سوره مریم آیه 71
(71) وَإِن مِّنکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَی رَبِّکَ حَتْماً مَّقْضِیّاً
و هیچ کس از شما نیست مگر آنکه وارد دوزخ می شود، (و این ورود شما) از جانب پروردگارت حکمی قطعی است.
نکته ها:
در تفسیر طبری آمده است: روزی عبدالله بن رواحه در حال بیماری می گریست، همسرش نیز با دیدن او به گریه افتاد. عبدالله پرسید: تو چرا اشک می ریزی؟ گفت: به خاطر گریه ی تو. عبدالله گفت: ولی من به خاطر این سخن خدای متعال می گریم که فرمود: «ان منکم الا واردها» ورود ما به دوزخ قطعی است، امّا من نمی دانم از آن نجات می یابم یا خیر؟
این آیه باید در کنار آیات و روایاتی که مربوط به صراط است معنا شود، چون صراط پلی است که بر روی دوزخ کشیده شده است و همه ی مردم از روی آن عبور می کنند، بعضی تند و بعضی کُند و بعضی به دوزخ می افتند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: روز قیامت، همه ی انسان ها (چه خوب و چه بد) وارد جهنّم می شوند، ولی آتش به مؤمنین زیانی نمی رساند، همچون حضرت ابراهیم که آتش بر او سرد شد. بنابراین آیه ی مورد بحث که ورود همگان را به دوزخ حتمی می داند، با آیاتی که می گوید: مؤمنین از دوزخ دورند**(اولئک عنها مبعدون) مؤمنان از آتش دوزخ دور نگاهداشته می شوند. انبیاء، 101.
(و هم من فزع یومئذ آمنون) نیکوکاران از وحشت قیامت در امانند. نمل، 89.
(لایسمعون حسیسها) مؤمنان صالح، صدای آتش دوزخ را نمی شنوند. انبیاء، 102.*** منافاتی ندارد. زیرا از سویی وارد دوزخ می شوند، و از سوی دیگر با لطف خداوند آسیبی نمی بینند.
البتّه ممکن است بگوییم که ورود به معنای عبور است، نه داخل شدن. چنانکه در مورد حضرت موسی علیه السلام آمده است (ورد ماء مَدین) یعنی به کنار آب شهر مَدین وارد شد، نه آنکه داخل آب شد.**امام صادق علیه السلام فرمودند: آیا نشینیده ای شخصی که می گوید: بر آب فلان طایفه وارد شدم، مرادش رسیدن به آب است، نه دخول در آب. تفسیر نورالثقلین.*** یا آنکه بگوییم: مراد از کلمه ی (منکم) در آیه ی مورد بحث، گروه هایی هستند که در آیات قبل ذکر شده اند، یعنی طرفداران شیطان. و مراد از نجات متّقین، نجات کسانی است که از کفر و شرک نجات یافته اند. یعنی همه ی هواداران شیطان وارد دوزخ می شوند، امّا کفّار و مشرکین در آنجا باقی می مانند و لکن گناهکارانی که به شرک و کفر آلوده نبوده اند، ولی فاسق بوده اند سرانجام آزاد می شوند.
پیام ها:
1- قیامت و مراحل آن، حساب شده ودقیق است. (لنحشرنّهم... لننزعنّ... ان منکم الا واردها)
2- خدا دارای سنّت ها وبرنامه های قطعی وحتمی است. (کان علی ربّک حتماًمقضیّا)
سوره مریم آیه 72
(72) ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَواْ وَّنَذَرُ الظَّلِمِینَ فِیهَا جِثِیّاً
سپس اهل تقوا را (از دوزخ) نجات می دهیم و ستمکاران را (در حالی که از ضعف و ذلّت) به زانو درآمده (اند) در آن رها می کنیم.
نکته ها:
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند: همه ی مردم وارد آتش می شوند، آنگاه به میزان اعمالشان از آن خارج می گردند؛ گروهی مثل برق، گروهی مثل باد، گروهی مانند اسب، گروهی مانند دویدن مرد و گروهی مثل راه رفتن عادّی از آتش خارج می شوند.**تفسیر نورالثقلین.***
پیام ها:
1- دوزخ گذرگاه تقواپیشگان و اقامتگاه ستمکاران است. (ان منکم الاّ واردها... ثم ننجّی الّذین اتّقوا)
2- تقوا، یگانه راه نجات از دوزخ است. (ثم ننجّی الّذین اتّقوا)
3- انسان بی تقوا ظالم است. (و نذر الظالمین)
4- ستمگران مستحقّ تحقیر می باشند. (نذر الظالمین) (این جمله در موردی بکار می رود که چیزی را از روی حقارت و پستی رهایش کنند)
سوره مریم آیه 73
(73)وَإِذَا تُتْلَی عَلَیْهِمْ ءَایَتُنَا بَیِّنَتٍ قَالَ الَّذِینَ کَفَرُواْ لِلَّذِینَ ءَامَنُواْ أَیُّ الْفَرِیقَیْنِ خَیْرٌ مَّقَاماً وَأَحْسَنُ نَدِیّاً
وهرگاه آیات روشن ما بر آنان خوانده شود، کسانی که کفر ورزیده اند به آنان که ایمان آورده اند می گویند: کدام یک از ما دو گروه، جایگاهش بهتر و محفلش آراسته تر است.
نکته ها:
«نَدیّ»، به هر مجلس یا به مجلس مشاوره گویند. «دار النَدوة» یعنی مجلس شورا. (و تأتون فی نادیکم المنکر)**عنکبوت، 29.*** یعنی شما در مجالس خود گناه می کنید. (فلیدع نادیه)**علق، 17.*** یعنی مشاورین خود را فراخواند.
کفّار، در قالب تمسخر مؤمنان، یا به صورت سؤال می گفتند: آیا ثروتمندانی مثل نضربن حارث و ولیدبن مغیره ارزش وجایگاه دارند، یافقیرانی مانند بلال وعمّار؟ و با این دید متکبّرانه خود را از مسلمانان جدا کرده و ایمان نمی آوردند.
آری، بعضی افراد می کوشند تا کمبودهای معنوی خود را با جلوه های مادّی جبران کنند. چنانکه در بعضی روایات آمده است: اشراف کافر، لباس های زیبا و فاخر می پوشیدند و در مقابل پیامبر ویارانش راه می رفتند وبه آنان با دیده ی تحقیر می نگریستند.**تفسیر کبیر فخررازی.***
خاکساران جهان را به حقارت منگر - کوزه بی دسته چو بینی، به دو دستش بردار
پیام ها:
1- باید مؤمنان را در برابر فشار تبلیغاتی و شبهات دشمنان آماده ی پاسخ کرد. (قال الذین کفروا للذین آمنوا)
2- حساب عقیده و منطق صحیح، از رفاه دنیوی جداست. (ایّ الفریقَین خیرٌ) کفّار می گفتند: اگر راه ما باطل است، چرا وضع دنیایی ما از شما بهتر است؟
3- پول و ثروت، نشانه ی حقانیّت و شخصیّت نیست. (ایّ الفریقین خیرٌ مقاما)
4- فخر و مباهات، زمینه ساز کفر است. (قال الّذین کفروا... ایّ الفریقین خیرٌ)