، حضرت فرمودند: ذکر در نزد خداوند است و زبور کتاب نازل شده بر داود است و همه ی کتاب های نازل شده در نزد اهل علم است و آنان ما (اهل بیت) هستیم.**کافی، ج 1، ص 225.***
در پنج مورد از زبور «مزامیر» حضرت داود که امروزه جزء کتب عهد قدیم بشمار می رود، شبیه این تعابیر آمده است که: مردان صالح، وارث زمین خواهند شد. **تفسیر نمونه.***
در روایات متعدّد آمده است که آن بندگان صالحی که وارث زمین خواهند شد، یاران حضرت مهدی علیه السلام هستند.**تفسیر نورالثقلین.***
در بعضی روایات می خوانیم که اهل بیت پیامبر اسلام علیهم السلام وارثان زمین خواهند شد و بدان دوباره زنده خواهند شد.**تفسیر قمی، ج 2، ص 297.***
پیام ها:
1- سنّت الهی آن است که بندگان صالح، حاکم و وارث جهان باشند. (کتبنا)
2- پیشگوئی های قرآن قطعی است. (لقد کتبنا فی الزبور ...)
3- قرآن، از آینده ی تاریخ خبر می دهد. (یرثها ...)
4- آینده از آن صالحان است. (یرثها عبادی الصالحون)
5 - دین از سیاست جدا نیست. (یرثها عبادی الصالحون)
6- عبادت تنها کافی نیست، صلاحیّت وعمل صالح نیز لازم است. (عبادی الصالحون)
7- وراثت زمین و حکومت بر جهان دو شرط دارد، بندگی خداوند و انجام اعمال صالح. (عبادی الصالحون)
سوره انبیا آیه 106
(106) إِنَّ فِی هَذَا لَبَلَغاً لِّقَوْمٍ عَبِدِینَ
همانا در این (پیشگویی) برای گروهِ عبادت کننده، پیام (مهم و) روشنی است.
نکته ها:
در آیه قبل خواندیم که وراثت و حکومت صالحان بر زمین با دو شرط محقّق می شود، یکی با بندگی خالص خدا که با لفظ «عبادی» آمده بود و دیگری با کسب صلاحیّت، «الصالحون». در این آیه خداوند باز تأکید می فرماید که، بندگان باید این پیام را دریافت نمایند که هم می بایست در بندگی خالص شوند و از مرحله ی بندگی کلّی و عام «عابدین» به مرحله بندگی ویژه «عبادی» برسند و هم در ایجاد صلاحیّت بکوشند.
حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «اللّه اللّه فِی القرآن، لا یَسبقنّکم فی العمل به غَیرکم» شما را به خدا! شما را به خدا! پیام های قرآن را دریابید، مبادا دیگران از راز و رمزها و دستورات و عمل به آن بر شما سبقت گیرند!
پیام ها:
1- بشارت ها و پیام های قرآن برای هدایت و سعادت کافی است.**کلمه ی «بلاغ» به گفته ی لسان العرب به معنای کفایت است.*** (لبلاغاً)
2- بندگان خدا، به سراغ کسب صلاحیّت و لیاقت بروید تا وارث زمین شوید. (یرثها عبادی الصالحون ان فی هذا لبلاغاً لقوم عابدین)
3- بندگان خوب خدا می بایست قبل از هر کس پیام های الهی را دریافت کنند. (لبلاغاً لقوم عابدین)