سوره انبیا آیه 96
(96) حَتَّی إِذَا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن کُلِّ حَدَبٍ یَنسِلُونَ
تا آن زمان که (راه بر) یأجوج ومأجوج گشوده شود وآنان از هر بلندی بتازند و به سرعت عبور کنند.
نکته ها:
در اینکه مراد از عدم بازگشت کفّار چیست، از امام صادق علیه السلام نقل است که فرموده اند: برای افرادی که (به قهر الهی) در دنیا هلاک شده اند، دیگر رجعت دنیوی ممکن نیست، ولی برای کفّاری که هلاک نشده اند (و به مرگ طبیعی از دنیا رفته اند) این رجعت به دنیا امکان پذیر است.**تفسیر اطیب البیان و قمی، ج 1، ص 24.*** بنابراین، منظور عدم بازگشت به دنیاست و بدیهی است که در آخرت، همه باز خواهند گشت.
چنانکه در آیات 93 تا 98 سوره کهف گذشت، یأجوج و مأجوج اقوامی بودند که با حملات خود به مناطق همجوار، موجب فساد در زمین و خرابی و نابودی می شدند، تا آنکه به دستِ ذوالقرنین سدّی ساخته شد و راه نفوذ آنان به دیگر مناطق بسته شد.
ولی یکی از نشانه های قیامت و پایان عمر زمین، خراب شدن این سدّ و هجوم مجدّد این اقوام است. چنانکه در آنجا فرمود: (فاذا جاء وعد ربّی جعله دکّاء)**کهف، 98.*** و در اینجا در آیه بعد می فرماید: (واقترب الوعد الحقّ).
به هر حال این آیات، نوعی پیشگویی در مورد یورش تجاوزکاران و سرازیر شدن آنان به همه ی مناطق زمین است.
پیام ها:
1- رجعت و آرزوی بازگشت اقوام هلاک شده تنها در زمان ظهور یأجوج و مأجوج محقّق خواهد شد. (لا یرجعون حتّی ...)
2- دنیا، جولانگاه طغیانگران خواهد شد. (حتّی اذا فتحت)
3- در آینده ی تاریخ نیز مفسدان تاخت و تاز خواهند کرد. (من کلّ حدب)
سوره انبیا آیه 97
(97) وَاقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذَا هِیَ شَخِصَةٌ أَبْصَرُ الَّذِینَ کَفَرُواْ یَوَیْلَنَا قَدْ کُنَّا فِی غَفْلَةٍ مِّنْ هَذَا بَلْ کُنَّا ظَلِمِینَ
و وعده ی حقّ (برپایی قیامت) نزدیک گردید، پس در آن هنگام چشم های کفّار (از وحشت و حیرت) خیره و باز ماند (و با خود گویند:) ای وای بر ما! براستی که ما از این (روز) در غفلت بودیم، بلکه ما ستمگر بودیم.
نکته ها:
کلمه ی «شاخصة» از ماده ی «شخوص» به معنای خارج شدن از مکانی بسوی مکان دیگر است و چون در هنگام تعجّب، چشم حالتی پیدا می کند که گویا می خواهد از حدقه خارج شود، لذا به این حالت چشم نیز شخوص می گویند.
گرچه قیامت در نظر دور می نماید، ولی در حقیقت نزدیک است. (اقترب الوعد) این نزدیک بودن، در آیات دیگر نیز مورد تأکید قرار گرفته است. از جمله در آیه (اقترب الساعة...)**قمر، 1.*** و (انهم یرونه بعیداً و نراه قریباً)**معارج، 7 - 8.***
پیام ها:
1- هجوم فتنه گران (یأجوج و مأجوج) نشانه ی پایان عمر دنیا و نزدیکی قیامت است. (حتی اذا فتحت یأجوج ... و اقترب الوعد الحقّ)
2- وقوع قیامت، قطعی و حتمی است. (اقترب الوعد الحق)
3- قیامت و حوادث آن، ناگهانی است. (فاذاهی)
4- قیامت، روز بُهت و حیرت است. (شاخصة ابصار الذین)
5 - قیامت، روز بیداری و تأسف وجدان های خفته است. (یا ویلنا)
6- غفلت از قیامت، از نشانه های بارز کفر و کافران است. (کفروا ... کنا فی غفلة)
7- ریشه همه ی انحراف ها و بدبختی ها، غفلت است. (کنّا فی غفلة)
8 - غفلت از قیامت، مایه ی ستم به خود و دیگران است. (کنّا فی غفلة... کنّا ظالمین)
9- قیامت، روز اقرار و اعتراف است. (کنّا ظالمین)
سوره انبیا آیه 98
(98) إِنَّکُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُمْ لَهَا وَ رِدُونَ
(به آنان گفته می شود) همانا شما و هر آنچه که غیر از خدا می پرستید، هیزم دوزخ خواهد بود (و قطعاً) در آن وارد خواهید شد.
نکته ها:
سؤال: این آیه می فرماید: هم بت پرستان و هم معبودهای آنان، هیزم و آتشگیره ی دوزخ خواهند بود، آیا افرادی همچون حضرت عیسی علیه السلام نیز که معبود قرار گرفته اند، شامل این قاعده می شوند و یا اینکه مستثنی هستند؟
پاسخ: این گونه معبودها استثنا شده اند، زیرا اوّلاً، قرآن از آن معبودها به «وما تعبدون» تعبیر آورده که وجود کلمه «ما» در این عبارت، به موجودات غیر ذوی العقول اشاره دارد،**رسول خدا صلی الله علیه و آله در پاسخ به سؤال بالا فرمودند: رسم عرب این است که کلمه «ما» را برای بی عقل ها بکار می برد و «ما تعبدون» بت های سنگ و چوبی هستند. بحار، ج 9، ص 282.*** ثانیاً، مخاطبین این آیه، بت پرستان مکّه بودند که بت های سنگی و چوبی و... را می پرستیدند، ثالثاً در آیات بعدی همین سوره آمده است که: آن کسانی که (مثل حضرت عیسی ) از طرف خداوند به آنان وعده نیکو داده شده، از دوزخ دور هستند.
پیام ها:
1- پرستش غیر خدا، عابد ومعبود را به دوزخ می کشاند. (انّکم و ماتعبدون... حصب جهنّم)
2- هیزم جهنّم، کافران ومعبودهای خیالی آنان است. (انّکم و ماتعبدون... حصب جهنّم)