سوره انبیا آیه 84
(84) فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَءَاتَیْنَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَذِکْرَی لِلْعَبِدِینَ
پس (دعای) او را مستجاب کردیم و سختی او را برداشتیم و خاندانش را به او باز گرداندیم و همانندشان را (نیز) با ایشان (همراه کردیم تا هم) رحمتی از سوی ما (به او باشد و هم یادآوری) و پند و تذکّری برای عبادت کنندگان.
نکته ها:
حضرت ایوب پیامبری است که در قرآن مجید به دریافت نشان صبر مفتخر گردیده است. (انّا وجدناه صابراً، نعم العبد، انّه اوّاب)**ص، 44.*** همانا ما او را انسان صابری یافتیم، چه نیکو بنده ای بود، بدرستی که او بسیار اهل توبه و انابه بود.
اگر چه حضرت ایّوب به مشکلات و بیماری های بسیار سختی مبتلا شد، ولی بر خلاف آنچه در بعضی کتب آمده این مسائل، مایه تنفّر مردم از او نبوده است، زیرا در این صورت، علاوه بر آنکه برخلاف قاعده لطف است، با بسیاری از روایات و تفاسیر، از جمله تفاسیر المیزان، فخر رازی، اطیب البیان، ابوالفتوح و نمونه نیز سازگار نیست.
از امام صادق علیه السلام درباره ی «و مِثلهم مَعهم» سؤال شد که چگونه همانند آنان را نیز به ایّوب داد؟ حضرت فرمود: خداوند از فرزندان او که قبلاً به مرگ طبیعی مرده بودند نیز به همراه کسانی که هلاک شده بودند، به او برگرداند.**کافی، ج 8، ص 253.***
پیام ها:
1- یادآوری و مرور تاریخ زندگانی بزرگان، بهترین وسیله ی تسکین و صبر و ارشاد و راهنمایی است. (و ایوب)
2- انبیا نیز در زندگی مادّی، همچون سایر مردم عادّی به گرفتاری ها و بیماری هایی مبتلا می شده اند. (مَسّنی الضر)
3- اگر چه گرفتاری ها در ظاهر، ضرر می نماید، ولی در بسیاری از مواقع باطناً لطف خفی و رحمت الهی است. (مَسّنی الضر و انت ارحم الراحمین)
4- همیشه بلاها و مصائب جنبه کیفری و تنبیهی ندارد، بلکه گاهی برای اعطای درجه است و جنبه آزمایشی دارد. (مَسّنی الضر) (با توجّه به اینکه انبیا معصوم هستند ناگواری ها بخاطر ارتکاب گناه و گوشمالی نیست).
5 - انبیا نمونه ادب هستند. (مسنی الضر و انت ارحم الراحمین)
حضرت ایّوب علیه السلام نفرمود: پروردگارا! ضرر را از من برطرف فرما، بلکه به گونه ای دعا کرد که یعنی خدایا تو خود می دانی.
6- در مقام دعا، خدا را با صفتی بخوانیم که با نیاز ما تناسب دارد. (ارحم الراحمین)
7- دعای انبیا مستجاب است. (فاستجبنا)
8 - لطف الهی بیش از تقاضا و دعای انسان است. (کشفنا ما به من ضرّ و آتیناه ...)
(حضرت ایوب علیه السلام از خداوند درخواست «کشف ضر» داشت، ولی پروردگار علاوه بر اجابت خواسته او، اهلش را به او باز گرداند.)
9- فرزند، عنایت و رحمت الهی است. (آتیناه اهله و مثلهم معهم)
10- خداوند، هم اهل جود است و هم جبروت. (آتیناه اهله و مثلهم معهم)
در قنوت نماز عید فطر می خوانیم: «اللهم ... اهل الجود والجبروت ...» در اینجا خداوند، هر چه را که از ایوب گرفته شده بود به او بازگرداند و به علاوه آن را دو برابر هم کرد، هم گذشته اش را جبران کرد و هم نسبت به آینده اش جود و کرم نمود.
11- میان دعا از یک طرف و ربوبیّت و سرازیر شدن رحمت الهی از سوی دیگر، ارتباط خاصّی وجود دارد. (نادیْ ، ربه، رحمة)
12- استجابت دعای انبیا نیز نه براساس استحقاق شخصی آنان که برمبنای فضل و رحمت الهی است. (رحمة من عندنا)
13- بلاها دارای ابعاد گوناگونی است، گاهی برای آزمایش است، گاهی برای رشد فکری و علمی، و زمانی برای عبرت آموزی به دیگران. (ذکری للعابدین)
14- عبادت زمینه پندپذیری است. (ذکری للعابدین)
15- همه مردم حتّی عبادت پیشگان به تذکّر نیاز دارند. (ذکری للعابدین)
سوره انبیا آیه 85
(85) وَإِسْمَعِیلَ وَإِدْرِیسَ وَذَا الْکِفْلِ کُلٌّ مِّنَ الصَّبِرِینَ
و اسماعیل و ادریس و ذی الکفل (را یاد کن که) همه از شکیبایان بودند.
سوره انبیا آیه 86
(86) وَأَدْخَلْنَهُمْ فِی رَحْمَتِنَآ إِنَّهُم مِّنَ الصَّلِحِینَ
و ما آنانرا در رحمت خویش وارد ساختیم. بدرستی که آنان از شایستگان بودند.
نکته ها:
اسماعیل علیه السلام فرزند برومند حضرت ابراهیم و جدّ بزرگوار رسول گرامی اسلام است. او زیباترین حماسه ی اطاعت از فرمان حقّ و صبر بر دستور الهی را در ماجرای رؤیای صادقه ی کشتن او توسط پدرش به نمایش گذاشت.
حضرت ادریس جدّ حضرت نوح و اوّلین کسی است که به طرح علم نجوم پرداخت، طرز دوختن لباس را به دیگران آموخت و با قلم، خط نوشت و به نویسندگی پرداخت. گفته اند که سی صحیفه بر او نازل شد و سرانجام به آسمان ها بالا رفت و اکنون نیز زنده است.**تفسیر اطیب البیان.*** (و رفعناه مکاناً علیاً)**مریم، 57.***
حضرت ذوالکفل علیه السلام یکی از پیامبران الهی است که بعد از حضرت سلیمان و قبل از حضرت عیسی زندگی می کرده است.**تفسیر اطیب البیان. ***چنانکه مشهور است قبر او در مسیر کربلا به نجف قرار دارد.
در تفسیر تبیان می خوانیم: چون این پیامبر الهی با خود عهد کرده بود که روزها را روزه بگیرد و شب ها را به عبادت بپردازد، و تنها از روی حقّ قضاوت نماید و جز برای رضای خداوند خشمگین نشود و تا آخر به آنچه متکفّل شده و تعهّد کرده بود وفادار ماند، او را «ذاالکفل» یعنی «دارای تعهّد» نامیدند. بعضی نیز همچون فخر رازی معتقدند که «ذاالکفل» لقب حضرت الیاس پیامبر است و مشهور به این نام و یکی از صالحان بوده است، ولی ما با عنایت به روایتی که در تفسیر مجمع البیان از عبدالعظیم حسنی از امام جواد علیه السلام نقل شده که خداوند برای هدایت انسان ها یکصد و بیست چهار هزار پیامبر مبعوث فرمود که از این میان، سیصد و سیزده نفر آنان مرسل هستند و ذی الکفل یکی از آن مرسلین است، ذی الکفل را نه لقب حضرت الیاس، بلکه یکی از انبیا و مرسلین می دانیم.
حضرت اسماعیل علیه السلام در مقابل فرمان الهی مبنی بر ذبح او توسط پدرش صبر کرد و حضرت ادریس نیز 365 سال مردم را به دین حقّ دعوت نمود، امّا کسی به او ایمان نیاورد.**تفسیر اطیب البیان.***
پیام ها:
1- نام بزرگان را زنده نگاه داریم و کمالات آنانرا بازگو نماییم. (و اسماعیل و ...)
2- صبر، خصلت ارزشمندی است که خداوند، دارندگان آن را می ستاید. (من الصابرین)
3- صبر، زمینه ساز ورود انسان در رحمت الهی است. (الصابرین و ادخلناهم فی رحمتنا)
4- کسب درجات و مقامات، پس از موفّقیّت در آزمایشات الهی است. (الصابرین و ادخلناهم)
5 - برخورداری از رحمت الهی در گرو عمل صالح است. (ادخلناهم - من الصالحین)
6- صبر و صلاح، از صفات انبیا است، و هر که به آنها متصف باشد، نشان از پیامبران دارد. (و اسماعیل و ... من الصابرین - من الصالحین)