سوره طه آیه 8
(8) اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَآءُ الْحُسْنَی
(زیرا او) خدایی است که معبودی جز او نیست (و) بهترین نام ها برای اوست.
نکته ها:
در این چند آیه، چهار صفت از صفات بارز خداوند مطرح شده است؛
الف: خالقیّت. (خلق الارض والسموات)
ب: حاکمیّت. (علی العرش استوی )
ج: مالکیّت. (له ما فی السموات و ما...)
د: عالمیّت. (یعلم السّر و اخفی)
تسلّط پروردگار بر عرش که در سوره های دیگر قرآن با عبارت (استوی علی العرش) آمده است، کنایه از احاطه و سلطه خداوند بر جهان هستی است. مثلاً وقتی در فارسی می گویند: فلانی بر تخت نشست، و یا فلانی را از تخت به پایین کشیدند، یعنی او حاکم شد و یا قدرت و حکومت را از او گرفتند.
معمولاً همراه با عبارت «استوی علی العرش» و شبه آن، جمله ای می آید که به منزله ی تفسیر آن است، مانند:
(ثم استوی علی العرش یغشی اللیل النهار)**اعراف، 54.*** او بر عرش سلطه دارد و با شب، روز را می پوشاند؛ (ثم استوی علی العرش یدبّر الامر)**یونس، 3. ***او بر هستی احاطه دارد و امور را تدبیر می کند؛ (ثم استوی علی العرش یعلم ما یلج فی الارض و ما...)**حدید، 4.*** او بر هستی تسلّط دارد وهمه چیز را می داند؛ (ثم استوی علی العرش مالکم من دونه من ولّی)**سجده، 4.*** او بر عرش سلطه دارد و جز او سرپرستی نیست؛ ودر این آیه: (علی العرش استوی له ما فی السموات و ما فی الارض)
کلمه «ثَری » به معنای خاک نمناک است و «تحت الثری» شامل اموات، گنج ها و هر چیز دیگری که در خاک پنهان شده می باشد.
«اسماء حُسنی »**مفرد آمدن «الحسنی» با آنکه موصوف آن «اسماء» جمع است، شاید به دلیل مقدّر گرفتن کلمه ی «هذه» باشد، یعنی «هذه الاسماء الحسنی»، هرچند نمونه های دیگری نیز در قرآن هست، مانند: (مآرب اخری)، طه، 18 و (حدائق ذات بهجة) نمل، 60. تفاسیر مجمع البیان، طبری و تبیان.*** همان صفات خداوند است که بنا بر روایات، 99 اسم می باشد و اگر در دعا خداوند با این اسامی یاد شود، برکات و آثار فراوانی به همراه می آورد. اسمای الهی منحصر به اینها نیست و در بعضی ادعیه، مثل دعای جوشن کبیر، تا هزار اسم ذکر شده است. البتّه توسّل به این اسما، تنها حفظ و قرائت آنها نیست، بلکه باید خود را به آن صفات نزدیک کرد.**تفسیر نمونه.***
در روایات می خوانیم که امامان معصوم علیهم السلام فرموده اند: به خدا سوگند، ما اسماء حسنای الهی هستیم.**تفسیر نمونه.***
امام صادق علیه السلام فرمودند: «سرّ» آن چیزی است که در دل پنهان می کنی و «اخفی » آن است که از ذهنت عبور کرده، ولی آن را فراموش کرده ای.**تفسیر صافی.*** یعنی نه تنها از دیگران پنهان است، بلکه خود نیز از آن غافل شده ای.
خداوند بر همه چیز آگاه است، (یعلم السّر واخفی) غیب آسمان ها و زمین را می داند، (اعلم غیب السموات والارض)**بقره، 33.***، حمل ماده ی باردار را می داند، (یعلم ما تحمل کل انثی)**رعد، 8.***، هدف و معنای نگاه ها را می داند، (یعلم خائنة الاعین)**غافر، 19.***، خطورات قلبی را می داند، (یعلم ما فی قلوبکم)**احزاب، 51.*** و هیچ برگی از درخت نمی افتد مگر اینکه او می داند. (و ما تسقط من ورقة الاّ یعلمها)**انعام، 59.***
پیام ها:
1- تسلّط خداوند بر هستی، رحیمانه است، نه جبّارانه. (الرحمن علی العرش استوی)
2- نزول قرآن جلوه ای از رحمانیّت و اقتدار خداوند بر هستی است. (تنزیلا ممن خلق... الرحمن علی العرش استوی)
3- تسلّط خداوند بر همه ی هستی، یکسان است.**تفسیر نورالثقلین ؛ کافی، ج 1، ص 128.*** (علی العرش استوی)
4- خداوند، هم آفریدگار هستی است و هم نگهدار و حاکم برآن. (خلق ... علی العرش استوی)
5 - خداوند بر تمام آنچه دیدنی و نادیدنی است، آگاهی و مالکیّت مطلقه دارد. (له ما فی السموات... و ما تحت الثری)
6- یکی از راههای جلوگیری از منکرات، توجّه مردم به علم الهی بر پنهان و آشکار آنهاست. (یعلم السّر واخفی)
7- نام نیکو وزیبا چه در لفظ و چه در معنا، یک ارزش است و خداوند، هم خود جمیل است و هم بهترین و نیکوترین نام ها را دارد. (له الاسماء الحسنی)
سوره طه آیه 9
(9) وَهَلْ أَتَکَ حَدِیثُ مُوسَی
و آیا خبر موسی به تو رسیده است؟!
سوره طه آیه 10
(10) إِذْ رَءَا نَاراً فَقَالَ لِأَهْلِهِ امْکُثُواْ إِنِّی ءَانَسْتُ نَاراً لَّعَلِّی ءَاتِیکُم مِّنْهَا بِقَبَسٍ أَوْ أَجِدُ عَلَی النَّارِ هُدیً
هنگامی که آتشی را دید، پس به خانواده ی خود گفت: قدری درنگ کنید، همانا من آتشی یافتم، شاید (بتوانم) مقداری از آن را برای شما بیاورم یا به واسطه ی (آن) آتش، راهی بیابم.
نکته ها:
«قبس» به قطعه ای از آتش می گویند که از مجموعه آن جدا شده باشد.
در بخشی از سوره فرازهایی از داستان موسی علیه السلام به تفصیل بیان شده است:
الف: انتخاب حضرت موسی علیه السلام برای رسالت.
ب: دعوت آن حضرت از فرعون برای پذیرش حقّ.
ج: خروج او از مصر و غرق شدن فرعون.
د: گوساله پرستی بنی اسرائیل.
حضرت موسی علیه السلام به همراه همسر باردار خود، عزم سفر نمود و در بیابان راه را گم کردند. در آن بیابان تاریک و هوای سرد و بارانی، برای گرمی و راهیابی، نیاز به آتش داشتند که از دور آتشی نمایان شد و حضرت برای به دست آوردن آتش و آسایش خانواده، راهیِ آن مکان شد که ناگهان ندایی آمد و خداوند موسی را به پیامبری برگزید.**آن شب، شب جمعه بوده است. تفسیر مجمع البیان.***
آری، موسی علیه السلام برای پیدا کردن راه نجاتِ خود و خانواده اش به سراغ آتش رفت، ولی خداوند راه نجات دیگران را به روی او گشود. او راه زمینی را می جست، امّا خدا راه معنویت و سعادت را به او نشان داد، او راه هدایت فردی را دنبال می کرد، ولی خدا راه هدایت امّت را به او ارائه نمود.
پیام ها:
1- در نقل حقایق تاریخی، ابتدا مخاطبان خود را تشنه ی شنیدن کنیم، سپس ماجرا را برای آنها بیان نماییم. (هل اتیک)
2- سؤال کردن، شیوه ای مناسب برای تبلیغ و تربیت است. (هل اتیک)
3- بیان تاریخ، ارائه یک موعظه تجربی و وسیله ای برای عبرت است و دل و خاطر پیامبر را تسلی می دهد. (حدیث موسی) (در فرهنگ قرآن، حدیث به معنای تاریخ است، نه حادثه ی جدید.)
4- گاهی انسان، نور الهی را به صورت نار می بیند.**تفسیر مجمع البیان. ***(اذ رای ناراً)
5 - زنان، دوشادوش مردان در چشیدن ناگواری ها سهیم بوده اند. (لاهله)
6- از حوادث تلخ نهراسید، چرا که گاهی از دل حوادث به ظاهر ناگوار، لطف خداوند ظاهر می شود. (اذ رأی ناراً)
7- مرد، متکفّل تأمین رفاه خانواده ی خویش است. (لعلّی اتیکم بقبس)