سوره طه آیه 85
(85) قَالَ فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَکَ مِن بَعْدِکَ وَأَضَلَّهُمُ السَّامِرِیُّ
(خداوند) فرمود: همانا ما قوم تو را بعد از (آمدن) تو آزمایش کردیم و سامری آنها را گمراه کرد.
نکته ها:
امام صادق علیه السلام در ذیل آیات فوق، سیمای عاشق را چنین بیان فرمود: انسان مشتاق نه در فکر غذا، لباس ومسکن است ونه آرام وقرار دارد تا به محبوبش برسد، همان گونه که حضرت موسی به عشقِ دریافت وحی، خواب و خوراک نداشت و فرمود: خدایا! من زودتر از قوم خود آمده ام تا تو راضی شوی.**تفسیر صافی.***
پیام ها:
1- پیامبر نیز در مقابل عملکرد خود مسئول است. (ما اعجلک...)
2- رهبر باید پیشگام باشد تا امّت به دنبال او حرکت کنند. (اولاء علی اثری)
3- موسی علیه السلام عاشق خدا و استماع کلام الهی بود. (عجلت الیک)
4- عجله در کار خیر و برای کسب رضای الهی مانعی ندارد. (عجلت ... لترضی)
5 - بالاترین هدف انبیا ومقصد اعلای آنان، جلب رضایت الهی است. (لترضی)
6- با حضور رهبر در جامعه، از دشمنان کاری ساخته نیست. منحرفان، از غیبت و نبود رهبر الهی سوءاستفاده می کنند. (من بعدک)
7- امّت ها در غیبت پیشوایان، در معرض آزمون وفتنه هستند. (فتنّا...من بعدک)
8 - نقش هنر وهنرمند غیر متعهّد در تخریب باورهای دینی و انحراف مردم، کمتر از قدرت طاغوت نیست. (اضلّهم السامری)
9- ارتداد برای تازه ایمان آورده ها، خطر وتهدیدی جدّی است. (اضلّهم السامری)
10- اصحاب پیامبر بودن کافی نیست، حسن عاقبت و استواری دینی لازم است. (اضلّهم السامرّی) (خداوند بنی اسرائیل را نجات داد و طیّبات را روزی آنان کرد، امّا بد عاقبت شدند.)
سوره طه آیه 86
(86) فَرَجَعَ مُوسَی إِلَی قَوْمِهِ غَضْبَنَ أَسِفاً قَالَ یَقَوْمِ أَلَمْ یَعِدْکُمْ رَبُّکُمْ وَعْداً حَسَناً أَفَطَالَ عَلَیْکُمُ الْعَهْدُ أَمْ أَرَدتُّمْ أَن یَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبٌ مِّن رَّبِّکُمْ فَأَخْلَفْتُم مَّوْعِدِی
پس موسی خشگمین واندوهناک به سوی قوم خود بازگشت (و) گفت: ای قوم من! آیا پروردگارتان به شما وعده ای نیکو (نزول تورات) نداد؟ آیا مدّت (غیبت من) بر شما طولانی شد؟ یا اینکه می خواستید خشمی از طرف پروردگارتان بر شما فرود آید، که با قرار و موعد من تخلّف کردید؟!
نکته ها:
در این آیه به دو وعده اشاره شده است، یکی وعده ای از جانب خداوند که نزول تورات بوده است، «الم یعدکم ربّکم وعداً حسنا» و دیگری، وعده ای از طرف موسی علیه السلام با مردم که در زمان غیبت او از برادرش هارون اطاعت کنند، ولی مردم با گوساله پرستی آنها را نادیده گرفتند. البتّه موسی هنگام توبیخ آنان، علّت انحرافشان را سؤال کرد وپرسید: آیا انحراف شما عامدانه بود وبا آگاهی به سراغ قهر خدا رفتید؟ یا از روی غفلت به آن روی آوردید؟ آیا به خاطر اینکه سی روز غیبت من به چهل روز منتهی گردید، شما منحرف شدید؟ و آیا... .**تفسیر مراغی.***
در این آیه همچون آیه ی 81، از حلول غضب الهی سخن به میان آمده است، لیکن در آنجا عامل غضب، طغیان ودر اینجا پیمان شکنی مردم بیان شده است. اینها عواملی است که رمز سقوط بنی اسرائیل در آنها نهفته است.
پیام ها:
1- همین که از انحرافی با خبر شدید، فوراً عکس العمل نشان دهید. (فرجع) (حرف «فا» در «فرجع» نشانه فوریت است.)
2- غیرت دینی از صفات بارز اولیای خداست. (غضبان اسفا) (رهبران دینی و اولیای خدا، غصه ی انحراف مردم را می خورند.)
3- خشم و غضبی که در راه رضای الهی باشد مذموم نیست. (غضبان اسفا) (خشم و تأسّف اولیای خدا، به خاطر ارتداد وانحراف معنوی مردم است.)
4- در جای خود باید خطاکار را توبیخ کرد. (اَلم یعدکم)
5 - عدم حضور رهبر، یا تغییرات جزئی در برنامه ها، نباید سبب انحراف و ارتداد شود. (أفطال علیکم العهد)
6- ارتجاع، ارتداد و عهدشکنی، عامل قهر وغضب الهی است. (یحلّ علیکم غضبی)
7- قهر و غضب از لوازم تربیت است. (غضب من ربکم)
8 - تخلّف از عهد وپیمان پیامبر، عامل قهر خداوند است. (یحل علیکم غضب... فاخلفتم موعدی) (میان انبیا و مردم تعهّدات و قرارهایی است که این قرارها شامل سیره، احکام و نمایندگان آنها در میان مردم می شود که باید مردم به آنها وفادار باشند، وقرار موسی تبعیت از هارون بود.)
9- تخلّف از وصیّ ونماینده پیامبر، تخلّف از خود اوست. (فاخلفتم موعدی) (تخلّف از پیروی هارون، تخلّف از موسی می باشد.)**تفسیر مجمع البیان.***
10- هنگام توبیخ، روزنه ی توبه وبازگشتی را برای خلافکار باز بگذارید. (أفطال علیکم العهد ام اردتم) (از سؤال های متعدّد موسی، این پیام استفاده می شود.)
سوره طه آیه 87
(87) قَالُواْ مَآ أَخْلَفْنَا مَوْعِدَکَ بِمَلْکِنَا وَلَکِنَّا حُمِّلْنَآ أَوْزَاراً مِّن زِینَةِ الْقَوْمِ فَقَذَفْنَهَا فَکَذَلِکَ أَلْقَی السَّامِرِیُ
(مردم به موسی) گفتند: ما به میل و اراده ی خود خلاف وعده نکردیم، ولیکن از زیور آلات قومِ (فرعون، چیزها و) بارهایی بر ما نهاده شد، پس ما آنها را (در آتش) افکندیم پس اینگونه سامری (بر ما) القا کرد.
پیام ها:
1- گناهکاران برای فرار از مجازات، به بهانه هایی چون اجبار و اکراه و فشار خارجی پناه می برند. (ما اخلفنا موعدک بملکنا)
2- مال حرام، خرج کار حرام می شود. (من زینة القوم) (زیور آلاتی که فرعونیان از راه ظلم بدست آورده بودند و به ارث به بنی اسرائیل رسیده بود، سرانجام خرج ساخت بت وگوساله شد.)**تفسیر نمونه.***
3- چه بسا جلوه ها، زیورها واموال دنیا که برای انسان وزر ووبال است. (اوزاراً)
4- منحرفان از سرمایه ی خود مردم برای گمراه کردن آنان و رسیدن به اهداف شوم خویش استفاده می کنند. (من زینة القوم)
5 - جامعه ی سست ایمان و سلطه پذیر، با یک ترفند هنرمندانه همه چیز خود را می بازد. (فکذلک القی السامری)
6- تلقین منحرفان وهنرنمایی آنان در جامعه بی اثر نیست. (القی السامری)
7- شخص مجرم می کوشد تا گناه را به گردن دیگران بیندازد. (القی السامری)
8 - بزرگ ترین ضربه ها را عوامل خودی منحرف می زنند. (السامری)