سوره انبیا آیه 46
(46) وَلَئِن مَّسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِّنْ عَذَابِ رَبِّکَ لَیَقُولُنَّ یَوَیْلَنَآ إِنَّا کُنَّا ظَلِمِینَ
در حالی که اگر دمی از عذاب پروردگارت به آنان برسد، قطعاً خواهند گفت: ای وای بر ما، همانا ما ستمکار بودیم.
پیام ها:
1- کسانی که با انذار و هشدار انبیا بیدار نمی شوند با شلاق عذاب بیدار خواهند شد. با پیش آمدن ساده ترین خطرها، همه ی غرورهای ادّعایی، درهم می شکند و وجدان های خفته بیدار می شود. (لئن مستهم نفحة)
2- ستمگران، روزی به ظلم و ستم خویش اعتراف خواهند کرد. (لیقولنّ)
3- کسانی که نسبت به هشدار انبیا بی تفاوتند ظالمند. (لایُسمع الصُمّ... انّاکنّا ظالمین)
سوره انبیا آیه 47
(47) وَنَضَعُ الْمَوَزِینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیَمَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً وَ إِن کَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنَا بِهَا وَکَفَی بِنَا حَسِبِینَ
و ما برای روز قیامت، ترازوهای عدل برپا خواهیم کرد، پس (در آن روز) هیچ ستمی به احدی نخواهد شد و اگر (عملی) همسنگ دانه ی خردلی (هم) باشد، ما آن را (برای محاسبه) خواهیم آورد و (همین قدر در دقّت محاسبات) کافی است که ما حسابرس باشیم.
نکته ها:
این آیه بشارتی به نیکوکاران و هشداری به خلافکاران است که اعمال شما بی کم و کاست، کیفر و پاداش داده می شود، چنانکه فیض کاشانی می گوید:
هشدار که هر ذرّه حسابست در اینجا - دیوان حسابست و کتابست در اینجا
«خَردل» نام گیاهی است که دانه های بسیار ریز سیاه دارد و در کوچکی و حقارت، ضرب المثل شده است.
«میزان» به معنای وسیله ی سنجش، بارها در قرآن مجید مطرح شده و مورد تأکید خداوند متعال قرار گرفته است. ناگفته پیداست که سنجش هر چیزی با وسیله ای متناسب با آن صورت می پذیرد، مثلاً برای سنجش درجه ی هوا، آن را با دماسنج، برای اندازه گیری طول، آن را با متر و برای سنجش وزن اشیا، آن را با کیلو محاسبه می کنند. بدیهی است که برای سنجیدن انسان و اعمال او نیز از وسیله ای متناسب با او که همان انسان کامل است استفاده شود، همانطور که در روایات آمده است: امامان معصوم و انبیا و اوصیا علیهم السلام موازین قسط هستند. **کافی، ج 1، ص 469 ؛ معانی الاخبار، ص 31.*** و در زیارتنامه ی امیرالمؤمنین علیّ علیه السلام نیز می خوانیم: «السلام علی میزان الاعمال»**تفسیر نمونه.***
سؤال: اگر واقعاً محاسبات خداوند، اینچنین دقیق است، پس دیگر عفو و کرم الهی چه جایگاه و توجیهی دارد؟!
پاسخ: حسابرسی یک اصل است و لطف و بخشش اصل دیگر که هر کدام در جای خود محفوظ است و منافاتی با دیگری ندارد.
سؤال: در بعضی آیات آمده است که خداوند برای گروهی از مردم، میزانی برپا نمی کند، (فلانقیم لهم یوم القیامة وزنا) آیا میزان برای افراد خاصّی خواهد بود؟
پاسخ: خیر، میزان برای همه ی انسان ها اقامه خواهد شد، امّا از آنجا که میزان برای محاسبه ی اعمال است وقتی تبهکاری چیزی در بساط ندارد تا ارائه کند و جهنّمی بودنش قطعی و مسلم است، دیگر نیازی به برپایی میزان نیست و سنجش بی معناست.**تفاسیر صافی و نورالثقلین.***
پیام ها:
1- هر چیز، هر شخص و هر عملی که قابلیّت سنجش داشته باشد، برای خود میزانی خواهد داشت. (الموازین)
2- حساب خداوند بسیار دقیق است. (مثقال حبة من خردل)
3- اعمال انسان در نظام آفرینش محو نمی شود و در قیامت با آن روبرو هستیم. (اتینا بها)
4- خدا، هم عالم است (اتینا بها)، هم عادل (القسط)، وهم حسابرس. (حاسبین)
سوره انبیا آیه 48
(48) وَلَقَدْ ءَاتَیْنَا مُوسَی وَهَرُونَ الْفُرْقَانَ وَضِیَآءً وَذِکْراً لِّلْمُتَّقِینَ
وهمانا ما به موسی و هارون، فرقان ونور وتذکّری برای اهل پروا عطا کردیم.