سوره طه آیه 86
(86) فَرَجَعَ مُوسَی إِلَی قَوْمِهِ غَضْبَنَ أَسِفاً قَالَ یَقَوْمِ أَلَمْ یَعِدْکُمْ رَبُّکُمْ وَعْداً حَسَناً أَفَطَالَ عَلَیْکُمُ الْعَهْدُ أَمْ أَرَدتُّمْ أَن یَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبٌ مِّن رَّبِّکُمْ فَأَخْلَفْتُم مَّوْعِدِی
پس موسی خشگمین واندوهناک به سوی قوم خود بازگشت (و) گفت: ای قوم من! آیا پروردگارتان به شما وعده ای نیکو (نزول تورات) نداد؟ آیا مدّت (غیبت من) بر شما طولانی شد؟ یا اینکه می خواستید خشمی از طرف پروردگارتان بر شما فرود آید، که با قرار و موعد من تخلّف کردید؟!
نکته ها:
در این آیه به دو وعده اشاره شده است، یکی وعده ای از جانب خداوند که نزول تورات بوده است، «الم یعدکم ربّکم وعداً حسنا» و دیگری، وعده ای از طرف موسی علیه السلام با مردم که در زمان غیبت او از برادرش هارون اطاعت کنند، ولی مردم با گوساله پرستی آنها را نادیده گرفتند. البتّه موسی هنگام توبیخ آنان، علّت انحرافشان را سؤال کرد وپرسید: آیا انحراف شما عامدانه بود وبا آگاهی به سراغ قهر خدا رفتید؟ یا از روی غفلت به آن روی آوردید؟ آیا به خاطر اینکه سی روز غیبت من به چهل روز منتهی گردید، شما منحرف شدید؟ و آیا... .**تفسیر مراغی.***
در این آیه همچون آیه ی 81، از حلول غضب الهی سخن به میان آمده است، لیکن در آنجا عامل غضب، طغیان ودر اینجا پیمان شکنی مردم بیان شده است. اینها عواملی است که رمز سقوط بنی اسرائیل در آنها نهفته است.
پیام ها:
1- همین که از انحرافی با خبر شدید، فوراً عکس العمل نشان دهید. (فرجع) (حرف «فا» در «فرجع» نشانه فوریت است.)
2- غیرت دینی از صفات بارز اولیای خداست. (غضبان اسفا) (رهبران دینی و اولیای خدا، غصه ی انحراف مردم را می خورند.)
3- خشم و غضبی که در راه رضای الهی باشد مذموم نیست. (غضبان اسفا) (خشم و تأسّف اولیای خدا، به خاطر ارتداد وانحراف معنوی مردم است.)
4- در جای خود باید خطاکار را توبیخ کرد. (اَلم یعدکم)
5 - عدم حضور رهبر، یا تغییرات جزئی در برنامه ها، نباید سبب انحراف و ارتداد شود. (أفطال علیکم العهد)
6- ارتجاع، ارتداد و عهدشکنی، عامل قهر وغضب الهی است. (یحلّ علیکم غضبی)
7- قهر و غضب از لوازم تربیت است. (غضب من ربکم)
8 - تخلّف از عهد وپیمان پیامبر، عامل قهر خداوند است. (یحل علیکم غضب... فاخلفتم موعدی) (میان انبیا و مردم تعهّدات و قرارهایی است که این قرارها شامل سیره، احکام و نمایندگان آنها در میان مردم می شود که باید مردم به آنها وفادار باشند، وقرار موسی تبعیت از هارون بود.)
9- تخلّف از وصیّ ونماینده پیامبر، تخلّف از خود اوست. (فاخلفتم موعدی) (تخلّف از پیروی هارون، تخلّف از موسی می باشد.)**تفسیر مجمع البیان.***
10- هنگام توبیخ، روزنه ی توبه وبازگشتی را برای خلافکار باز بگذارید. (أفطال علیکم العهد ام اردتم) (از سؤال های متعدّد موسی، این پیام استفاده می شود.)
سوره طه آیه 87
(87) قَالُواْ مَآ أَخْلَفْنَا مَوْعِدَکَ بِمَلْکِنَا وَلَکِنَّا حُمِّلْنَآ أَوْزَاراً مِّن زِینَةِ الْقَوْمِ فَقَذَفْنَهَا فَکَذَلِکَ أَلْقَی السَّامِرِیُ
(مردم به موسی) گفتند: ما به میل و اراده ی خود خلاف وعده نکردیم، ولیکن از زیور آلات قومِ (فرعون، چیزها و) بارهایی بر ما نهاده شد، پس ما آنها را (در آتش) افکندیم پس اینگونه سامری (بر ما) القا کرد.
پیام ها:
1- گناهکاران برای فرار از مجازات، به بهانه هایی چون اجبار و اکراه و فشار خارجی پناه می برند. (ما اخلفنا موعدک بملکنا)
2- مال حرام، خرج کار حرام می شود. (من زینة القوم) (زیور آلاتی که فرعونیان از راه ظلم بدست آورده بودند و به ارث به بنی اسرائیل رسیده بود، سرانجام خرج ساخت بت وگوساله شد.)**تفسیر نمونه.***
3- چه بسا جلوه ها، زیورها واموال دنیا که برای انسان وزر ووبال است. (اوزاراً)
4- منحرفان از سرمایه ی خود مردم برای گمراه کردن آنان و رسیدن به اهداف شوم خویش استفاده می کنند. (من زینة القوم)
5 - جامعه ی سست ایمان و سلطه پذیر، با یک ترفند هنرمندانه همه چیز خود را می بازد. (فکذلک القی السامری)
6- تلقین منحرفان وهنرنمایی آنان در جامعه بی اثر نیست. (القی السامری)
7- شخص مجرم می کوشد تا گناه را به گردن دیگران بیندازد. (القی السامری)
8 - بزرگ ترین ضربه ها را عوامل خودی منحرف می زنند. (السامری)
سوره طه آیه 88
(88) فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلاً جَسَداً لَّهُ خُوَارٌ فَقَالُواْ هَذَآ إِلَهُکُمْ وَ إِلَهُ مُوسَی فَنَسِیَ
پس (سامری) برای آنها پیکر گوساله ی نری که دارای صدایی بود پدید آورد، آنگاه (با پیروانش به مردم) گفتند: این خدای شما و خدای موسی است. پس سامری (خدا و همه ی تعلیمات موسی را) فراموش کرد.