سوره طه آیه 130
(130) فَاصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا وَمِنْ ءَانَآیِ الَّیْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّکَ تَرْضَی
پس بر آنچه می گویند، شکیبا باش و پیش از طلوع آفتاب و قبل از غروب آن با ستایش پروردگارت (او را) تسبیح کن و (همچنین) برخی از اوقات شب و اطراف روز را تسبیح بگوی، باشد که خشنود شوی.
نکته ها:
این آیه همچون آیه ی (واستعینوا بالصبر والصلوة)**بقره، 45.*** پیامبر صلی الله علیه و آله را به شکیبایی و حمد وستایش پروردگار دعوت می کند، وگرچه مخاطب این آیه ظاهراً پیامبر صلی الله علیه و آله است، امّا بدیهی است که آیه جنبه عمومی دارد.
خداوند در قرآن کریم، 19 مرتبه پیامبر صلی الله علیه و آله را به صبر، فرمان داده است.
بر طبق بعضی از روایات**کافی، ج 3، ص 444.*** و نظر برخی از مفسّرین، این آیه با نمازهای یومیه و شبانه روزی تطبیق دارد و مراد از «اطراف النهار» نوافل روزانه است.
پیام ها:
1- توجّه به تدبیر خداوند و قانون مند بودن کیفر و عذاب و توجّه به سنّت های الهی، مقدمه ی صبر و تسبیح وتحمید است. (فاصبر) (با توجّه به آیات قبل)
2- صبر در امور باید به اندازه ی مشکلات باشد. (فاصبر علی ما یقولون)
3- حمد و تسبیح الهی وسیله ای برای تقویت روحیه در مقابل لجاجت ها و تبلیغات دشمن است. (فاصبر - سبّح)
4- تنزیه خداوند از راه ستایش و حمد او است. (سبّح بحمد)
5 - پیرایش از بدی ها بر آرایش به خوبی ها مقدم است. تسبیح بر تحمید تقدم دارد.(سبّح بحمد)
6- قرآن برای بیان زمان انجام تکالیف، از ابزار و معیارهای طبیعی استفاده کرده است. (قبل طلوع... وقبل غروبها)
7- تسبیح و حمد الهی قبل از طلوع وغروب آفتاب اثر خاصی دارد. (قبل طلوع... و قبل غروبها)
8 - اوقات خود را با یاد خدا پر کنیم تا زمینه ای برای سایر افکار باقی نماند. (قبل طلوع - قبل غروب - آناء اللیل - اطراف النهار)
9- شب، تنها برای استراحت و خواب نیست، باید بخشی از آن را به عبادت اختصاص داد. (و من آناء اللیل)
10- اگر ذکر خدا با سایر شرایط انجام شود، نتیجه بخش خواهد بود. (لعلّک)**کلمه ی «لعلّ» به معنای آن است که رسیدن به این غنچه، چند درصد است نه صد در صد و این به خاطر آن است که یاد خدا به تنهایی کافی نیست، بلکه تلاش، وحدت، اخلاص و سایر شرایط باید جمع شود تا نتیجه صد در صد باشد.***
11- مقام رضا، بالاترین درجه ی تکامل است. (لعلّک ترضی)
(تکامل دارای درجاتی است: اوّل: صبر (فاصبر)، دوّم: تنزیه خداوند (وسبّح... فسبّح)، سوّم: سپاس و ستایش پروردگار (فسبّح بحمد ربّک)، چهارم: رضا به قضای الهی. (لعلّک ترضی))
سوره طه آیه 131
(131) وَلَا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَی مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَ جاً مِّنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیَوةِ الدُّنْیَا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَرِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَأَبْقَی
و هرگز به متاعی که ما به گروهی از آنها داده ایم، چشم مدوز که (این) شکوفه و جلوه ی زندگی دنیاست (و ما می خواهیم) تا آنها را در آن بیازمائیم و (به یقین) روزیِ پروردگارت بهتر و پایدارتر است.
نکته ها:
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند: هر کس چشم به دست مردم داشته باشد، غم او طولانی گردد و غیظش باقی ماند.**تفسیر المیزان.***
گرچه قرآن کریم، مال دنیا را خیر**(ان ترک خیراً) بقره، 180.***، فضل**(و ابتغوا من فضل اللّه) جمعه، 10. ***و زینت**(المال و البنون زینة الحیوة الدنیا) کهف، 46. ***می داند و بهره مندی از آن را حلال و مجاز می شمارد، لیکن دلبستگی شدید به آن را مذمّت می کند. چرا که زندگی دنیا مثل یک غنچه، عمری کوتاه دارد و با یک نسیم از بین می رود.
پیام ها:
1- رسیدن به مقام رضایت از خداوند، در صورتی است که به زرق و برق دنیا خیره نشوی. (آری کسی که جذب جلوه های مادّی شد، احساس کمبود و تبعیض می کند و از خدا راضی نمی شود) (لعلّک ترضی، لا تمدّن عینیک)
2- انسان به طور طبیعی به سوی مادّیات گرایش دارد، امّا باید آن را مهار کند. (لاتمدّن)
3- نگاه، مقدّمه جذب و دلبستگی است. (لا تمدّن عینیک)
ز دست دیده و دل هر دو فریاد - که هر چه دیده بیند دل کند یاد
4- رهبری امّت نباید چشم داشتی به مال دیگران و توجّهی به مادّیات داشته باشد و مقهور و شیفته ی دنیای پر زرق و برق دیگران شود. (لا تمدّن عینیک)
5 - جلوه های مادّی حتّی برای انبیا می تواند خطرساز باشد. (لاتمدّن عینیک)
6- همه ی متاع های دنیوی و وسایل کامیابی، نعمت الهی محسوب نمی شوند. (متّعنا) نه، «انعمنا»
7- همه ی کافران، کامیاب نیستند. (ازواجاً منهم)
8 - جلوه های زندگی دنیوی همچون غنچه و شکوفه ای است که هرگز گل نمی شود. (زهرة الحیوة الدنیا)
9- جلوه های زندگی دنیا، ابزار آزمایش انسان هاست. (لنفتنهم فیه)
10- به آنچه در خود داریم بیندیشیم، نه آنچه در دست دیگران می بینیم. (رزق ربّک خیر)
11- رزق دادن از شئون ربوبیّت خداوند است. (رزق ربّک)
12- همه ی دارایی های انسان رزق او نیست. چون بسیارند کسانی که همه نوع امکانات دارند، امّا بهره خودشان کم است. (لاتمدنّ... متّعنا... رزق ربّک خیر)
13- ملاک ارزش هر چیز دو امر است؛ یکی خیر بودن و دیگری پایدار بودن. (خیر و ابقی)
سوره طه آیه 132
(132) وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَوةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا لَا نَسْئَلُکَ رِزْقاً نَّحْنُ نَرْزُقُکَ وَالْعَقِبَةُ لِلتَّقْوَی
وخانواده ات را به نماز فرمان ده و بر آن پایدار باش. ما از تو روزی نمی خواهیم، (بلکه) ما تو را روزی می دهیم، و سرانجامِ (نیکو) برای (اهل) تقوا است.
نکته ها:
در روایات متعدّدی آمده است که پس از نزول این آیه، پیامبر صلی الله علیه و آله تا چندین ماه دَرب خانه ی حضرت علی و فاطمه علیهما السلام را می زدند و در آستانه در می فرمودند: «الصلوة» آنگاه به قرائت آیه تطهیر می پرداختند.**تفاسیر کبیر فخررازی و درّالمنثور و مجمع البیان.***
هرگاه وضع زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله تنگ می شد، این آیه را تلاوت می فرمود، آنگاه به افراد خانه دستور می دادند تا نماز بخوانند.**تفسیر المیزان.***
«اِصطَبر علیها» یعنی هم در انجام نماز وهم در امر به آن تأکید وپایداری کن.
پیام ها:
1- امر به معروف از کسانی اثر بیشتری دارد که خود جذب مادّیات نشده باشند. (لا تمدّن... وامر اهلک)
2- رهبر جامعه ی اسلامی نباید از خانواده خود غافل باشد. (وامر اهلک بالصلوة)
3- مرد نسبت به سرنوشت فکری و دینی خانواده خود مسئول است و تنها رعایت امور مادّی آنان کافی نیست. (وأمر اهلک)
4- یکی از مهم ترین زمینه های امر به معروف، خانواده ونزدیکان انسان است. (وأمر اهلک...) (دایره ی اهل، به زن و فرزند منحصر نیست، بلکه همه ی افراد خاندان را شامل می شود.)
5 - مبلّغ باید در مرحله ی اوّل به تبلیغ خانواده خود بپردازد. (وأمر اهلک)
6- اوّلین مرحله ی تربیت، کانون خانواه است. (وأمر اهلک)
7- فرمان به نماز از میان سایر واجبات، رمز بیمه شدن اعضای خانواده است. (وأمر اهلک بالصلوة)
8 - برای عدم وابستگی به زرق و برق دنیا، به نماز پناهنده شویم. (لا تمدّن... وامر اهلک بالصلوة)
9- یکی از مصادیق روشن و بلند معروف، نماز است. (وأمر اهلک بالصلوة)
10- موضوع نماز در خانواده دارای اهمیت خاصی است، باید والدین بر آن اصرار کنند.**در تحقیقاتی که از جامعه ی دانش آموزی و نوجوان و جوان شده است، درصد بالایی از آنان علّت توجّه به نماز خود را توجّه خانواده های خویش به آن دانسته اند.*** (وأمر اهلک بالصلوة واصطبر علیها)
11- امر به معروف، مداومت و پایداری لازم دارد. (اصطبر علیها)
12- خداوند از عبادت ما سودی نمی برد، ثمره ی آن به خود ما باز می گردد. (لانسئلک رزقا)
13- سفارش به نیکی ها باید جدّی و همراه بیان آثار باشد. (وامر اهلک... و العاقبة للتّقوی)
14- نماز، زمینه ساز پاکدامنی و تقواست. (وأمر اهلک بالصلوة... والعاقبة للتقوی)
15- حسن عاقبت در سایه ی تقوای الهی است، نه مادّیات. (والعاقبة للتقوی)