سوره طه آیه 123
(123) قَالَ اهْبِطَا مِنْهَا جَمِیعاً بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُم مِّنِّی هُدیً فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَایَ فَلَا یَضِلُّ وَلَا یَشْقَی
(خداوند به آدم وحوا) فرمود: از آن (بهشت و مقام والا) فرود آیید (که) بعضی از شما، دشمن بعض دیگر خواهد بود، پس اگر از جانب من رهنمودی برای شما آمد، پس (بدانید که) هر کس از رهنمون من پیروی کند، نه گمراه می شود و نه تیره بخت.
نکته ها:
«اجتباء» از «جبایة» به معنای جمع آوری و انتخاب و برگزیدن است.
«تاب» اگر با حرف «الی» بیاید، توبه ی انسان خواهد بود، مثل جمله «تبت الیک» ولی اگر در کنار حرف «علی» قرار گرفت، توبه ی خداوند قلمداد می گردد، مانند آیه ی فوق یعنی خداوند لطف خودش را بر بنده باز گرداند.
در اینکه مخاطب «اهبطا» چه کسانی هستند، می توان گفت: یا آدم و حوا هستند، یا انسان و شیطان است، و یا آدم و ذریّه او بوده اند.
در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند: هیچ پیامبری به اندازه حضرت آدم علیه السلام گریه نکرد.**تفسیر کبیرفخررازی. ***تا پس از نافرمانی توبه کند.
پیام ها:
1- در گزینش افراد به سرشت پاک آنها توجّه کنید و یکی دو لغرش را ملاک ردّ انتخاب قرار ندهید. (ثم اجتباه ربّه فتاب علیه)
2- گناه آدم، قبل از بعثت او به مقام پیامبری بوده است. (ثم اجتباه)
3- زمان، در گزینش نقش دارد. (ثمّ اجتباه) («ثمّ» نشان گذشت زمان است)
4- پذیرش توبه، از شئون ربوبیت الهی است. (ثم اجتباه ربّه فتاب علیه)
5 - به جای طرد نیروهای خلافکار، آنها را با عفو، جذب و هدایت کنیم. (فتاب علیه و هدی)
6- توبه، زمینه ی هدایت است. (فتاب علیه و هدی)
7- پذیرش توبه، مانع بروز آثار وضعی گناه نیست. (فتاب علیه - اهبطا)
8 - یک گناه می تواند نسلی را در هبوط نگه دارد. (اهبطا منها جمیعاً)
9- هبوط بشر، سبب بروز دشمنی ها می گردد. (اهبطا... بعضکم لبعض عدّو)
10- اوّلین بشارت به آدم، آمدن رهنمودهای الهی است که با پیروی از آنها راه برای سعادت و برگشت به بهشت باز می شود. (اهبطا - فمن اتبع ...)
11- آمدن انبیا و هدایت الهی قطعی است. («یأتینّکم» نون تأکید دارد)
12- در مدیریت و تربیت، حتّی اگر بنا به مصالحی فرمان اخراج دادیم باز هم وسیله ی رشد وبازسازی او را فراهم کنیم. (اهبطا - یأتینّکم منّی هدی...)
13- کسی جز خداوند نمی تواند هادی و راهنمای انسان باشد. (یأتینّکم منّی هدی)
14- در جهان مادّیات، بروز تضاد و تزاحم قطعی است، مهم آن است که انسان در این بین خط الهی را گم نکند. (بعضکم لبعض عدو... فمن اتّبع هدای...)
15- انسان ها در انتخاب آزادند. (فمن اتّبع)
16- خوشبختی و نجات انسان، در سایه ی پیروی از اوامر الهی است. (فمن اتّبع هدای فلایضلّ و لا یشقی)
سوره طه آیه 124
(124) وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکاً وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَمَةِ أَعْمَی
و هر کس از یاد من روی گرداند، پس همانا برای او زندگی تنگ و سختی خواهد بود و ما او را در قیامت نابینا محشور می کنیم.
سوره طه آیه 125
(125) قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمَی وَقَدْ کُنتُ بَصِیراً
(در قیامت خواهد) گفت: پروردگارا! چرا مرا نابینا محشور کردی در حالی که من (در دنیا) بینا بودم؟!
نکته ها:
آیه ی قبل بشارت به پیروان حقّ می داد، ولی این آیه هشدار واخطار به روی گردانان از حقّ، تا بیم و امید در کنار هم مطرح شده و مؤثّر باشد.
در روایات، رها کردن خط ولایت اهلبیت علیه السلام یا ترک کردن فریضه ی حج، مصداق اعراض از یاد خدا شمرده شده است.**تفسیر نورالثقلین.***
مراد از سختی و تنگی زندگی، نداشتن نیست، بلکه بسیاری از سرمایه داران به خاطر حرص، ترس و دلهره، در فشار و تنگنا زندگی می کنند.**تفسیر نمونه.***
سؤال: کور بودن مجرمین، با آیه (اقرء کتابک)**اسراء، 14.*** که خواندن نامه اعمال نیاز به چشم دارد، چگونه قابل جمع است؟
پاسخ: چون در قیامت مواقف متعدّد است، ممکن است در موقفی بینا و در موقف دیگر اعمی باشند.
روایات متعدّدی مراد از کوری در قیامت را ندیدن راه حقّ وخیر دانسته اند.**من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 447.***
امام سجاد علیه السلام پس از تلاوت آیه ی (مَن اعرض... ضنکاً) فرمودند: قسم به خداوند! همانا قبر، باغی از باغ های بهشت یا گودالی از گودال های جهنّم است.**بحار، ج 7، ص 104.*** بنابراین دامنه معیشت تنگ تا برزخ نیز ادامه دارد.
پیام ها:
1- انسان ها در انتخاب آزادند. (من اعرض)
2- فطرت انسان بر خداپرستی است، انبیا و ادیان آسمانی تنها آن را یادآوری می کنند. (عن ذکری)**«ذکر» یادآوری چیزی است که انسان فراموش کرده است.***
3- دوری از یاد خدا مایه اضطراب، حیرت و حسرت است، هر چند تمکّن مالی بالا باشد. (من اعرض ...)
4- زندگی آرام و شیرین، فقط در پرتو یاد و ذکر خداست. (من اعرض عن ذکری)
5 - معنویت در زندگی مادّی نیز نقش مهمی دارد. (ومن اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکا)
6- کسی که در دنیا چشم جانش را بر روی حقایق بست، در قیامت کور محشور خواهد شد. (من اعرض - یوم القیامة اعمی)
7- بی ایمان، هم در دنیا زندگی مشقّت بار دارد و هم در آخرت از نعمت دیدن محروم است. (من اعرض - معیشة ضنکا - یوم القیامة اعمی)