سوره طه آیه 109
(109) یَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِیَ لَهُ قَوْلًا
در آن روز، شفاعت (هیچ کس) سودی ندارد، مگر کسی که خدای رحمان به او اجازه دهد و از گفتار او (شفاعت کننده یا شفاعت شونده) راضی باشد.
نکته ها:
از آنجا که انکار شفاعت، خلاف قرآن و روایات و مایه ی یأس مؤمنانِ گناهکار است، و قبول شفاعتِ بی قید و شرط نیز سبب جرأت خلافکاران و خلاف عدالت الهی است، لذا قرآن کریم برای شفاعت، حساب و کتاب و مقرّراتی در نظر گرفته است.
از نظر قرآن، شفاعت، روزنه ی امید گناهکاران و وسیله ای برای ارتباط آنان با اولیای خدا و پیروی از آنان است. شفاعت اذن خداست و برخورداران از شفاعت، تنها کسانی هستند که در مدار توحید و دارای منطقِ صحیح و اعتقادات حقّ باشند و گفتارشان مورد قبول خداوند قرار گرفته باشد، یعنی شهادتین آنان موضعی، موسمی، اکراهی، سطحی و بر اساس مسخره و نفاق نباشد، در این صورت اگر در عمل کمبود داشته باشند، با شفاعت مورد عنایت قرار می گیرند.
از این روی قرآن، شفاعت بت ها را برای بت پرستان باطل دانسته و شفاعت به معنای فدا شدن حضرت عیسی علیه السلام برای پاک شدن گناهان پیروانش و یا شهادت امام حسین علیه السلام به خاطر شفاعت از شیعیان قابل پذیرش نیست، هر چند امام حسین علیه السلام از شافعان بزرگ قیامت است، امّا باید دانست که هدف او از شهادت، شفاعت کردن طرفدارانش نبود.
امام باقر علیه السلام درباره این آیه فرمودند: شفاعت پیامبر صلی الله علیه و آله تنها برای کسانی است که از نظر عمل و گفتار مورد رضایت باشند و بر مودّت آل پیامبر علیهم السلام زندگی کرده و بر آن مرده اند.**تأویل الایات، 304.***
پیام ها:
1- شفاعت، مقام والایی است که افراد خاصی از آن برخوردارند. (مَن اذن له الرحمن و رضی له قولا)
2- شفاعت، تصرّف در اراده ی خدا و یا تخلّف از حکمت و عدل و محاسبات و سنّت های الهی نیست، بلکه بر اساس خواست خداوند است. (اذن... رضی)
سوره طه آیه 110
(110) یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً
(خداوند به) آنچه آنان در پیش روی دارند و آنچه را (در دنیا) پشت سر گذاشته اند آگاه است، ولی مردم بر او احاطه علمی ندارند.
سوره طه آیه 111
(111) وَعَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَیِّ الْقَیُّومِ وَقَدْ خَابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً
و (در آن روز) همه ی چهره ها در برابر خداوندِ زنده ی پاینده، خوار و فروتن می شود و البتّه هر کس که بار ستم برداشت، مأیوس و زیان کار است.
نکته ها:
کلمه «عَنَت» از «عَنوة» به معنای ذلّت در برابر قهر و سلطه است، و «قیّوم» به کسی گفته می شود که قائم به ذات خود و حافظ همه چیز است و مایه ی قوام هر چیز را به آن عطا کرده باشد، و کلمه ی «خاب» از «خیبة» به معنای از دست دادن مطلوب است.
پیام ها:
1- در قیامت، حسابرسی بسیار دقیق است، زیرا حسابگر همه چیز را به خوبی می داند و راهی برای سوء استفاده از شفاعت نیست. (یعلم ما بین ایدیهم و ...)
2- احاطه ی علمی خداوند نسبت به همه کارهای گذشته و آینده مردم یکسان است. (یعلم مابین ایدیهم و ما خلفهم)
3- محدود هرگز نمی تواند بر بی نهایت احاطه پیدا کند. (لا یحیطون به) نه بر ذات او، نه بر صفات او، نه بر آفریده های او و نه بر قدرت و کارهای او.
4- حالات روحی انسان، قبل از هرچیز در صورت او جلوه می کند. (عنت الوجوه)
5 - سرانجام ظلم، محرومیت از رحمت الهی است. (و قد خاب من حمل ظلما)
6- بسیاری از ظلم ها را می توان در دنیا با توبه وعذرخواهی از مردم، جبران و محو کرد، بدبخت آن که ظلم خود را تا قیامت حمل کند. (خاب من حمل ظلما)